Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 15 czerwca 1999 r.
II UKN 606/98
1. Praca w godzinach nadliczbowych nie zwiększa okresu zatrudnienia
wymaganego do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
2. Przy ubieganiu się o prawo do renty inwalidzkiej (renty z tytułu nie-
zdolności do pracy) uwzględnieniu podlegają - poza okresami składkowymi -
okresy nieskładkowe z tego samego dziesięciolecia. Ograniczenie tych okre-
sów nieskładkowych do 1/3 uwzględnionych okresów składkowych dotyczy
tylko tego dziesięciolecia, a nie całego okresu ubezpieczenia.
Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie: SN Roman
Kuczyński, Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 15 czerwca 1999 r. sprawy z wniosku
Barbary F. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. o rentę
inwalidzką, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Krakowie z dnia 3 czerwca 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 2 października 1997 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Kielcach zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziału w K. z dnia 18 marca 1997 r. i przyznał wnioskodawczyni Barbarze F. rentę
inwalidzką według III grupy inwalidów od dnia 1 lutego 1997 r. oraz zasądził na jej
rzecz od organu rentowego kwotę 200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.
W uzasadnieniu wyroku Sąd powołał się na opinię Kliniki Neurologii Akademii Me-
dycznej w K., w myśl której wnioskodawczyni uznana została za inwalidę III grupy z
ogólnego stanu zdrowia od września 1996 r.
W apelacji od tego wyroku, opartej na zarzucie naruszenia prawa materialne-
go, organ rentowy wniósł o jego zmianę i oddalenie odwołania wnioskodawczyni.
2
Apelujący zarzucił w szczególności, że wnioskodawczyni nie spełnia warunków z art.
32 i 33 ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr
40, poz. 267 ze zm.), gdyż nie udowodniła wymaganych 5 lat zatrudnienia w dziesię-
cioleciu od 14 lutego 1987 r. do 14 lutego 1997 r., a jedynie 4 lata 7 miesięcy i 21 dni.
Sąd Apelacyjny w Krakowie uwzględnił apelację organu rentowego i zmienia-
jąc wyrok Sądu pierwszej instancji, oddalił odwołanie wnioskodawczyni od decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W ocenie Sądu, w okresie ostatniego dziesięcio-
lecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę (14 luty 1987 r. – 14 luty 1997 r.) wniosko-
dawczyni wykazała 4 lata 7 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych.
Ponieważ udowodniony w tym dziesięcioleciu okres składkowy wyniósł 3 lata 5 mie-
sięcy i 14 dni, doliczyć można było do niego jedynie 1 rok 1 miesiąc i 25 dni okresów
nieskładkowych (1/3 uwzględnionych okresów składkowych).
Powyższy wyrok zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i zarzucając naruszenie
przepisów postępowania – art. 217 § 2, 224 § 1, 299 i 385 KPC oraz prawa material-
nego – art. 32 i 33 ust. 2 ustawy o z.e.p. w związku z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i
rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), wniosła o jego
uchylenie oraz uchylenie wyroku Sądu Wojewódzkiego i przekazanie sprawy Sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Skarżąca zarzuciła, że pracowała w
tzw. czterodobowym systemie pracy i w okresie zatrudnienia „wypracowała” nadgo-
dziny, które winny być doliczone do okresów składkowych.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Stosownie do przepisów art. 32 i 33 ust. 1 pkt 5 oraz ust. 2 ustawy o z.e.p.
renta inwalidzka przysługuje pracownikowi, który jest inwalidą, ma wymagany okres
zatrudnienia i którego inwalidztwo powstało w czasie zatrudnienia lub w okresie rów-
norzędnym z okresem zatrudnienia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od usta-
nia tych okresów. W przypadku, gdy inwalidztwo powstało w wieku powyżej 30 lat,
warunek posiadania wymaganego zatrudnienia uważa się za spełniony, jeżeli wraz z
okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia wynosi on co najm-
niej 5 lat. Okres ten winien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgło-
szeniem wniosku o rentę inwalidzką, jeżeli zgłaszający wniosek pozostaje w zatrud-
nieniu. Na gruncie art. 6 ust. 1 i 2 ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, przy ustala-
3
niu prawa do renty inwalidzkiej, warunek posiadania wymaganego okresu zatrudnie-
nia, liczonego łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrud-
nienia, uważa się za spełniony, jeżeli pracownik udowodni wymaganą liczbę lat okre-
sów składkowych albo okresów składkowych uzupełnionych okresami nieskładko-
wymi w rozmiarze nie większym niż 1/3 uwzględnionych okresów składkowych (art. 6
ust. 1 w związku z art. 4 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji). Przytoczone przepisy stoso-
wane do ustalonego stanu faktycznego wskazują, że wnioskodawczyni nie spełniła
jednego z koniecznych dla przyznania świadczenia warunków, a mianowicie posia-
dania co najmniej 5 lat okresów składkowych uzupełnionych okresami nieskładko-
wymi w odpowiednim rozmiarze, w ostatnim dziesięcioleciu liczonym od daty złoże-
nia wniosku o rentę. Wnioskodawczyni, urodzona w 1954 r., jest inwalidą od 30
września 1996 r., a wniosek o przyznanie świadczenia złożyła 14 lutego 1997 r.
Ostatnie dziesięciolecie winno przypadać na okres od 14 lutego 1987 r. do 14 lutego
1997 r. W okresie tym skarżąca nie wykazała co najmniej 5 lat wymaganych okresów
– udowodniła bowiem jedynie 3 lata 5 miesięcy i 14 dni okresów składkowych, a więc
okresy nieskładkowe (pobierania zasiłku z ubezpieczenia społecznego chorobowego
– art. 4 ust. 1 pkt 3 lit. a oraz okresy urlopu wychowawczego – art. 4 ust. 1 pkt 6 lit. a)
mogły być doliczone jedynie w rozmiarze 1 roku 1 miesiąca i 25 dni – 1/3
uwzględnionych w branym pod uwagę dziesięcioleciu okresów składkowych.
Wskazane przepisy zostały przez Sąd Apelacyjny trafnie zinterpretowane. Nie
można też dopatrywać się błędu w ich subsumpcji, a odmienne i w żaden sposób nie
uzasadnione zarzuty zawarte w kasacji (błędnej wykładni i niewłaściwego zastoso-
wania prawa materialnego) nie zasługują na uwzględnienie.
W tym kontekście należy zauważyć, że skład Sądu Najwyższego rozpoznają-
cego sprawę, nie podziela wykładni art. 4 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji dokonanej
przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 grudnia 1998 r., II UKN 393/98 (dotąd nie-
publikowanym). Według tej wykładni, okresy nieskładkowe przypadające w wymaga-
nym ostatnim dziesięcioleciu podlegają ustawowemu ograniczeniu do rozmiaru jed-
nej trzeciej wszystkich posiadanych przez ubiegającego się okresów składkowych z
całego okresu ubezpieczenia, a nie tylko okresów składkowych z dziesięciolecia bra-
nego pod uwagę. Zdaniem obecnego składu Sądu Najwyższego, przepis art. 6 ust. 1
i 2 ustawy o rewaloryzacji w związku z art. 32 pkt 2 i 33 ust. 1 pkt 5 ustawy o z.e.p.
nakazuje brać pod uwagę przy ustalaniu prawa do renty inwalidzkiej, okresy skład-
kowe uzupełnione okresami nieskładkowymi w odpowiednim rozmiarze z wymaga-
4
nego przez prawo okresu, w tym przypadku z okresu ostatniego dziesięciolecia przed
zgłoszeniem wniosku o rentę inwalidzką. Innymi słowy, uwzględnieniu podlegają
tylko okresy składkowe z wymaganego dziesięciolecia, a ograniczenie tych okresów
nieskładkowych do jednej trzeciej uwzględnionych okresów składkowych (art. 4 ust. 2
ustawy o rewaloryzacji) dotyczy tego tylko dziesięciolecia, a nie całego okresu ubez-
pieczenia.
Nie ma też podstaw do podzielania zarzutów kasacji, iż Sąd Apelacyjny naru-
szył przepisy postępowania, błędnie ustalając stan faktyczny sprawy. Fakt, że wnios-
kodawczyni pracowała w systemie zmianowym i „wypracowała nadgodziny”, nie
może zmieniać stwierdzenia Sądu, iż nie osiągnęła wymaganych okresów składko-
wych. Praca w godzinach nadliczbowych (dodatkowo wynagradzana) nie zwiększa
nominalnego okresu zatrudnienia i nie wpływa w sposób szczególny na uprawnienia
rentowe tak zatrudnianego pracownika.
Mając to wszystko na uwadze orzeczono jak w sentencji po myśli art. 39312
KPC.
========================================