Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 sierpnia 1999 r.
II UKN 231/99
Powaga rzeczy osądzonej, z której korzysta prawomocny wyrok sądu
pracy i ubezpieczeń społecznych wydany w sprawie o prawo do świadczenia z
ubezpieczenia społecznego, wyłącza możliwość ponownego wszczęcia postę-
powania o to samo świadczenie, zarówno przed organem rentowym, jak i przed
sądem. Wzruszenie ustaleń stanowiących podstawę takiego wyroku i wydanie
przez organ rentowy nowej decyzji jest możliwe tylko w okolicznościach prze-
widzianych w art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Beata Gudowska
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 sierpnia 1999 r. sprawy z wniosku
Ewy Ć. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Ż. o rentę in-
walidzką, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi
z dnia 4 lutego 1998 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Ewa Ć., urodzona 14 listopada 1956 r., zatrudniona w różnych zawodach,
ostatnio do 11 listopada 1991 r. jako sprzątająca w szkole, pobierała od 12 listopada
1991 r. rentę inwalidzką odpowiednią do zaliczenia jej do III grupy inwalidztwa z
ogółu schorzeń. Na skutek badań kontrolnych stwierdzono ustanie jej niezdolności
do wykonywania zatrudnienia i wstrzymano wypłatę świadczeń od dnia 1 lipca 1993
r. W dniu 6 marca 1997 r. ubezpieczona (bez wykazania wykonywania zatrudnienia
po wstrzymaniu renty), złożyła do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Ż.
wniosek o przyznanie prawa do renty inwalidzkiej. Przy jego rozpoznaniu Obwodowa
Komisja Lekarska do spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia zaliczyła wnioskodawczynię
2
do II grupy inwalidztwa, lecz orzeczenie to zmieniono w trybie nadzoru i organ rento-
wy - decyzją z dnia 21 lipca 1997 r. - odmówił jej prawa do renty w oparciu o orze-
czenie Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej do spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia, uznają-
ce ją za zdolną do wykonywania zatrudnienia.
W odwołaniu wnioskodawczyni domagała się przyznania renty inwalidzkiej
według II grupy inwalidztwa od listopada 1994 r. oraz ustalenia prawa do renty od
czasu jej wstrzymania.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi po stwier-
dzeniu merytorycznej trafności tej decyzji, wyrokiem z dnia 7 października 1998 r.
dokonał ustalenia, że odwołująca się była częściowo niezdolna do pracy w okresie
od 26 czerwca do 31 grudnia 1998 r., i oddalił odwołanie w pozostałej części.
W apelacji od tego wyroku ubezpieczona kwestionowała tryb dokonania
zmiany oceny stanu jej zdrowia w postępowaniu sądowym oraz zarzuciła, że wyrok
Sądu Wojewódzkiego nie rozstrzyga w rzeczywistości o jej uprawnieniu do renty in-
walidzkiej. Podniosła także, że wyrok został wydany przez sędziego, o którego wyłą-
czenie wnosiła w odwołaniu, a wniosek jej nie został rozpoznany.
Sąd Apelacyjny w Łodzi nie podzielił argumentów skarżącej i nie uwzględnił
wniosków apelacji . Uznał, że Sąd pierwszej instancji dostatecznie wyjaśnił wszystkie
okoliczności faktyczne oraz że oparł swe ustalenia na dowodach nie budzących
wątpliwości. Stwierdził także, że - skoro odwołanie zostało oddalone - to zapadło
orzeczenie co do istoty sporu, a jego przedmiotem była odmowa prawa wnioskodaw-
czyni do renty inwalidzkiej.
Kasacja ubezpieczonej wywiedziona została na podstawie naruszenia:
przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a to: art. 45
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 6 Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności przez dopuszczenie do udziału w składzie
orzekającym sędziego, który już orzekał w niniejszej sprawie oraz wydał wyrok nieko-
rzystny dla skarżącej, mimo że złożyła wniosek o jego wyłączenie; art. 316 KPC w
związku z art. 233 § 1 i art. 227 KPC przez pominięcie w zaskarżonym wyroku oko-
liczności ujawnionych w sprawie, a w szczególności opinii psychologicznej z dnia 5
marca 1997 r., wyników badań EEG, opinii biegłych z Akademii Medycznej w Ł.,
potwierdzających pogłębiające się wiekiem bóle głowy po urazie w 1982 r., narusze-
nie równości stron przez uniemożliwienie skarżącej zapoznania się z dokumentacją
zgromadzoną w sprawie oraz naruszenia przepisów prawa materialnego: art. 24
3
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) przez przyjęcie, że skarżąca jest zdolna do
wykonywania pracy; § 5 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 czerwca
1983 r. w sprawie zasad działania komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrud-
nienia, trybu odwoławczego oraz sprawowania nadzoru nad działalnością tych ko-
misji (Dz.U. Nr 36, poz. 166) przez nieuwzględnienie w opiniach lekarzy całej doku-
mentacji i nieudostępnienie skarżącej opinii lekarskich.
Na tych podstawach skarżąca żądała uchylenia wyroku Sądu drugiej instancji i
przekazanie temu Sądowi sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Kasacja - w części, w której opiera się na podstawie naruszenia przepisów
postępowania, odniesionej do faktu trzykrotnego udziału sędziego w orzekaniu w
sprawach rozpoznawanych przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Łodzi, na skutek odwołania ubezpieczonej od decyzji organu rentowego -
stanowi powtórzenie zarzutów podniesionych w apelacji. Co do zasadności zarzutu o
nieprawidłowości składu sądzącego wypowiedział się już Sąd Apelacyjny, słusznie
wskazując, że wniosek o wyłączenie sędziego został nieprawidłowo sformułowany,
jako żądanie "wyłączenia sędziów biorących udział w dwu poprzednich sprawach", a
wobec jego niesprecyzowania, rozpoznanie kolejnej sprawy przez tego samego sę-
dziego nie miało wpływu ani na ważność postępowania, ani trafność rozstrzygnięcia.
Jest przy tym oczywiste, że rozpoznanie spraw tych samych stron przez takie
same składy sądzące jest dopuszczalne, w związku z czym udział sędziego w spra-
wie wnioskodawczyni rozpoznawanej wcześniej nie stanowi przesłanki wyłączenia w
sprawie rozpoznawanej później, chyba że zostały uprawdopodobnione okoliczności
przewidziane w art. 49 KPC; okoliczności tych jednak wnioskodawczyni w ogóle nie
podniosła. Trzeba także podkreślić, że omawiany zarzut dotyczy wprost postępowa-
nia przez Sądem pierwszej instancji, a zatem nie może uzasadniać kasacji, środka
odwoławczego od orzeczenia sądów drugiej instancji (art. 392 § 1 KPC). W ramach
podstawy drugiej z art. 3931
KPC można bowiem skutecznie wytykać tylko uchybie-
nia przepisom postępowania popełnionym przez Sąd drugiej, a nie pierwszej instan-
cji, i to tylko wówczas, gdy miały wpływ na wynik sprawy.
4
2. Mieszczący się w tej samej podstawie zaskarżenia, zawarty w kasacji zarzut
ustalenia niewłaściwej podstawy faktycznej wyroku przy naruszeniu art. 316 w
związku z art. 233 § 1 i art. 227 KPC nie dotyczy wad postępowania, które mogły
mieć wpływ na sposób rozstrzygnięcia sporu. Sąd pierwszej instancji rozpoznał
sprawę na skutek odwołania od nowej decyzji organu rentowego, która została wy-
dana na podstawie art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Brak prawa
wnioskodawczyni do renty inwalidzkiej został bowiem prawomocnie stwierdzony wy-
rokiem Sądu Wojewódzkiego w Łodzi z dnia 27 marca 1995 r. [...] po ustaleniu, że
inwalidztwo warunkujące to prawo ustało oraz nie powstało przed upływem 18 mie-
sięcy od wstrzymania wypłaty tego świadczenia. Powaga rzeczy osądzonej tym wy-
rokiem wyłączała możliwość ponownego wszczęcia postępowania o to samo rosz-
czenie zarówno przed organem rentowym , jak i przed sądem, bez przedłożenia no-
wych dowodów lub wskazania nieznanych okoliczności istniejących przed wydaniem
decyzji, mających wpływ na jej zmianę (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20
września 1978 r., II UZP 7/78, OSNCP 1979 z. 3, poz. 48, postanowienie z dnia 19
stycznia 1984 r., II URN 131/83, OSNCP 1984 z. 10, poz. 177, wyrok z dnia 8 paź-
dziernika 1986 r., II URN 182/86, OSNCP 1987 z. 12, poz. 212 oraz postanowienie z
dnia 14 stycznia 1997 r., II UKN 50/96, OSNAPiUS 1997 nr 17, poz. 328). Wobec
tego zakres rozpoznania sporu ograniczony był wyłącznie do stwierdzenia nawrotu
niezdolności do pracy przed dniem 31 grudnia 1994 r. Wskazane zatem w uzasad-
nieniu kasacji braki opinii biegłych, jako odnoszące się do aktualnego stanu zdrowia,
nie miały żadnego znaczenia i nie stanowiły o naruszeniu przepisu art. 233 § 1 KPC,
i choć w kasacji twierdzi się inaczej, pozostaje to także w zgodzie z art. 227 KPC.
3. W kasacji nie przedstawiono uzasadnienia zarzutów naruszenia przez Sąd
Apelacyjny prawa materialnego, jak też nie zostało wykazane, czy Sąd drugiej ins-
tancji przepisy te błędnie wyłożył, czy niewłaściwie zastosował. Ponadto nie określo-
no prawidłowo przepisów tego prawa, gdyż wnoszący kasację nie wyjaśnił, czy za-
rzut naruszenia przepisu art. 24 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) dotyczy
brzmienia tego przepisu sprzed, czy po dniu 1 września 1997 r., a więc po zmianie
dokonanej ustawą z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopa-
trzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. Nr 100, poz. 461). Te
braki kasacji uniemożliwiają Sądowi Najwyższemu zajęcie stanowiska co do trafności
5
omawianego zarzutu, przy czym jest oczywiste, że Sąd Apelacyjny nie mógł naru-
szyć przepisu § 5 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 1983 r. w
sprawie zasad działania komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu
odwoławczego oraz sprawowania nadzoru nad działalnością tych komisji (Dz.U. Nr
36, poz. 166). Przepis ten, jako regulujący postępowanie administracyjne przed or-
ganem rentowym, nie był i nie mógł być stosowany przez Sąd drugiej instancji, nie-
zależnie od faktu, że w chwili wydania zaskarżonego wyroku nie obowiązywał (por.
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 sierpnia 1997 r. w sprawie
orzekania o niezdolności do pracy do celów rentowych - Dz.U. Nr 99, poz. 612).
W konsekwencji Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 39312
KPC.
========================================