Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 września 1999 r.
II UKN 127/99
Prawo do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensacyjnych wyni-
kające z art. 6 ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego
niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub
dodatków do emerytur i rent (Dz.U. Nr 30, poz. 164 ze zm.) podlega dziedzicze-
niu.
Przewodniczący: SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (spra-
wozdawca), Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 września 1999 r. sprawy z wniosku
Ireny K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w A. o świa-
dectwa rekompensacyjne, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Ape-
lacyjnego w Białymstoku z dnia 13 stycznia 1999 r. [...]
1. z m i e n i ł zaskarżony wyrok, poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 29 września
1998 r. [...] oraz decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w A. z dnia 29
stycznia 1998 r. [...] i ustalił, że wnioskodawczyni - jako następcy prawnemu Tadeu-
sza K. przysługują świadectwa rekompensacyjne o wartości 8054 zł (osiem tysięcy
pięćdziesiąt cztery),
2. zasądził od pozwanego na rzecz wnioskodawczyni kwotę 2211 zł (dwa ty-
siące dwieście jedenaście) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 29 września 1998 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Białymstoku oddalił odwołanie wnioskodawczyni Ireny K. od
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w A. z dnia 29 stycznia 1998 r.
odmawiającej przyznania prawa do świadectw rekompensacyjnych należnych zmar-
łemu mężowi Tadeuszowi K. po ustaleniu następującego stanu faktycznego.
2
Tadeusz K. był uprawniony do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompen-
sacyjnych na podstawie ustawy z dnia 6 maca 1997 r. o zrekompensowaniu okreso-
wego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub
dodatków do emerytur i rent (Dz.U. Nr 30, poz. 164), był bowiem uprawniony do
wzrostu emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Prawo do tego wzrostu
utracił w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewalo-
ryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektó-
rych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.).
W tej sytuacji został on umieszczony przez organ rentowy na liście uprawnio-
nych i przyznano mu świadectwa na kwotę 8054 zł. W dniu 14 czerwca 1997 r. mąż
wnioskodawczyni zmarł. W ocenie Sądu, wnioskodawczyni nie ma prawa do otrzy-
mania świadectw rekompensacyjnych po mężu, gdyż – z mocy art. 6 ustawy o zre-
kompensowaniu... – prawo to jest niezbywalne, jako związane z osobą uprawnioną i
nie podlega dziedziczeniu.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku nie uwzględnił apelacji wnioskodawczyni, po-
dzielając poglądy Sądu pierwszej instancji zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku (wyrok z dnia 13 stycznia 1999 r. [...]).
W kasacji wniesionej od wyroku Sądu Apelacyjnego wnioskodawczyni zarzu-
ciła naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 6 ustawy z dnia 6
marca 1997 r. i wniosła o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apela-
cyjnemu do ponownego rozpoznania. W ocenie skarżącej niezbywalność prawa
oznacza niemożność obrotu nim (sprzedaż, zamiana, darowizna), ale nie wyłącza
tego prawa z masy spadkowej.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Zarzut błędnej wykładni prawa materialnego – art. 6 ustawy z dnia 6 marca
1997 r. – podniesiony w kasacji jest trafny.
Ustawa z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu (...) utraty niektórych
wzrostów lub dodatków do emerytur i rent zagwarantowała osobom uprawnionym, w
tym emerytom i rencistom uprawnionym do wzrostów lub dodatków z tytułu prawy w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, które prawo to utraciły na
podstawie art. 6 ust. 5 ustawy o rewaloryzacji, nieodpłatne nabycie świadectw re-
kompensacyjnych o łącznej wartości nominalnej równej należności ustalonej zgodnie
3
z załącznikiem do ustawy. Prawo to jako ściśle związane z osobą uprawnioną ma
charakter niezbywalny, co oznacza, że jest ono nieprzenaszalne w drodze czynności
prawnej inter vivos (obrót). Nie oznacza to jednak, że zmiana osoby uprawnionej w
ogóle nie może nastąpić, bowiem nie sposób przyjąć, aby prawo to nie podlegało
dziedziczeniu, a więc aby wyłączona była jego prawna sukcesja. Mąż wnioskodaw-
czyni został umieszczony na liście uprawnionych do otrzymania świadectw rekom-
pensacyjnych o wartości 8054 zł (załącznik do ustawy – pkt 2 lit. a), a więc jego
prawo wynikające z ustawy zostało zrealizowane (został umieszczony w spisie
uprawnionych – art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy). Gdyby otrzymał świadectwa rekompen-
sacyjne – w sensie materialnym – to ten skarbowy papier wartościowy na okaziciela,
dopuszczony z mocy prawa do publicznego obrotu, mógłby zostać zbyty w drodze
czynności prawnych (art. 9, 10 i 11 ustawy). Po śmierci osoby uprawnionej, świa-
dectwa rekompensacyjne jej należne przysługują osobom uprawnionym – art. 104
ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i
ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Należy zauważyć, że omawiana ustawa została znowelizowana ustawą z dnia
23 lipca 1999 r. o zmianie ustawy o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższa-
nia płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do eme-
rytur i rent (Dz.U. Nr 72, poz. 801). W obecnym stanie prawnym do rekompensat nie
stosuje się przepisów dotyczących świadczeń ze stosunku pracy i ubezpieczeń spo-
łecznych, podlegają więc one reżimowi „cywilnemu”, a po śmierci osoby uprawnionej
do otrzymania świadectw rekompensacyjnych, jej spadkobiercy odbierają rekompen-
satę, po uprzednim okazaniu prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia
spadku (art. 21a ustawy z dnia 6 marca 1997 r.). Oznacza to zmianę jedynie w za-
kresie podstawy następstwa prawnego. O ile poprzednio – do dnia wejścia w życie
ustawy zmieniającej, a więc do 14 września 1999 r. – był nią art. 104 ust. 1 ustawy o
z.e.p., o tyle obecnie jest nią art. 21a ustawy. Nie zmienia to jednak faktu, że to i
obecnie niezbywalne prawo podlega dziedziczeniu, tym bardziej zaś dziedziczeniu
podlega sama należna rekompensata, po stwierdzeniu, że prawo do niej przysługuje.
W tym więc stanie rzeczy, gdy w sprawie doszło jedynie do naruszenia prawa mate-
rialnego, nie ma zaś naruszeń istotnych przepisów postępowania, Sąd Najwyższy
orzekł co do istoty sprawy, zmieniając zaskarżony wyrok, poprzedzający wyrok Sądu
pierwszej instancji i decyzję organu rentowego, przyznając wnioskodawczyni docho-
dzone świadectwa rekompensacyjne.
4
O kosztach orzeczono po myśli art. 98 KPC, uwzględniając spis kosztów
przedłożony przez pełnomocnika wnioskodawczyni.
========================================