Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 26 sierpnia 1999 r.
I PKN 182/99
1. Odmowa przedłużenia pełnomocnictwa udzielonego pracownikowi do
dokonywania w imieniu i na rzecz pracodawcy wszelkich określonych w regu-
laminie organizacyjnym czynności wynikających z zarządu jego terenową jed-
nostką organizacyjną uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę.
2. Pozbawienie pracownika pełnomocnictwa do dokonywania w imieniu i
na rzecz pracodawcy czynności wynikających z zarządu jednostki organizacyj-
nej uzasadnia ocenę, że w przypadku naruszenia przepisów o wypowiadaniu
umowy o pracę, przywrócenie do pracy nie byłoby celowe.
3. Przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę wskazana pracownikowi i
podana związkom zawodowym ma być konkretna i rzeczywista w przekonaniu
pracodawcy.
Przewodniczący: SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie: SN
Kazimierz Jaśkowski, SA Katarzyna Gonera.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 sierpnia 1999 r. sprawy z po-
wództwa Jerzego S. przeciwko Centrali Produktów Naftowych „CPN” - Spółka Akcyj-
na w W. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda i strony pozwanej od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z
dnia 10 listopada 1998 r. [...]
1. o d d a l i ł kasację powoda;
2. o d r z u c i ł kasację strony pozwanej;
3. koszty postępowania kasacyjnego wzajemnie zniósł.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Gdańsku wyrokiem z dnia 2 kwietnia 1998 r. [...]
oddalił powództwo Jerzego S. o przywrócenie do pracy w Centrali Paliw Naftowych
„CPN” S.A. w W. Oddział w G.
2
Jerzy S. był zatrudniony od 3 listopada 1967 r. w Państwowym Przedsiębiors-
twie Użyteczności Publicznej CPN, zajmując od 15 listopada 1989 r. stanowisko Dy-
rektora Okręgowej Dyrekcji CPN w G. W związku z przekształceniem Przedsiębiors-
twa Państwowego CPN z dniem 1 grudnia 1995 r. w Centralę Paliw Naftowych S.A.,
powód i pozwany zawarli umowę o pracę na czas nieokreślony, na podstawie której
Jerzemu S. zostało powierzone pełnienie obowiązków Dyrektora Oddziału w G. w
pełnym wymiarze czasu pracy. Ani umową o pracę, ani żadnym innym dokumentem
nie określono zakresu praw i obowiązków powoda na zajmowanym stanowisku.
Zarząd Spółki ustanowił powoda jej pełnomocnikiem, na podstawie pełnomocnictwa
ogólnego udzielonego stosownie do art. 98 KC, do dnia 30 czerwca 1996 r. Został on
upoważniony do dokonywania w imieniu i na rzecz Spółki wszelkich wynikających z
zarządu Oddziałem czynności, określonych w regulaminie organizacyjnym Spółki dla
dyrektorów oddziałów. Na posiedzeniu Zarządu Spółki w dniu 26 czerwca 1996 r.
powodowi nie udzielono dalszego pełnomocnictwa.
Pismem z dnia 28 czerwca 1996 r. strona pozwana zawiadomiła zakładowe
organizacje związkowe o zamiarze wypowiedzenia Jerzemu S. umowy o pracę z
dniem 1 lipca 1996 r. z powodu wygaśnięcia pełnomocnictwa. Komisja Zakładowa
NSZZ „Solidarność” pismem z dnia 5 lipca 1996 r. złożyła umotywowane zastrzeże-
nia do wypowiedzenia. Pismem z dnia 9 lipca 1996 r. pozwana Spółka wystąpiła do
Sekcji Krajowej NSZZ „ Solidarność ” Pracowników Dystrybucji i Magazynowania
Produktów Naftowych „ CPN” o zajęcie stanowiska w przedmiotowej sprawie. W piś-
mie z dnia 12 lipca 1996 r. Prezydium Sekcji podtrzymało zastrzeżenia Komisji Zak-
ładowej. Od 27 czerwca 1996 r. do 6 marca 1997 r. Jerzy S. przebywał na zwolnieniu
lekarskim. W dniu 10 marca 1997 r. otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę. Jako
przyczynę wypowiedzenia wskazano „wygaśnięcie uprawnień do dokonywania w
imieniu i na rzecz pracodawcy wszelkich czynności związanych z kierowaniem Od-
działem w G., określonych regulaminem organizacyjnym”.
W ocenie Sądu, fakt wygaśnięcia pełnomocnictwa nie może być samoistną
przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę, bowiem „ w istocie ukrywa on rzeczywiste
przyczyny nie udzielenia dalszego pełnomocnictwa i pracownik nie ma do nich dos-
tępu”. Przyczyna rozwiązania stosunku pracy powinna wynikać wprost z treści tego
stosunku prawnego. Mogą ją wobec tego stanowić okoliczności uzasadniające od-
mowę udzielenia pełnomocnictwa. Formułując tę tezę Sąd miał na uwadze pogląd
Sądu Najwyższego, zgodnie z którym „ żądanie załogi” nie może stanowić samoist-
3
nej przyczyny wypowiedzenia, ale mogą ją stanowić okoliczności uzasadniające wys-
tąpienie załogi z takim żądaniem (wyrok z dnia 25 marca 1981 r., I PR 19/81,
OSNCP 1981 z. 11, poz. 222). W tym też kierunku – ustalenia przyczyn odmowy od-
nowienia pełnomocnictwa - Sąd prowadził postępowanie dowodowe.
W Przedsiębiorstwie Państwowym Użyteczności Publicznej „CPN” w W. obo-
wiązywało porozumienie płacowe zawarte w dniu 27 marca 1991 r. z dwiema organi-
zacjami związkowymi, które obejmowało wszystkich pracowników - także zatrudnio-
nych w Oddziałach. Powód w dniu 30 października 1991 r. zawarł ze związkami za-
wodowymi funkcjonującymi w Oddziale porozumienie wprowadzające odrębny zakła-
dowy system wynagradzania. System ten był bardziej racjonalny niż układ zbiorowy,
wychodził naprzeciw motywacyjnej funkcji płac. Rozwiązania w nim przyjęte zamie-
rzano wprowadzić, tytułem eksperymentu, dla całego przedsiębiorstwa, ale zamiar
ten nie zyskał akceptacji organizacji związków zawodowych funkcjonujących na
szczeblu Przedsiębiorstwa. Działania powoda były legalne.
Jerzy S., w wykonaniu uchwały rady pracowniczej Oddziału, wprowadził 23 lis-
topada 1990 r. regulamin w sprawie trybu przekazywania stacji benzynowych w
dzierżawę na podstawie przetargu. Określenie sposobu oddawania środków trwałych
(stacji benzynowych) innym osobom do korzystania z nich w formie przewidzianej
prawem cywilnym należy do kompetencji stanowiących rady pracowniczej Przedsię-
biorstwa (art. 24 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi
przedsiębiorstwa państwowego). Pismem z dnia 6 lutego 1996 r. Prezes Zarządu
polecił powodowi zaprzestanie zawierania umów dzierżawy.
Od 1994 r. do Zarządu Spółki wpływały anonimowe skargi pracowników i
agentów stacji benzynowych na działalność Oddziału. W maju 1996 r. zarządzono w
Oddziale w G. kontrolę wewnętrzną, którą przeprowadzono w okresie od 28 maja do
14 czerwca 1996 r. Ustalono, że krytyczne uwagi, pokrywające się z treścią anoni-
mów, zgłosił kierownik ZPN [...] w K. Kontrolerzy ustalili, że kilku agentów ma w
dzierżawie po kilka stacji benzynowych oraz że kilku agentów jest równocześnie
współwłaścicielami stacji prywatnych. Zastrzeżenia kontrolerów dotyczyły także spo-
sobu zorganizowania w latach 1994 - 1995 przetargu na pojazdy, z uwagi na skład
komisji przetargowej i ustaloną wartość pojazdów. Powodowi odmówiono udostęp-
nienia sprawozdania z kontroli.
Obejmując stanowisko dyrektora Oddziału powód zastał w ZPN [...] w D. stan
występowania ubytków ponadnormatywnych. Wystąpił do Dyrekcji o „stworzenie
4
możliwości formalno - prawnych do stosowania indywidualnych norm ubytków”. Zgła-
szał uwagi dotyczące braku zgodności z normami produktów dostarczanych do tego
zakładu. Komisja Inwentaryzacji ustaliła wartość ubytków, sformułowała wnioski w
zakresie odpowiedzialności służbowej oraz zalecenia. Powód składał także do pro-
kuratury zawiadomienia o przestępstwie w związku z nielegalnymi instalacjami
ujawnionymi na rurociągu, służącymi do kradzieży paliwa. Dwukrotnie kontrole w
Oddziale CPN w G. przeprowadzała Najwyższa Izba Kontroli. W wystąpieniu z dnia
12 sierpnia 1994 r. stwierdzono, że przyczyny ubytków ponadnormatywnych znane
były Dyrektorowi, ale nie podjęto działań organizacyjnych w celu ich ograniczenia, a
wprowadzone rozwiązania techniczne i polityka inwestowania nie były skuteczne;
zalecono wzmożenie nadzoru nad obrotem produktami i jego dokumentowaniem
oraz podjęcie działań organizacyjno - technicznych w celu skutecznego ograniczenia
strat w gospodarce paliwami. W wystąpieniu z kontroli na Stacji Kontroli Pojazdów
[...] w zakresie dopuszczenia pojazdów do ruchu drogowego z dnia 19 lipca 1995 r.
NIK zaleciła „ wyeliminowanie nieprawidłowości poprzez ustalenie okoliczności poś-
wiadczenia nieprawdy w dokumentach służbowych ZNP [...] oraz wskazanie pracow-
ników winnych i odpowiedzialnych za dopuszczenie do powstania nieprawidłowości,
poprzez podjęcie działań zmierzających do rzetelnego wykonywania i dokumentowa-
nia badań technicznych pojazdów, przestrzeganie wyznaczonych terminów badań
technicznych eksploatowanych pojazdów”.
Jerzy S. został poddany sprawdzianowi dla potrzeb przeglądu technicznego
celem promocji i ochrony potencjału kadrowego w zakresie wiedzy zawodowej,
struktury potencjalnej sprawności intelektualnej, struktury osobowości, uzyskując wy-
niki nie odbiegające od charakteryzujących grupę dyrektorów oddziałów w drugiej
kategorii. Byłby „modelowy” dla całej grupy przy założeniu wyższych wyników eko-
nomicznych i organizacyjnych.
W ocenie Sądu, odmowa odnowienia powodowi pełnomocnictwa, a w konse-
kwencji wypowiedzenie umowy o pracę, była uzasadniona. Powód jako dyrektor Od-
działu działał w ramach większego organizmu - Spółki. Jego zbytnia aktywność i nie-
zależność ukierunkowania niezgodnie z oczekiwaniami Zarządu, który odpowiada za
całokształt Spółki, uzasadniały rezygnację z dalszej współpracy. Jakkolwiek „formu-
łowane zastrzeżenia w przeważającej mierze nie dotyczyły wprost zawinionych za-
chowań powoda”, to wynikały „ z rzeczywiście zaistniałych okoliczności i budziły nie-
zadowolenie Zarządu”. Niepochlebna opinia „ nie musi jedynie wynikać z faktu nie-
5
należytego wykonywania obowiązków, lecz także z okoliczności dotyczących funk-
cjonowania powierzonej do nadzoru jednostki, bądź obiektywnych leżących po stro-
nie pracodawcy”. Sąd Najwyższy stwierdził, że „pracodawca może zasadnie wypo-
wiedzieć umowę o pracę w ramach realizacji zasady doboru pracowników w sposób
zapewniający jak najlepsze wykonanie zrealizowanych zadań, jeżeli może przewi-
dzieć, że zatrudnienie nowych pracowników pozwoli na lepsze rezultaty pracy (np. w
wyrokach: z dnia 28 września 1976 r., I PRN 59/76, OSPiKA 1978 z. 2, poz. 18 oraz
z dnia 2 października 1996 r., I PRN 69/96, OSNAPiUS 1997 nr 10, poz. 163). W
ocenie zasadności przyczyn wypowiedzenia Sąd miał na względzie także i to, że wy-
powiedzenie jest zwykłym sposobem rozwiązania umowy o pracę i do jego dokona-
nia nie muszą występować żadne szczególne okoliczności.
Wypowiedzenie powodowi umowy o pracę zostało dokonane zgodnie z prze-
pisami o rozwiązywaniu umów o pracę. Prawidłowa była konsultacja zamiaru wypo-
wiedzenia ze związkami zawodowymi. Sekcja Krajowa NSZZ „Solidarność” Pracow-
ników Dystrybucji i Magazynowania Produktów Naftowych „CPN”, powołując w
swoim piśmie art. 38 § 3 KP, uznała się za właściwą do zajęcia stanowiska w kwestii
zastrzeżeń zakładowej organizacji związkowej. Złożoność struktury organizacyjnej
związku zawodowego nie może obciążać pracodawcy. Nadto, powód podniósł zarzut
nieprawidłowej konsultacji post factum „ dla uzasadnienia swojego żądania”. Ponow-
na konsultacja zamiaru wypowiedzenia powodowi umowy o pracę, po okresie jego
nieobecności w pracy spowodowanej chorobą, nie była konieczna. Strona pozwana
nie zamierzała bowiem odstąpić od zamiaru rozwiązania umowy o pracę w okresie
choroby powoda, a przyczyna wypowiedzenia nie uległa zmianie.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzi-
bą w Gdyni wyrokiem z dnia 10 listopada 1998 r. [...] zmienił zaskarżony przez po-
woda apelacją wyrok i zasądził od strony pozwanej na jego rzecz kwotę 18.048,06 zł
tytułem odszkodowania, oddalając apelację w pozostałym zakresie.
W ocenie Sądu, wypowiedzenie powodowi umowy o pracę zostało dokonane z
naruszeniem przepisów. Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że Sekcja Krajowa NSZZ
„Solidarność” mogła być uznana za ogólnokrajową organizację związkową w rozu-
mieniu art. 38 § 3 i 4 KP. Nie jest zwłaszcza trafne stwierdzenie, że pracodawca nie
ponosi konsekwencji złożoności struktury organizacyjnej związku zawodowego i nie
obciąża go w procesie konsultacyjnym błędny wybór jednostki właściwej do wyraże-
nia stanowiska. To zadaniem pracodawcy jest ustalenie w sposób prawidłowy organu
6
właściwego do zajęcia stanowiska w sprawie wypowiedzenia. Statut NSZZ ”Solidar-
ność” jako władze krajowe związku wymienia: Krajowy Zjazd Delegatów, Komisję
Krajową i Krajową Komisję Rewizyjną ( § 17). Właściwą ogólnokrajową organizacją
związkową jest Komisja Krajowa (pismo z dnia 24 kwietnia 1997 r.). Sekcja jest,
zgodnie z § 29 ust. 1 pkt c Statutu, strukturą branżową. Przy tym, dla ustalenia właś-
ciwości nie ma znaczenia, że organ wyrażający stanowisko nie kwestionuje swoich
kompetencji. W rozpoznawanej sprawie pracodawca nie zachował dwustopniowego
trybu konsultacji, wobec czego wypowiedzenie Jerzemu S. umowy o pracę jest nie-
zgodne z przepisami. Daje to podstawę do uwzględnienia powództwa.
Podanie powodowi przyczyny wypowiedzenia w piśmie wypowiadającym
umowę o pracę spełnia przesłanki z art. 30 § 4 KP. Przepis ten wymaga wskazania
przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie i pracodawca wskazał tę przyczynę. Zgod-
nie z pkt V. 5. Regulaminu Organizacyjnego „CPN” S.A. Oddziału w G., Dyrektora
Oddziału powołuje i odwołuje Zarząd Spółki, a Oddziałem zarządza i reprezentuje go
na zewnątrz Dyrektor Oddziału w granicach pełnomocnictwa ogólnego udzielonego
przez Zarząd. Odwołanie pełnomocnictwa jest równoznaczne z odwołaniem ze sta-
nowiska. Pełnomocnictwo zaś może być odwołane w każdym czasie, bez podania
przyczyny. Art. 40 § 3 KP nie precyzuje ani sposobu określenia przyczyny wypowie-
dzenia, ani stopnia szczegółowości jej wskazania. Przyczyna ma być tylko praw-
dziwa i rzeczywista (por. wyrok SN z dnia 26 marca 1998 r., I PKN 565/97). Praco-
dawca podał powodowi rzeczywistą przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę.
Pomimo wadliwości wypowiedzenia, przywrócenie Jerzego S. do pracy byłoby
jednak niecelowe. Brak pełnomocnictwa stanowi przeszkodę w wykonywaniu przez
niego obowiązków na zajmowanym stanowisku. Nie mógłby on zarządzać sprawami
Oddziału, reprezentować go na zewnątrz, a na takich działaniach polegała jego
praca.
Powyższy wyrok zaskarżyły kasacją obydwie strony.
Powód wskazując jako podstawę kasacji naruszenie prawa materialnego: (a)
„przez błędną wykładnię art. 30 § 4 i bezpodstawne przyjęcie, że nieudzielenie peł-
nomocnictwa pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę na czas
nieokreślony, stanowi samoistną i uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o
pracę”; (b) art. 9 § 1 i 2 KP w związku z art. 68 KP i art. 298 KP przez błędną jego
wykładnię i niewłaściwe przyjęcie, że „regulamin organizacyjny Centrali Paliw Nafto-
wych ”CPN” S.A., jest źródłem regulacji praw i obowiązków podmiotów – stron
7
umowy o pracę”; (c) art. 45 § 2 KP przez błędne zastosowanie i „ustalenie niecelo-
wości przywrócenia powoda do pracy na poprzednio zajmowane stanowisko”, wniósł
o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem powoda oraz o za-
sądzenie kosztów postępowania lub o jego uchylenie i przekazanie sprawy do po-
nownego rozpoznania „przy uwzględnieniu zarzutów kasacji”. Powołując uchwałę SN
z dnia 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85, powód wywodził, że wypowiedzenie umowy
o pracę może uzasadniać przyczyna prawdziwa, konkretna oraz istniejąca przed
konsultacją zamiaru wypowiedzenia ze związkami zawodowymi. Podana mu przez
pracodawcę w pisemnym oświadczeniu woli przyczyna wypowiedzenia wymogu tego
nie spełnia. Jest próbą obejścia przez pracodawcę realizacji „wynikającego z
bezwzględnie obowiązujących go przepisów kodeksu pracy”. Przyczyna powinna
wynikać wprost z treści stosunku pracy, a mianowicie dotyczyć prawidłowości
wykonywania przez powoda powierzonych obowiązków. Podana przyczyna unie-
możliwia ocenę merytorycznej zasadności wypowiedzenia.
Sąd drugiej instancji błędnie przyjął, że podstawę stosunku pracy powoda sta-
nowiło powołanie i że pracodawca mógł go odwołać ze stanowiska w każdym czasie
bez podania przyczyny. Regulamin organizacyjny nie jest przepisem prawa pracy w
rozumieniu art. 9 KP; nie ma oparcia w ustawie. Nie może stanowić podstawy powo-
łania, gdyż ten sposób nawiązania stosunku pracy, jako wyjątkowy i niekorzystny dla
pracownika, może wynikać tylko z ustawy lub rozporządzeń Rady Ministrów wyda-
nych na podstawie art. 298 KP.
Skarżący, kwestionując ustalenie Sądu w przedmiocie niecelowości przywró-
cenia go do pracy na stanowisku Dyrektora Oddziału pozwanej Spółki, wywodził, że
roszczenia o przywrócenie do pracy i odszkodowanie nie są alternatywne, gdyż
odszkodowanie nie rekompensuje pracownikowi pozbawienia go miejsca pracy.
Odmowa restytucji stosunku pracy powoduje, że nadużycie prawa przez pracodawcę
obciąża pracownika. Orzekając o roszczeniach Sąd nie uwzględnił wszystkich oko-
liczności sprawy, a zwłaszcza nie wziął pod uwagę długoletniej pracy powoda w poz-
wanym Przedsiębiorstwie.
Strona pozwana wskazała jako podstawę kasacji naruszenie art. 38 § 1 KP
„poprzez błędną interpretację tego zapisu uznając, że „ CPN” nie spełnił wymogu
konsultacji z organem II instancji związkowej”, nie formułując wniosków. Powtarzając
argumenty Sądu pierwszej instancji na rzecz tezy o zachowaniu przewidzianego
prawem trybu konsultacji zamiaru wypowiedzenia powodowi umowy o pracę, zda-
8
niem skarżącego, „wymóg został spełniony, tym bardziej, że stanowisko obu instancji
związkowych było tożsame i przychylne dla pracownika”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę, podobnie jak i konsultacja zamiaru
wypowiedzenia ze związkami zawodowymi, były wielokrotnie przedmiotem orzeczeń
Sądu Najwyższego, w tym także uchwał pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 19 maja 1978 r., V PZP 6/77 ( OSNCP 1978 z. 8, poz. 127) oraz
z dnia 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85, ( OSNCP 1985 z. 11, poz.164).
Przepisy traktują o „ przyczynie uzasadniającej wypowiedzenie” w różnym
kontekście. Z art. 30 § 4 KP wynika obowiązek pracodawcy wskazania pracownikowi
w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę na czas nie określony przyczyny
uzasadniającej wypowiedzenie. Zgodnie z art. 38 § 1 KP pracodawca zobowiązany
jest w piśmie zawiadamiającym zakładową organizację związkową o zamiarze wy-
powiedzenia pracownikowi umowy o pracę podać przyczynę uzasadniającą rozwią-
zanie umowy. Nieuzasadnione wypowiedzenie stanowi, zgodnie z art. 45 KP, wadli-
wość tej czynności rozwiązującej, a w konsekwencji prawo pracownika do kontynuo-
wania zatrudnienia na dotychczasowych warunkach. Z analizy powołanych przepi-
sów można wnosić, że termin „przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie” został użyty
w każdym z nich w znaczeniu, częściowo przynajmniej, odmiennym.
Dwie są podstawy wadliwości wypowiedzenia umowy o pracę na czas nie
określony prowadzące do jego unieważnialności lub unieważnialności jego skutków -
brak zasadności oraz brak zgodności z przepisami o wypowiadaniu umów o pracę
(art. 45 § 1 KP).
Art. 45 KP odnosi się do merytorycznej zasadności przyczyny wypowiedzenia
wskazanej pracownikowi lub podanej związkom zawodowym ; art. 30 § 4 KP i art. 38
§ 1 KP dotyczą formalnego aspektu wskazania przyczyny uzasadniającej wypowie-
dzenie. Takie, formalne znaczenie wskazania przyczyny w dwu ostatnio wymienio-
nych przepisach wynika wyraźnie z normatywnej kwalifikacji uchybienia tym przepi-
som jako zachowań „naruszających przepisy o wypowiadaniu umów o pracę”. Funk-
cja wskazania pracownikowi i związkom zawodowym przyczyny uzasadniającej wy-
powiedzenie jest głównie informacyjna. Umożliwia związkom zawodowym realizację
prawa do obrony interesów pracownika oraz samemu pracownikowi wdrożenie kon-
9
troli sądowej. Ta dwuaspektowość „przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie” znaj-
duje odzwierciedlenie także w procesie. Zarówno brak wskazania pracownikowi w
oświadczeniu o wypowiedzeniu uzasadniającej je przyczyny (lub jej wskazanie nie-
prawidłowe), jak i brak podania przyczyny wypowiedzenia związkom zawodowym
(nieprawidłowa konsultacja) wystarczają do uznania wadliwości tej czynności rozwią-
zującej, bez konieczności badania treści przyczyny, jej znaczenia i wagi dla bytu
(trwania) stosunku pracy. Ale samo ustalenie, że przyczyna uzasadniająca wypowie-
dzenie została wskazana, zarówno pracownikowi jak i związkom zawodowym, pra-
widłowo nie wystarcza, bez merytorycznego zbadania jej zasadności, do rozstrzyg-
nięcia sprawy. Przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie (art. 45 KP), a przyczyna
wskazana pracownikowi (art. 30 § 4 KP) lub podana związkom zawodowym (art. 38 §
1 KP) jako uzasadniająca wypowiedzenie, to dwa – formalny i merytoryczny –
aspekty tego samego pojęcia prawnego. Przyczyna wskazana jako uzasadniająca
wypowiedzenie powinna rzeczywiście je uzasadniać, ale o tym, w razie sporu, osta-
tecznie rozstrzyga sąd. Przyczyna wskazana pracownikowi i podana związkom za-
wodowym ma być konkretna i rzeczywista w subiektywnym przekonaniu pracodawcy.
Weryfikacji czy obiektywnie jest taką dokonuje sąd.
Trafnie podniósł Sąd drugiej instancji, że ustawodawca nie określił sposobu
wskazania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie pracownikowi ani podania jej
związkom zawodowym. Sposób ten wyznacza informacyjna funkcja oświadczeń pra-
codawcy. Czy określenie przyczyny wypowiedzenia spełnia tę funkcję, czy jej nie
spełnia – zależy od okoliczności każdego konkretnego przypadku. O potrzebie mniej
lub bardziej szczegółowego opisu przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie, mogą
decydować np. dostępność pracownika do informacji o sprawach zakładu, o polityce
kadrowej pracodawcy, jego sytuacji ekonomicznej (stanowisko, pełniona funkcja). Ale
też wiedza pracownika na temat jego własnych zachowań i ich konsekwencji praw-
nych (np. w razie naruszenia obowiązków pracowniczych), na co słusznie zwrócił
uwagę Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 marca 1998 r., I PKN 565/97
(OSNAPiUS 1999 nr 5, poz. 165).
Strona pozwana jako przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie powodowi
umowy o pracę wskazała: „wygaśnięcie uprawnień do dokonywania w imieniu i na
rzecz pracodawcy wszelkich czynności związanych z kierowaniem Oddziałem w G.,
określonych regulaminem organizacyjnym”. Przyczyna została podana prawidłowo.
Zarówno powód jak i związki zawodowe wiedziały jakie czynności są związane z kie-
10
rowaniem Oddziałem oraz dlaczego uprawnienia do wykonywania tych czynności
wygasły. Że warunkiem pełnienia funkcji Dyrektora Oddziału oraz wykonywania
czynności na tym stanowisku jest posiadanie pełnomocnictwa Zarządu Spółki,
udzielonego na podstawie art. 98 KC. W ocenie Sądów obu instancji była to też przy-
czyna uzasadniająca wypowiedzenie.
Podzielić należy pogląd skarżącego, że w sensie ekonomicznym, społecznym,
psychologicznym, a nawet prawnym, alternatywne roszczenia - restytucyjne i odsz-
kodowawcze - nie są „ ekwiwalentne”. Miejsce zatrudnienia ma wysoką pozycję w
hierarchii wartości prawnie chronionych, jednak nie bezwzględną, absolutną. Po-
przez stosunek pracy realizuje się nie tylko indywidualny interes pracownika, ale też
usprawiedliwiony interes pracodawcy. Ocena Sądu, że przywrócenie powoda do
pracy nie byłoby celowe jest właściwa. Praca powoda polegała na zarządzaniu i re-
prezentacji Oddziału Centrali Paliw Naftowych CPN w G. „na podstawie i w granicach
pełnomocnictwa ogólnego” (rozdział II § 5 pkt 1 regulaminu organizacyjnego CPN
Oddział w G. z 1 marca 1996 r.), w zakresie działania wyznaczonym dla dyrektora w
§ 12 rozdziału V tegoż regulaminu. Brak pełnomocnictwa jest przeszkodą w skutecz-
nym wykonywaniu tych czynności (art. art. 103 i 104 KC). Udzielenie pełnomocnic-
twa, podobnie jak potwierdzenie czynności dokonanych w imieniu Spółki bez pełno-
mocnictwa lub z jego przekroczeniem, należą do kompetencji Zarządu. Odmowę
odnowienia powodowi pełnomocnictwa należy z oczywistych względów rozumieć
jako zapowiedź odmowy potwierdzenia w przyszłości jego czynności dokonanych w
imieniu pracodawcy.
Zarzut kasacji co do ustalenia przez Sąd, iż skarżący był zatrudniony na pods-
tawie powołania wynika z nieporozumienia. Sąd użył wprawdzie sformułowania „ od-
wołanie pełnomocnictwa jest równoznaczne z odwołaniem ze stanowiska dyrektora "
[...], ale zarówno rozstrzygnięcie sprawy jak i treść motywów zaskarżonego wyroku
nie budzą wątpliwości, iż za podstawę zatrudnienia powoda przyjął umowę o pracę
na czas nie określony. W przeciwnym razie nie mógłby orzec odszkodowania, gdyż
odwołanie pracownika równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę nie podlega
kontroli sądu i nie wiążą się z nim ani roszczenie restytucyjne, ani odszkodowawcze
(art. 69 pkt 2 KP).
Sąd Najwyższy zważył nadto:
11
Zgodnie z art. 3933
KPC kasacja powinna czynić zadość wymaganiom przepi-
sanym dla pisma procesowego oraz zawierać oprócz podstaw kasacyjnych i ich uza-
sadnienia, także wniosek o uchylenie lub zmianę wyroku w całości albo części. Sąd
Najwyższy w składzie orzekającym w rozpoznawanej sprawie podziela pogląd, że
brak wniosków co do sposobu rozstrzygnięcia stanowi wadę, której nie można usu-
nąć w trybie art. 130 KPC. (por. postanowienie SN z dnia 3 kwietnia 1997 r., I PKN
57/97, OSNAPiUS 1997 nr 24, poz. 495). W tej kwestii podobnie wypowiadał się Sąd
Najwyższy także w okresie międzywojennym (por. między innymi orzeczenia: CII
109/37, Zb. Orz. 1937, poz. 82; CIII 1718/35, OSN 1939 poz. 195). Kasacja strony
pozwanej jest zatem prawnie niedopuszczalna i jako taka podlega na podstawie art.
3935
KPC odrzuceniu.
Kierując się powyższymi motywami Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC oraz art. 3938
§ 1 KPC, orzekł jak w sentencji.
========================================