Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 1492/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA – Irena Raczkowska

Sędziowie: SA – Ewa Jankowska

SA – Grażyna Kornas (spr.)

Protokolant: – sekr. sądowy Anna Kapanowska

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2013 r. w Warszawie

sprawy A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddział
w W.

o emeryturę

na skutek apelacji A. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 lutego 2012 r. sygn. akt XIV U 2472/11

oddala apelację.

(-) I. R.

(-) E. J.

(-) G. K.

Sygn. akt II AUa 1492/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 sierpnia 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. odmówił A. P. prawa do wcześniejszej emerytury.

Z decyzją organu rentowego wnioskodawca nie zgodził się. Podnosił, że przysługuje mu prawo do tego świadczenia z uwagi na wiek, staż pracy i przepracowanie wymaganego przepisami okresu pracy w warunkach szczególnych. W warunkach takich pracował bowiem w M. P.ponad 15 lat, na okoliczność czego przedstawił świadectwo pracy w warunkach szczególnych z dnia 16 maja 2011 r.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania powołując się na treść art. 184 ust. l ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Podniósł, że wnioskodawca nie udowodnił, że przepracował w warunkach szczególnych wymagane przepisami 15 lat. W szczególności pozwany zakwestionował przedstawione przez odwołującego świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Podkreślił, że jest związany § 2 ust 1 i 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powołanego rozporządzenia, zgodnie z którym okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, a stanowisko pracy wskazane w tych świadectwach powinno być zgodne z właściwym zarządzeniem lub uchwałą resortową. Przedstawione zaś przez ubezpieczonego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach budzą wątpliwości pozwanego zarówno co do okresu zatrudnienia na wskazanych stanowiskach pracy, co do faktycznie zajmowanych stanowisk i charakteru pracy jak też co do wymiaru pracy wykonywanej na wskazanych stanowiskach.

Wyrokiem z dnia 21 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych odwołanie A. P. od zakażonej decyzji oddalił.

Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego poprzedzone zostało następującymi ustaleniami faktycznymi ich oceną prawną.

Z ustaleń tych wynika, że wnioskodawca A. P. ur. (...) złożył w dniu 24 czerwca 2011 r. wniosek o emeryturę. Okolicznością niekwestionowaną w sprawie jest, że posiada on ponad 25 letni staż pracy.

Sąd Okręgowy podniósł, że organ rentowy nie uznał odwołującemu jako okresów pracy w warunkach szczególnych okresów od 2 lipca 1973 r. do 20 grudnia 1984 r. oraz od 11 lutego 1987 r. do 30 kwietnia 1991 r. Zarzucił, że w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 16 maja 2011 r. wskazano, że w okresie od 2 lipca 1973 r. do 20 grudnia 1984 r. ubezpieczony wykonywał prace wymienione w Wykazie A, dziale XIV poz. 24 stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 19 maja 1983 r., tj. kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji oraz dozór inżynieryjno - techniczny w oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Podniósł, że w świadectwach pracy co do zatrudnienia w okresie od 2 lipca 1973r. do 20 grudnia 1994 r. z dnia 31 grudnia 1983 r., a więc w świadectwie wydanym bezpośrednio po zakończeniu zatrudnienia oraz w świadectwie z dnia 16 marca 2006 r. podano różne stanowiska pracy oraz nie wykazano poszczególnych okresów pracy na tych stanowiskach. Ponadto w ocenie Sądu Okręgowego wątpliwości pozwanego organu rentowego budzi okoliczność czy na stanowisku projektanta ubezpieczony nie wykonywał żadnych czynności związanych z tym stanowiskiem, a wyłącznie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy - kontrolę lub nadzór inżynieryjno-techniczny, o którym mowa w(...) poz. 24 powyższego zarządzenia.

Sąd Okręgowy dalej podnosił, że podobne wątpliwości zdaniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych co do wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy budzi okres zatrudnienia A. P. od 11 lutego 1987 r. do 30 kwietnia 1991 r., gdyż istnieje duże prawdopodobieństwo, że zajmując stanowisko kierownika pracowni projektowej wykonywał również prace administracyjno-biurowe, które nie należą do kręgu prac w szczególnym charakterze. Nadto, z jednej strony w świadectwie z dnia 16 maja 2011 r. pracodawca wymienia stanowiska: starszego projektanta i kierownika pracowni projektowej (które to stanowiska we wcześniejszych okresach zatrudnienia kwalifikował jako stanowiska wymienione w wykazie A, dział XIV, póz. 24 pkt 1 powoływanego zarządzenia), a następnie wskazuje, że we wskazanym czasie ubezpieczony wykonywał również prace na stanowisku operatora mikroskopów i monitorów ekranowych (które to prace wymienione są w wykazie A, dział IX poz. 24 powoływanego zarządzenia).

Celem ustalenia czy wnioskodawca rzeczywiście w spornych okresach pracował w warunkach szczególnych Sąd Okręgowy zwrócił się o nadesłanie jego akt osobowych i dokumentacji płacowej dotyczącej tego okresu, przesłuchał odwołującego w charakterze strony oraz wskazanych przez niego świadków, a następnie dopuścił na tę okoliczność dowód z opinii biegłego do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przesłuchany przez Sąd Okręgowy w charakterze strony wnioskodawca zeznał w jakich okresach i na jakich stanowiskach pracował oraz jakie konkretnie czynności wykonywał na poszczególnych stanowiskach i ile zajmowały mu one czasu pracy ( zeznania wnioskodawcy k.30-31 akt sądowych).

Świadek E. B. zeznała, że w latach 1980-2004 pracowała w(...) jako główny specjalista do spraw pracowniczych. Nie znała bezpośrednio warunków pracy w jakich pracował odwołujący. Wyjaśniła natomiast, że w latach 80-tych została powołana komisja zakładowa, która ustalała na jakich stanowiskach wykonywane były prace w warunkach szczególnych. W oparciu o wykazy stanowisk i obszary, gdzie były one wykonywane wystawiane były na wnioski zainteresowanych świadectwa pracy w warunkach szczególnych (zeznania świadka k.68-69 akt sądowych).

Świadek T. F., który pracował w (...)od 1962 r. do 1992 r. na różnych stanowiskach zeznał, że w latach 1984-1986 był kierownikiem serwisu aparatury dostarczonej w ramach kontraktu (...) W tym samym okresie w N. B. pracował wnioskodawca,. Praca jego polegała na kontroli montażu aparatury kontrolno- pomiarowej zgodnie z projektem i uruchomieniu instalacji zgodnie z projektem. Była to praca w warunkach szczególnych, w tym z uwagi na kontakt z kwasem siarkowym (zeznania świadka k. 69 akt).

Świadek A. A. (1) pracująca od 1 czerwca 1990 r. w(...) na stanowisku dyrektora ds. osobowych i płac zeznała, że świadectwa pracy w warunkach szczególnych były wystawiane na podstawie akt osobowych. Świadkowi nie były znane warunki w jakich pracował wnioskodawca na budowach zagranicznych, gdyż w tym czasie nie pracowała jeszcze w firmie ( k 31-32 akt sądowych).

Sąd Okręgowy dopuścił również dowód z opinii biegłej z zakresu BHP, która jak stwierdził Sąd w opinii wskazała m.innymi, że (...) była producentem automatyki przemysłowej zajmującej się automatyzacją procesów produkcyjnych i technologicznych, realizując układy maszyn i urządzeń tworzących systemy.

Jej elementami są: urządzenia, maszyny, linie montażowe, roboty, urządzenia i aparatura kontrolno-pomiarowa, urządzenia sterujące i wykonawcze oraz oprogramowanie sterujące tymi systemami.

Jako producent M. P., zajmowała się również projektowaniem automatyki przemysłowej, które to projektowane od wielu lat jest wspomagane komputerowo, czyli z zastosowaniem sprzętu i oprogramowania komputerowego w projektowaniu technicznym.

Znamienne dla projektowania wspomaganego komputerowo, jest cyfrowe modelowanie geometryczne mające na celu opracowanie zapisu konstrukcji wyrobu (jednego obiektu technicznego lub ich układu).

W wykazie A dziale XIV pkt 5 w/w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego są wymienione: prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze monitorów

ekranowych.

Monitor ekranowy wraz z klawiaturą spełnia definicję prawną maszyny.

Obsługa maszyn i urządzeń, jest to czynność związana z podtrzymywaniem lub przywracaniem obiektowi technicznemu jego zdolności użytkowej w czasie. Obsługą maszyn i urządzeń, zajmują się operatorzy.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn, "maszyna to zespół wyposażony lub który można wyposażyć w mechanizm napędowy inny niż bezpośrednio wykorzystujący się mięśni ludzkich lub zwierzęcych, składający się ze sprzężonych części lub elementów, z których przynajmniej jedna jest ruchoma, połączonych w całość mającą konkretne zastosowanie."

Podobnie maszynę definiuje rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002r, w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa, zgodnie, z którym, "maszyna to wszelkie maszyny i inne urządzenia techniczne, narzędzia oraz instalacje użytkowana podczas pracy, a także sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości, w szczególności drabiny i rusztowania" Według wymienionych aktów prawnych, operator to osoba, która wykonuje czynności związane z instalowaniem, obsługiwaniem, regulowaniem, konserwowaniem, czyszczeniem, naprawianiem lub przemieszczaniem maszyny.

Zdaniem biegłej, wnioskodawca wykonywał pracę projektanta, starszego projektanta, kierownika pracowni projektowej z wykorzystaniem monitora ekranowego, ale nie była to obsługa monitorów ekranowych.

Z punktu widzenia bhp, praca z monitorami ekranowymi była i jest traktowana, jako praca uciążliwa, ale nie była i nie jest czynnikiem ryzyka, powodującym z dużym prawdopodobieństwem trwałe uszkodzenie zdrowia.

Czynnik uciążliwy jest to bowiem taki czynnik, który nie spowoduje pogorszenia zdrowia a może utrudnić pracę lub pogorszyć sposób wykonywania pracy.

Czynności ogólnie pojętego nadzoru lub kontroli w procesie produkcji wykonywanej w tych wydziałach i oddziałach, w których zatrudnieni są pracownicy wykonujący pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w

szczególnym charakterze, są to wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki a więc polegające na bezpośrednim nadzorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w

szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy podniósł również, że biegła w swej opinii ustaliła, że wyjazdy, wnioskodawcy związane z nadzorem, montażem, rozruchem obiektów chemicznych i energetycznych, w Polsce lub u zagranicznych inwestorów, trwały od kilku tygodni do kilku miesięcy.

Wykaz nadzorowanych montażów lub rozruchów, znajduje się w aktach osobowych wnioskodawcy i zawiera 20 pozycji w okresie od 1 lipca 1973r. do 30 kwietnia 1991 r.

Z dokumentu tego wynika, że wnioskodawca okresowo sprawował kontrolę międzyoperacyjną, oraz dozór inżynieryjno-techniczny, ale nie stale i nie w pełnym wymiarze czasu pracy.

Z tych też względów zdaniem biegłej praca wykonywana przez wnioskodawcę A. P. w (...)w okresie od 2 lipca 1973r. do 20 grudnia 1984r., od 3 lipca 1985r. do 30 grudnia 1986r. oraz 11 lutego 1987r. do 30 kwietnia 1991r. nie była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W ocenie Sądu Okręgowego sporządzona w niniejszej sprawie opinia biegłego jest jasna, rzetelna i przekonywująca. Wobec logicznego charakteru wywodów w opinii tej zawartych Sąd nie miał, jakichkolwiek podstaw do jej kwestionowania.

Oceniając tak zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż odwołanie A. P. nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd okręgowy podkreślił, że ubezpieczeni nabywają uprawnienia emerytalne po osiągnięciu wieku emerytalnego i wykazaniu się odpowiednim stażem ubezpieczeniowym.

W polskim prawie ubezpieczeń społecznych stosuje się różne kryteria dyferencjacji wieku emerytalnego: w tym rodzaj pracy (zatrudnienie w szczególnych warunkach) przyczyny niezdolności do pracy, kombatanctwo, dłuższy staż ubezpieczeniowy. Skutkiem zróżnicowania przesłanek wpływających na ustalenie wieku emerytalnego jest występowanie kilku rodzajów emerytur w tym emerytur wcześniejszych (art. 29-31 cytowanej ustawy) oraz emerytur w niższym wieku (art. 32-45 tej ustawy).

Sąd Okręgowy wskazał przytaczając literalne brzmienie art. 184 cytowanej wyżej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, że:

1.Ubezpieczonym, urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1/ okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat- dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz 2/ okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 .

2. emerytura, o której mowa w ust. l, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do Otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Sąd Okręgowy uwzględnił przede wszystkim fakt, iż postępowanie w sprawach emerytalnych jest dwuetapowe.

Podkreślił iż przed organem rentowym sprawa ma charakter administracyjno-prawny, a w postępowaniu stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego (art. 180 k.p.a.). Organ rentowy ma ograniczoną swobodę prowadzenia postępowania dowodowego.
Z przepisów proceduralnych wynika bowiem jakie środki dowodowe stanowią podstawę ustalenia konkretnych okoliczności. Takim przepisem jest § 2 ust.2 rozporządzenia, zgodnie z którym szkodliwość warunków pracy stwierdzają pracodawcy w świadectwie pracy lub świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych, wystawionych według wzoru. Przedłożone zaświadczenie jest dowodem na fakt wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych. W niniejszej sprawie pozwany zakwestionował wystawione przez prawodawcę świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Podnosił dalej, że na etapie postępowania odwoławczego sprawa o emeryturę - uprzednio administracyjna - staje się sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 k.p.c. Do jej rozpoznania stosuje się zatem przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Zasadniczym celem tego postępowania jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnieniu jej okoliczności spornych. Ubezpieczony jako strona faktycznie słabsza korzysta ze wzmożonej ochrony procesowej, którą gwarantują szczególne przepisy proceduralne dotyczące postępowania z zakresu ubezpieczeń społecznych zawarte w dziale III rozdziały 1 i 3 wspomnianego kodeksu. Według art. 473 k.p.c. w postępowaniu przed sądem nie stosuje się żadnych ograniczeń dowodowych. Ten wyjątek od ogólnych zasad wynikających z art. 247 k.p.c. sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane i dopuszczenie ich za celowe. Sąd nie jest związany żadnymi środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi.

W ocenie Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy, a w szczególności dokumentacja osobowa i płacowa, jak również opinia powołanego w sprawie biegłego jednoznacznie przemawiają za uznaniem, iż A. P. nie udowodnił, że był zatrudniony w warunkach szczególnych 15 lat. Przeprowadzone w sprawie w ocenie Sądu Okręgowego postępowanie w sposób nie budzący wątpliwości wykazało, że wnioskodawca jedynie okresowo sprawował kontrolę międzyoperacyjną oraz dozór inżynieryjno- techniczny, ale nie stale i nie w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd Okręgowy podkreślił natomiast, że praca z monitorami nie była czynnikiem ryzyka powodującym z dużym prawdopodobieństwem trwałe uszkodzenie zdrowia, co warunkuje uznaniem pracy za pracę w warunkach szczególnych. Podniósł, że komputery w(...)montowali pracownicy ze specjalnie do tego powołanego działu technicznego. Zdaniem Sądu Okręgowego zeznania świadków w zakresie ustalenia czy w spornym okresie odwołujący pracował w warunkach szczególnych uznać należy za niemiarodajne bądź dlatego, że dotyczyły one tylko części spornego okresu - lat 1984-1986 w przypadku świadka F., bądź też dlatego, że nie mieli oni bezpośredniej wiedzy - jak świadek A. i B. .odnośnie tego czy wnioskodawca w takich warunkach rzeczywiście pracował.

Z tych wszystkich względów i zgodnie z art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r, o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i.§ 2 cytowanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Sąd Okręgowy uznał, że A. P. prawo do emerytury nie przysługuje.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. odwołanie A. P. oddalił jako nieuzasadnione orzekając jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego XIV Wydziału Ubezpieczeń Społecznych wniósł A. P. zaskarżając powyższy wyrok w całości.

Wyrokowi Sądu zarzucił: naruszenie prawa materialnego tj. art. 3 k.c. poprzez stosowanie prawa wstecz i uchylonego do stosunku pracy ubezpieczonego. Konkretnie jako stosowanie prawa wstecz wskazał opinię M. M. – bieglej z zakresu BHP oraz uznanie przez Sąd tej opinii jako rzetelnej, jasnej i przekonującej. Jako prawo uchylone wskazuje rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zasobów i specjalności (Dz. U. z 2004 r. nr 265 poz. 2544), na które powołuje się biegła w swojej opinii. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. polegającego na braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie poprzez uznanie, że ubezpieczony nie udowodnił swego zatrudnienia w warunkach szczególnych przez 15 lat.

Mając powyższe na uwadze wnosił o:

1.  uchylenie zaskarżonego wyroku i decyzji odmawiającej przyznania Ubezpieczonemu emerytury za pracę w szczególnych warunkach z dnia 17 sierpnia 2011 r. oznaczonej znakiem (...);

2.  przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Organ rentowy tj. III Oddział ZUS w W.;

3.  zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

W uzasadnieniu zarzutów apelacyjnych podnosił, że zgodnie z bezopornymi ustaleniami ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach w następujących okresach:

A.  od 2 lipca 1973 r. do 20 grudnia 1984 r. był oddelegowany przez pracodawcę do pracy polegającej na dozorze inżynieryjno-technicznym podczas montażu, uruchomienia i eksploatacji urządzeń automatyki przemysłowej w obiektach o pracy ciągłej, gdzie występowały zagrożenia dla zdrowia a nawet życia typu: agresywne środki chemiczne, wysoka temperatura, gazy SO2, CO2 i CO. Apelujący podniósł, że wymienione nazwy stanowisk asystent, st. asystent, projektant i st. projektant były przypisane pracownikowi, ale nie odzwierciedlały wykonywanej pracy. Tak było po to aby zakład pracy mógł Ubezpieczonego zaszeregować do umówionej płacy.

B.  od 3 lipca 1985 r. do 30 listopada 1986 r. - ten okres organ rentowy uznał za czas pracy w szczególnych warunkach.

C.  od 1 marca 1987 r. do 30 października 1987 r. od 10 stycznia 1988 r. do 10 grudnia 1988 r. I od 2 kwietnia 1989 r. do 11 listopada 1989 r.

od 1 lutego 1991 r. do 30 kwietnia 1991 r.

W tych okresach ubezpieczony przebywał w siedzibie zakładu pracy na stanowisku operatora mikroskopów i monitorów ekranowych wykonując oprogramowanie systemów sterowania pracą wanny szklarskiej w Hucie (...) i maszyny papierniczej w Zakładach (...) w K..

Wywodził dalej, że prace opisane w punktach A i B zostały zakwalifikowane przez pracodawcę jako prace objęte Zarządzeniem nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 30 marca 1985 r. (Dz. U. MHiPM nr 1-3 z 29 czerwca 1985 r.) załącznik nr 1 dział XIV poz. 24 a w punkcie C mieści się poz. 5 pkt. 5 tegoż zarządzenia. Na okoliczności wykonywanej pracy skarżący otrzymał świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy w Warszawie wydając zaskarżony wyrok oparł się jego zdaniem przede wszystkim na opinii M. M.. Biegła w swojej opinii oparła się na przepisach wydanych później niż trwał stosunek pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych. Toteż uważa, że Sąd Okręgowy w Warszawie wydając omawiany wyrok naruszył art. 3 k.c., ponieważ powołane przez Sąd przepisy poprzez uznanie opinii biegłej nie działają wstecz. Wskazanie przez biegłą a tym samym przez Sąd Okręgowy w Warszawie uchylonego rozporządzenia jako podstawy prawnej odmawiającej prawa do wcześniejszej emerytury ubezpieczonemu nie wymaga uzasadnienia a tylko apelacji.

Natomiast uznanie przez Sąd Okręgowy zgromadzonego materiału jako zbyt niedostatecznego aby skarżącemu przyznać wcześniejszą emeryturę należy uznać jako nieuzasadnione.

Skarżący uważa, że wymaganie przez Sąd Okręgowy w Warszawie od ubezpieczonego stałości i ciągłości pracy w warunkach szczególnych jest zbyt wymagające, rygorystyczne i nieuprawnione, gdyż ubezpieczony np. w okresie od 15 kwietnia 1984 r. do 20 grudnia 1984 r. - poz. 2 9 wykazu z akt personalnych ubezpieczonego - przebywał 246 dni w Bułgarii, gdzie nadzorował montaż i rozruch urządzeń w oczyszczalni ścieków. Przez 246 dni wykonywał swoją pracę stale i ciągle i tak było przez 15 lat. Uważa, że Sąd Okręgowy w Warszawie wraz z organem rentowym nie może domagać się, aby pracownik wykonywał pracę stale i ciągle przez 365 dni w roku, bo są przecież konstytucyjne wolności od pracy. Ubezpieczony spędził 12 lat i 5 miesięcy w delegacjach przy montażu, rozruchach i eksploatacji urządzeń a 2 lata i 7 miesięcy przed ekranem monitora projektując urządzenia lub systemy sterowania. Wywodził dalej, że pracę swoją wykonywał zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich - w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego w (...).

Podnosił, że pracę ubezpieczonego potwierdził zakład pracy w odpowiedniej dokumentacji także zgodnie z wymienionym rozporządzeniem. Dokumentacja personalna ubezpieczonego ani świadectwa pracy nie zostały przez Sąd Okręgowy w Warszawie i organ rentowy zakwestionowane jako niezgodne z prawem. Podnosił, że wątpliwości organu budziły stanowiska pracy wykowywanej przez ubezpieczonego w warunkach szczególnych, jednakże wynikały one z nieznajomości akt personalnych tegoż. W jego aktach znajduje się wykaz - przebieg pracy zawodowej A. P., z którego jasno wynika gdzie i co robił na stanowisku kierownika pracowni. Jako np. kierownik pracowni projektował wannę szklarską, a nie zarządzał pracownią. W jego ocenie wynika to z dokumentów. Wobec tego nie ma podstaw do uznania, że A. P. nie udowodnił swej pracy w warunkach szczególnych.

Co do uznania przez Sąd Okręgowy w Warszawie podstawowego dowodu tj. opinii M. M., to uważa je za naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. Nie uważa jej tak jak to czyni Sąd za jasną, rzetelną i przekonywującą. Jest ona napisana z dzisiejszego punktu odniesienia w stosunku do lat 1973 - 1991. Tak nie może być aby biegły podważał dokumenty z przeszłości na podstawie dzisiejszych przepisów. Wydaje się, że opinia ta pisana była pod założenie, iż ubezpieczonemu wcześniejsza emerytura się nie należy.

Skarżący zwrócił uwagę na nieprawidłową interpretację biegłej przepisu z poz. 5.5 odnoszącego się do operatorów mikroskopów i monitorów ekranowych. W jego ocenie biegła uważa, że tym przepisem objęci byli ci pracownicy, którzy montują te urządzenia a nie ci którzy korzystają z nich jak np. ubezpieczony - co jest niezgodne z przepisem.

Uważa, że opinia M. M. - biegłej z zakresu BHP nie jest jasna i przekonująca dla ubezpieczonego.

Podsumowując stwierdzić jego zdaniem należy, że ubezpieczony nie ma innych możliwości dowodowych niż te, które przedstawił w procesie. Gdyby przewidywał reakcję odmowną organu rentowego to zabezpieczyłby się w inne dowody, którymi przekonałby Sąd Okręgowy o prawdziwości swoich twierdzeń, np. akty notarialne. Obecnie ubezpieczony od kwietnia 2011 r. nie jest zatrudniony.

Wniosek o przekazanie sprawy organowi rentowemu uzasadnia faktem, iż to ZUS jest powołany do obliczania emerytur.

Mając powyższe na uważce uważa apelację za konieczną i uzasadnioną.

Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zważył co następuje:

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne i wywody prawne oraz wnioski Sądu Okręgowego, przyjmując je za własne, zatem nie zachodzi potrzeba ich powtarzania (porówn. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAPiUS 1998/24/776, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2000 r., I CKN 356/98).

Przede wszystkim stwierdzić należy, iż podstawę materialnoprawną rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowił art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.), a nie rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. z 2004 r. Nr 265 poz. 2644) wskazane przez biegłą w opinii. Aczkolwiek słusznie podnosi skarżący, iż rozporządzenie to zostało uchylone z dniem 1.07.2010 r. i zastąpione rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. z 2010 r. Nr 82 poz. 537) z datą jego obowiązywania od dnia 1 lipca 2010 r. to ta oczywista omyłka biegłej nie miała wpływu na ostateczny wynik sprawy. Zarówno poprzednio jak i obecnie obowiązujące rozporządzenie określa klasyfikację zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy w zakresie pośrednictwa pracy, szkolenia zawodowego, gromadzenia danych do określania polityki zatrudnienia i kształcenia ustawicznego oraz prowadzenia badań, analiz, prognoz i innych opracowań dotyczących rynku pracy.
W sprawie niniejszej kwestią sporną nie była klasyfikacja zajmowanych przez skarżącego stanowisk, a to czy praca na stanowiskach stażysty asystenta, st. stażysty, projektanta, starszego projektanta, p/o zastępcy kierownika PT-6 wymieniona w świadectwie pracy z dnia 31.12.1984 r. oraz na stanowiskach projektanta i starszego projektanta wymieniona w świadectwie pracy z dnia 16.03.2006 r. była pracą w szczególnych warunkach wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 2.07.1973 r. do dnia 20 grudnia 1984 r. w rozumieniu § 2 i § 4 i wymienioną w dziale XIV poz.24 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.) w związku z załącznikiem nr 1 Dział XIV prace różne poz. 24 Zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz.MG.1985 Nr 1 poz. 1 ). Sąd Okręgowy miał więc dokonać oceny czy praca na stanowiskach projektanta i starszego projektanta wykonywana na obiektach przemysłowych chemicznych na terenie Polski, Bułgarii, b. Czechosłowacji, Ukrainy wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy według twierdzeń pracodawcy (...) S.A mogła zostać przyporządkowana Działowi XIV poz. 24 - kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji oraz dozór inżynieryjno- techniczny w oddziałach i wydziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Według twierdzeń skarżącego w okresie od 2 lipca 1973 r. do 20 grudnia 1984 r. był oddelegowany przez pracodawcę do pracy polegającej na dozorze inżynieryjno-technicznym podczas montażu, uruchomienia i eksploatacji urządzeń automatyki przemysłowej w obiektach o pracy ciągłej, gdzie w jego ocenie występowały zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia: agresywne środki chemiczne, wysoka temperatura, gazy SO2 ,C02 i CO. Biegła w opinii podniosła, iż wykaz nadzorowanych montażów lub rozruchów znajdujący się w aktach osobowych zawiera 20 pozycji w okresie od 1.07.1973 r. do 30.04.1991 r. Biegła w opinii stwierdziła, iż dokumentu tego wynika, że wnioskodawca okresowo sprawował kontrolę międzyoperacyjną oraz dozór inżynieryjno-techniczny , ale nie stale i nie w pełnym wymiarze czasu pracy. Nadto w ocenie Sądu Apelacyjnego nie jest możliwa weryfikacja tego dokumentu z zawartymi przez skarżącego umowami na wyjazdy zagraniczne zarówno co do okresów ich trwania , zajmowanych stanowisk oraz zakresu powierzonych obowiązków. Nie jest możliwe ustalenie charakteru zatrudnienia skarżącego na budowach eksportowych. Akta osobowe dokumentują jedynie kilka wyjazdów zagranicznych skarżącego do (...). I tak pismo z dnia 4.11.1975 r. dokumentuje wyjazd skarżącego na rozruch (...) w cukrowni (...) w (...) na okres nie dłuższy niż dwa miesiące - wyjazd 15.02.1976 r., kolejny wyjazd S. i c.P. w (...) na okres 14 dni w charakterze głównego Projektanta (...) wyjazd 25.09.1976 r. Kolejny wyjazd to cukrownia (...) w B. od 4.02.1978 r. na okres 10 miesięcy. Z dniem 1.12.1978 r. praca w tej cukrowni została zakończona.
W dniu 1.02.1978 r. skarżący ponownie wyjechał do Bułgarii na okres 11 miesięcy, gdzie sprawował kontrolę nad remontem i kampanią 1980 r. w cukrowni (...) w B.- przedłużenie kontraktu do 31 grudnia 1980 r. Z kolei pismem z dnia 4.01.1980 r. przeniesiony został z cukrowni (...) na budowę cukrowni (...). Kolejną umowę o pracę zawarł w dniu 3.07.1985 r. - wyjazd do D. w B. na stanowisku Generalnego Projektanta do dnia 7.07.1986 r. Na okres od 3.07.1985 r. do dnia 30.11.1986 r. wnioskodawca przedstawił świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wykaz A dział XIV poz.24 wydane przez (...) S.A , który to okres zatrudnienia został przez organ rentowy uznany za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach. Okres ten co wynika z akt osobowych znajduje potwierdzenie w zawartej przez wnioskodawcę umowie o pracę na budowie eksportowej. Brak potwierdzenia umowami o pracę okresów zatrudnienia, charakteru zatrudnienia skarżącego zawartych w wykazie znajdującym się w aktach osobowych z (...) S.A na obiektach przemysłowych chemicznych na terenie P. B. b. C.,U. poza krótkimi okresami o których była m owa wyżej uniemożliwia zaliczenie tych prac do prac wykonywanych w szczególnych warunkach . W odniesieniu do okresu zatrudnienia od 11,02.1987 r. do 30.04.1991 r. pracodawca skarżącego (...) SA w wydanym świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 16.05.2011 r. wskazuje, że skarżący w powyższym okresie według angaży znajdujących się w aktach osobowych zajmował stanowiska starszego projektanta, kierownika pracowni projektowej stwierdził jednocześnie, że na w/w stanowiska wykonywał prace wymienione w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 3 Ministerstwa Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. (Dz. Urz. Nr 1-3 poz. 1) wymienione w Dziale XIV prace różne poz.5 pkt 5 w związku z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r, w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U, z 1983 r. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.) w związku z załącznikiem nr 1 Dział XIV prace różne poz. 5 - prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia - w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. Zarządzenie Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz.MG. 1985.1.1) w załączniku nr 1 Dział XIV prace różne poz.5 prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych konkretyzuje w pkt.5 stanowisko pracy - operator mikroskopów i monitorów ekranowych , na którym praca uznawana jest za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach. Nie sposób uznać za zasadne twierdzeń pracodawcy zawartych w wydanym w dniu 16.05.2011 r. świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach jak również skarżącego, iż w okresie 11.02.1987 r. do 30.04.1991 r. skarżący zajmując stanowiska starszego projektanta, kierownika pracowni projektowej wykonywał prace operatora mikroskopów i monitorów ekranowych kwalifikujące pracę na tym stanowisku do prac wykonywanych w szczególnych warunkach wymienioną w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 3 Ministerstwa Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. (Dz. Urz. Nr 1-3 poz. l) w Dziale XIV prace różne poz.5 pkt.5. Zgodzić się należy, ustaleniami biegłej, iż (...) S.A była producentem automatyki przemysłowej i zajmowała się automatyzacją procesów produkcyjnych i technologicznych, realizując układy maszyn i urządzeń tworzących systemy i jako producent zajmowała się również projektowaniem automatyki przemysłowej. Projektowanie na co zwróciła uwagę biegłą od wielu lat wspomagane jest komputerowo, a więc z zastosowaniem sprzętu i oprogramowania komputerowego w projektowaniu technicznym. Znamienne zaś jest dla projektowania wspomaganego komputerowo cyfrowe modelowanie geometryczne mające na celu opracowanie zapisu konstrukcji wyrobu (jednego obiektu technicznego lub ich układu). Skarżący zajmując stanowisko starszego projektanta oraz kierownika pracowni projektowej zajmował się projektowaniem wspomaganym komputerowo, a więc wykonywaniem z użyciem komputera zestawów rysunków technicznych i dokumentacji dotyczącej jednego obiektu technicznego lub ich układu. Stanowisko operatora mikroskopów i monitorów ekranowych na którym praca uznawana jest za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach jest całkowicie odmienne ze względu na rodzaj i charakter wykonywanych prac od stanowiska projektanta, starszego projektanta czy kierownika pracowni projektowej. Operator to osoba, która wykonuje czynności związane z instalowaniem, obsługiwaniem, regulowaniem, konserwowaniem, czyszczeniem, naprawianiem lub przemieszczaniem maszyny, więc monitora ekranowego wraz z klawiaturą. Tego rodzaju czynności skarżący nie wykonywał. Z zeznań natomiast przesłuchiwanej w charakterze świadka E. B. wynika, iż instalowaniem komputerów zajmowali się specjalnego do tego powołani pracownicy działu technicznego. Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu Okręgowego jak również biegłej , której opinia stanowiła dla Sądu miarodajny dowód w sprawie, iż skarżący wykonywał prace projektanta, starszego projektanta, kierownika pracowni projektowej z wykorzystaniem monitora ekranowego, ale nie była to obsługa monitorów ekranowych, która jest przynależna stanowisku operatora monitorów ekranowych. Skarżący był użytkownikiem monitora ekranowego. Z punktu widzenia bhp. praca z monitorami ekranowymi była i jest traktowana, jako praca uciążliwa, ale nie była i nie jest czynnikami ryzyka , powodującymi z dużym prawdopodobieństwem trwałe uszkodzenie zdrowia. Zgodnie z Polską Normą czynnik uciążliwy to taki czynnik , który nie spowoduje pogorszenia stanu zdrowia a może utrudnić pracę lub pogorszyć sposób wykonywania pracy. Uciążliwe i szkodliwe warunki pracy nie są tożsame ze szczególnymi warunkami pracy. Art.32 ust.2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. cyt. wyżej stanowi, że dla celów ustalenia uprawnień , o których mowa w ust. 1 za pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych uważa się pracowników zatrudnionych pryz pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Rodzaj i charakter pracy skarżącego polegającej na projektowaniu z użyciem monitora ekranowego nie spełnia kryteriów pracy o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznym stopniu uciążliwości stanowiącej podstawę do uznania jej za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach.

W świetle powyższego stwierdzić należy, iż skarżący nie spełnia warunków określonych art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) t. j. warunku udokumentowania wymaganych co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Mając powyższe na uwadze , Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

Sędziowie: PRZEWODNICZĄCY

E. I. R.

G. K.