Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 czerwca 1999 r.
I PKN 98/99
Niedopuszczalne jest ustalenie wbrew woli pracownika innego sposobu
rozwiązania stosunku pracy niż określony w dokumentach sporządzonych
przez pracodawcę.
Przewodniczący: SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Zbigniew Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 1999 r. sprawy z powódz-
twa Bogusława H. przeciwko Marii T. prowadzącej Przedsiębiorstwo Handlowo-Usłu-
gowe „I.-B.” w R. o wynagrodzenie za czas urlopu, przywrócenie do pracy, świadcze-
nie urlopowe i odszkodowanie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 22 paździer-
nika 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie, po-
zostawiając mu orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyro-
kiem z dnia 22 października 1998 r. oddalił apelację powoda Bogusława H. od wyro-
ku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Rzeszowie z dnia 5 sierpnia 1998 r. [...] oraz
zasądził od niego na rzecz pozwanej Marii T. prowadzącej przedsiębiorstwo Handlo-
wo-Usługowe „I.-B.” w R. zwrot kosztów zastępstwa adwokackiego. W sprawie tej
powód dochodził od pozwanej ustalenia istnienia stosunku pracy, względnie orze-
czenia bezskuteczności rozwiązania umowy o pracę lub przywrócenia do pracy, za-
sądzenia świadczeń urlopowych oraz odszkodowania za nieuzyskanie świadczeń z
ubezpieczenia społecznego, których nie otrzymał wskutek niedopełnienia ciążących
na pracodawcy obowiązków. Pozwana utrzymywała, że zawarta z powodem w dniu 1
2
lipca 1996 r. umowa o pracę została rozwiązana na mocy porozumienia stron z
dniem 4 stycznia 1998 r., co dyskwalifikowało roszczenie powoda o wynagrodzenie
za pracę od 2 kwietnia do 6 maja 1998 r., a także żądanie ustalenia istnienia stosun-
ku pracy. W toku procesu pozwana wypłaciła powodowi ekwiwalenty urlopowe za
1997 i 1998 r.
Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo, po ustaleniu, że powód pracował u
pozwanej od 1 lipca 1996 r. na stanowisku akwizytora. W okresie tego zatrudnienia
powód korzystał z długotrwałych zwolnień lekarskich: w 1996 r. - przez 136 dni, w
1997 - przez 272 dni i w 1998 - przez 3 dni. Z uwagi na upływ w dniu 3 stycznia 1998
r. okresu pobierania zasiłku chorobowego, pełnomocnik pozwanej spotkał się z po-
wodem pod koniec lutego 1998 r. w obecności świadków w siedzibie pozwanej. W
czasie tego spotkania powód miał zgodzić się na rozwiązanie stosunku pracy w dro-
dze porozumienia stron z dniem 4 stycznia 1998 r. w zamian za wypłatę należności
„na kurtkę i spodnie”, która miała być wypłacona powodowi po jego powrocie z sa-
natorium. Uznając ważność takiego porozumienia, Sąd pierwszej instancji przyjął, że
stosunek pracy powoda rozwiązał się 4 stycznia 1998 r., co prowadziło do oddalenia
roszczeń powoda o ustalenie istnienia stosunku pracy. Bezpodstawne było również
żądanie orzeczenia o bezskuteczności rozwiązania umowy o pracę lub przywrócenia
do pracy, a także roszczenie o wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy od 12 stycz-
nia do 5 marca 1998 r., skoro w tym okresie powód nie pozostawał w stosunku pracy
i nie wykazał, aby taki urlop był mu udzielony, a nadto roszczenie o wynagrodzenie
za okres choroby od 2 kwietnia do 31 maja 1998 r.
Oddalając apelację powoda, Sąd Wojewódzki potwierdził ustalenie, iż do usta-
nia stosunku pracy doszło w trybie porozumienia stron, które dotyczyło wskazanej
podstawy ustania stosunku pracy, tj. art. 53 § 1 pkt 1 KP. Zarzut powoda otrzymania
od pozwanej pisma rozwiązującego stosunek pracy dopiero po upływie 4 miesięcy od
dokonanego rozwiązania umowy o pracę nie podważa wcześniejszego porozumienia
rozwiązującego stosunek pracy z dniem 4 stycznia 1998 r., do którego strony doszły
w drodze ustnych uzgodnień. Ustanie stosunku pracy w tej dacie powodowało bez-
podstawność zgłaszanych przez powoda żądań wypłaty świadczeń pracowniczych.
W kasacji powoda podniesiono zarzuty naruszenia przepisów prawa proceso-
wego - art. 233 § 1 w związku z art. 244 i 245 KPC, co miało istotny wpływ na wynik
sprawy, a w szczególności pominięcie okoliczności, że powód dopiero 19 maja 1998
r. otrzymał pismo rozwiązujące stosunek pracy z dniem 4 stycznia 1998 r. i to w try-
3
bie art. 53 § 1 lit. b KP oraz świadectwo pracy dokumentujące taki sam sposób usta-
nia stosunku pracy. Zdaniem skarżącego, rozwiązanie umowy o pracę w drodze po-
rozumienia stron wymaga formy pisemnej. Ponadto prowadzone w sprawie rokowa-
nia stron nie doprowadziły do ustalenia warunków ustania stosunku pracy na mocy
porozumienia stron.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest uzasadniona, albowiem Sąd drugiej instancji bezpodstawnie
przyjął za Sądem Rejonowym, że do ustania stosunku pracy powoda doszło z dniem
4 stycznia 1998 r. na mocy porozumienia stron. Tymczasem w piśmie pozwanej syg-
nowanym datą 4 stycznia 1998 r., ale niewątpliwie doręczonym powodowi dopiero 19
maja 1998 r., pozwana zawiadomiła go o rozwiązaniu stosunku pracy na podstawie
art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP z dniem 4 stycznia 1998 r., z powodu upływu okresu zasił-
kowego. Również świadectwo pracy z dnia 4 stycznia 1998 r. doręczone powodowi
dopiero 19 maja 1998 r., określiło podstawę ustania stosunku pracy jako rozwiązanie
umowy o pracę w trybie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP, nie wspominając o ustaniu stosun-
ku pracy w drodze porozumienia stron. W takich okolicznościach ustalenie, że do
rozwiązania stosunku pracy doszło z dniem 4 stycznia 1998 r. na mocy porozumienia
stron, które „dotyczyło podstawy rozwiązania umowy o pracę, tj. zastosowania art. 53
§ 1 pkt 1 lit. b KP”, dokonane na podstawie zeznań pozwanej i zgłoszonych przez nią
świadków, należało potraktować jako nieporozumienie sprzeczne z tymi
dokumentami i z przepisami prawa pracy.
Rację miał skarżący, gdy twierdził, że wydane powodowi dokumenty stanowią
dowód tego, że pracodawca złożył oświadczenie o treści w nich zawartej (art. 245
KPC), a dowód przeciwko treści takich dokumentów byłby dopuszczalny, gdyby sąd
ze względu na szczególne okoliczności sprawy uznał to za konieczne (art. 247 KPC).
Jednak na gruncie prawa pracy za niedopuszczalne należy uznać ustalenie, wbrew
woli pracownika, innego sposobu ustania stosunku pracy aniżeli ten, który został
określony w pisemnych dokumentach wydanych przez samego pracodawcę, który
jednoznacznie wskazał, że do rozwiązania stosunku pracy powoda doszło w trybie
art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP, tj. w drodze jednostronnej czynności prawnej pracodawcy z
powodu upływu okresu pobierania zasiłku chorobowego, a nie w drodze porozumie-
nia stron w trybie art. 30 § 1 pkt 1 KP, który nie został w ogóle powołany w tych do-
4
kumentach. Uchylenie się pracodawcy, bez zgody pracownika, od skutków prawnych
czynności prawnej rozwiązującej stosunek pracy, w formie potwierdzonej w wyda-
nych przez pracodawcę dokumentach dotyczących stosunku pracy lub zmiana treści
dokumentu obejmującego taką czynność prawną byłyby możliwe wyłącznie z od-
wołaniem się do przepisów o wadach oświadczenia woli w ujęciu art. 82-88 KC w
związku z art. 300 KP, co w rozpoznawanej sprawie nie miało miejsca.
Prawdą jest, że pozwany pracodawca mógł z upływem okresu pobierania za-
siłku chorobowego legalnie rozwiązać z powodem umowę o pracę w trybie art. 53 § 1
pkt 1 KP, tyle że nie dokonał tego zgodnie z przepisami prawa pracy, o czym świad-
czy chociażby poinformowanie powoda o takim sposobie ustania stosunku pracy do-
piero w maju 1998 r.
Warto zwrócić uwagę, że jedynie art. 36 § 6 KP uprawnia strony do ustalenia
wcześniejszego terminu rozwiązania za wypowiedzeniem umowy o pracę, które co
do zasady nie zmienia trybu rozwiązania umowy o pracę. Tym niemniej, na gruncie
prawa pracy możliwe jest osiągnięcie w dowolnej formie zgodnego porozumienia
stron w przedmiocie zmiany trybu lub terminu ustania stosunku pracy, tyle że uzgod-
nienia takie wymagają rzeczywistego wzajemnego porozumienia, obejmującego
zgodne zamknięcie całości rokowań stron porozumienia, które nie mogło być następ-
nie sprzeczne z jego pisemną dokumentacją sporządzoną przez jedną z umawiają-
cych się stron.
W rozpoznawanej sprawie brak było podstaw do przyjęcia, aby rokowania
stron stosunku pracy w przedmiocie określenia sposobu rozwiązania stosunku pracy
z dniem 4 stycznia 1998 r. w drodze porozumienia stron zostały sfinalizowane. Taki
wniosek potwierdza nieosiągnięcie spodziewanych przez powoda korzyści finanso-
wych („na kurtkę i spodnie”) i wydanie mu przez pozwanego pracodawcę dokumen-
tów, stwierdzających w swojej jednoznacznej treści rozwiązanie umowy o pracę w
drodze jednostronnej czynności prawnej pracodawcy (art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP), a nie
w trybie porozumienia rozwiązującego stosunek pracy, o jakim stanowi art. 30 § 1 pkt
1 KP.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy wyrokował kasatoryjnie na pods-
tawie art. 39313
KPC, co obliguje Sąd drugiej instancji do zweryfikowania zasadności
zgłoszonych przez powoda roszczeń związanych z uchybieniem pozwanego praco-
dawcy dokonania zgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy, czemu nie od-
5
powiadało już wskazanie wstecznej daty rozwiązania z powodem umowy o pracę w
trybie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP.
========================================