Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 listopada 1999 r.
II UKN 213/99
Okresy wykonywania zatrudnienia w ramach stosunku pracy nie są
uwzględniane do stażu służby warunkującego przyznanie prawa do emerytury
policyjnej.
Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka (spra-
wozdawca), Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 1999 r. sprawy z wniosku
Stanisława Ł. przeciwko Zakładowi Emerytalno - Rentowemu Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych i Administracji w W. o emeryturę policyjną, na skutek kasacji wnios-
kodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 stycznia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację i nie obciążył wnioskodawcy kosztami postępowania ka-
sacyjnego.
U z a s ad n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 6 stycznia 1999 r. oddalił apelację wnioskodawcy Stanisława Ł. od wyro-
ku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z
dnia 24 lipca 1998 r., oddalającego odwołanie wnioskodawcy od decyzji Zakładu
Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 23
stycznia 1998 r., odmawiającej przyznania mu prawa do emerytury służbowej z po-
wodu braku wymaganego 15 letniego okresu służby w Państwowej Straży Pożarnej.
W sprawie tej ustalono, że wnioskodawca od 24 kwietnia 1967 r. do 16 kwiet-
nia 1969 r. odbył zasadniczą służbę wojskową. Od 22 stycznia 1982 r. do 31 stycznia
1992 r. pełnił służbę w charakterze funkcjonariusza pożarnictwa. Ostatnio pełnił tę
służbę na stanowisku pomocnika roty w Zakładowej Straży Pożarnej Zakładów Me-
chanicznych „T.”. Z dniem 30 czerwca 1992 r. rozwiązano jednostki organizacyjne
ochrony przeciwpożarowej oraz zniesiono stanowiska zajmowane przez funkcjona-
2
riuszy pożarnictwa. Od 1 lipca 1992 r. wnioskodawca wykonywał dotychczasowe za-
dania na podstawie umowy o pracę. W dniu 14 stycznia 1992 r. wnioskodawca wyra-
ził pisemną zgodę na podjęcie służby w Państwowej Straży Pożarnej, jednak do dnia
rozwiązania z nim stosunku pracy nie pełnił służby jako strażak w jednostkach orga-
nizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej.
Na tle takich ustaleń Sądy meriti uznały, że wnioskodawca legitymuje się je-
dynie 12 letnim okresem służby, ponieważ okres od 1 lipca 1992 r. do 28 lutego 1997
r. był okresem zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładach Mechanicznych „T.”, a nie
okresem służby w jednostce organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej, dlatego
okres ten nie podlegał wliczeniu do okresu służby, od którego uzależnione jest prawo
do emerytury według przepisów ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu eme-
rytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Pańs-
twowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. Nr 53, poz. 214 ze
zm.). Sąd Apelacyjny oceniał zasadność żądań wnioskodawcy na podstawie stanu
prawnego obowiązującego po wejściu w życie tej ustawy, a nie na podstawie jej
przepisów przejściowych i uznał, że art. 1 tej ustawy przyznaje uprawnienia emery-
talne funkcjonariuszom pożarnictwa, którzy pełnili służbę na podstawie przepisów
ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. Nr 88, poz.
400 ze zm. powoływanej dalej jako ustawa o PSP). Wprawdzie wnioskodawca w try-
bie art. 129 ust. 1 ustawy o PSP wyraził zgodę na zostanie strażakiem Państwowej
Straży Pożarnej, ale zgoda ta nie wystarczała do uzyskania statusu strażaka w ro-
zumieniu tej ustawy, ponieważ zgodnie z jej art. 31 - stosunek służbowy strażaka
powstaje z dniem mianowania na stanowisko służbowe, a w przypadku stanowisk,
dla których przepisy ustawy przewidują powołanie – z dniem powołania na stanowis-
ko. W ocenie Sądu Apelacyjnego - do czasu mianowania lub powołania dotychcza-
sowi funkcjonariusze pożarnictwa - poczynając od dnia 1 lipca 1992 r. pozostawali w
stosunku pracy, a uprawnienia wynikające ze statusu strażaka były bezterminowo
zawieszone. Osoby takie stawały się strażakami w rozumieniu ustawy o PSP dopiero
z chwilą uzyskania aktu mianowania lub powołania i tylko wówczas zachowywali cią-
głość stażu służbowego wymaganego do nabycia uprawnień emerytalnych na pods-
tawie przepisów ustawy emerytalnej z 18 lutego 1994 r. Przepis art. 129 ust. 6
ustawy o PSP wprowadzony ustawą z dnia 8 listopada 1996 r. o zmianie ustawy o
Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. Nr 152, poz. 723) przewidujący, że strażacy,
którzy nie zostali do dnia 30 czerwca 1996 r. mianowani lub powołani na stanowisko
3
służbowe w Państwowej Straży Pożarnej z upływem tego terminu tracili status stra-
żaka w Państwowej Straży Pożarnej, nie stanowi podstawy do objęcia uprawnieniami
emerytalnymi funkcjonariuszy pożarnictwa osób, które nie zostały mianowane lub
powołane na stanowisko strażaka Państwowej Straży Pożarnej. Skoro wnioskodaw-
ca do czasu rozwiązania stosunku pracy nie został powołany ani mianowany na sta-
nowisko służbowe w Państwowej Straży Pożarnej, to nie należał do kręgu funkcjona-
riuszy, do których mają zastosowanie przepisy ustawy emerytalnej z 18 lutego 1994
r.
W kasacji wnioskodawcy zarzucono naruszenie prawa materialnego przez
błędną wykładnię art. 129 ust. 1, 2, 3 i 6 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o PSP, a
także sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału –
przez przyjęcie, że wnioskodawca, któremu Komendant Główny Państwowej Straży
Pożarnej w Warszawie decyzją z dnia 14 marca 1997 r. zaliczył 15 letni okres służby,
nie nabył z tego tytułu uprawnień emerytalnych. W ocenie skarżącego Sąd Apela-
cyjny błędnie przyjął, że przepis art. 129 ust. 1 i 2 ustawy o PSP uzależnia nabycie
statusu prawnego strażaka i jego uprawnienia emerytalne od uzyskania mianowania
lub powołania na stanowisko w Państwowej Straży Pożarnej.
W odpowiedzi na kasację organ emerytalny wniósł o jej oddalenie i zasądze-
nie kosztów postępowania kasacyjnego, argumentując, że uprawnienia emerytalne
przysługują wyłącznie zwolnionym ze służby funkcjonariuszom Państwowej Straży
Pożarnej, a takim nie był wnioskodawca, który nigdy nie został mianowany ani po-
wołany na stanowisko służbowe w Państwowej Straży Pożarnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 39311
KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach ka-
sacji, które wytyczają wskazane w skardze kasacyjnej zarzuty, a te skarżący ograni-
czył wyłącznie do zarzutu błędnej wykładni art. 129 ust. 1-3 i ust. 6 ustawy z dnia 24
sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. Nr 88, poz. 400 ze zm.).
Wprawdzie w uzasadnieniu skarżący podniósł procesowy zarzut „sprzeczności usta-
leń sądu z przeprowadzonymi dowodami w zakresie stwierdzenia, że decyzja Ko-
mendanta Głównego z dnia 14 marca 1997 r. dotyczy wyłącznie zwolnienia ze służby
i nie ma żadnych skutków prawnych w zakresie uprawnień emerytalnych”, ale nie
wskazał jakiemu konkretnemu przepisowi Kodeksu postępowania cywilnego miał
4
uchybić Sąd drugiej instancji w sposób mogący mieć istotny wpływ na wynik sprawy
(art. 3931
pkt 2 KPC). Tymczasem zgodnie z utrwaloną judykaturą Sąd Najwyższy
jest związany ustaleniami zaskarżonego wyroku, jeżeli brak jest zarzutu uchybienia
konkretnemu przepisowi proceduralnemu (wyrok z dnia 21 marca 1997 r., I PKN
58/97, OSNAPiUS 1997 nr 22, poz. 436). W konsekwencji Sąd Najwyższy był zwią-
zany miarodajnym ustaleniem, że wnioskodawca nie ma 15 letniego stażu służby w
Państwowej Straży Pożarnej wymaganego do przyznania mu emerytury „policyjnej”,
ale legitymuje się jedynie 12 letnimi okresami równorzędnymi z tą służbą w rozumie-
niu art. 13 ust. 1 pkt 2 i 4 ustawy o PSP.
Ponadto ustalenie takie jest prawidłowe, ponieważ wnioskodawca tylko od
dnia 22 stycznia 1982 r. do dnia 31 stycznia 1992 r. był funkcjonariuszem pożarnic-
twa. Wprawdzie w dniu 14 stycznia 1992 r. wyraził on zgodę na podjęcie służby w
Państwowej Straży Pożarnej, ale nigdy nie nawiązał stosunku służbowego i nie pełnił
służby w jednostce organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej. Na uzasadnienie
odmiennych twierdzeń skarżący przywołał treść art. 129 ust. 1 ustawy o PSP, według
której dotychczasowi funkcjonariusze pożarnictwa stają się strażakami Państwowej
Straży Pożarnej, jeżeli w ciągu 1 miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy o PSP
wyrażą na to pisemną zgodę. Z gramatycznego brzmienia tego przepisu można by
wnosić, że powołana regulacja normatywna spowodowała z mocy samego prawa (ex
lege) przekształcenie dotychczasowego stosunku pracy funkcjonariusza pożarnictwa
w stosunek służby strażaka Państwowej Straży Pożarnej. Jednakże rozważając tę
problematykę uznano, że wywołanie takiego skutku prawnego wymagało uzyskania
aktu mianowania lub powołania na stanowisko służbowe strażaka w jednostkach or-
ganizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej, zważywszy że dzień wejścia w życie
ustawy o PSP nie przesądził o zniesieniu dotychczasowych jednostek organizacyj-
nych ochrony przeciwpożarowej, natomiast struktury organizacyjne Państwowej
Straży Pożarnej znajdowały się dopiero w fazie tworzenia i brak było przepisów wy-
konawczych do tej ustawy, które czyniłyby legalnym dokonywanie przekształceń do-
tychczasowych jednostek ochrony przeciwpożarowej w jednostki Państwowej Straży
Pożarnej. Prowadziło to do przyjęcia stanowiska, że pisemne oświadczenie o wyra-
żeniu zgody na wykonywanie obowiązków służbowych w Państwowej Straży Pożar-
nej złożone w trybie art. 129 ust. 1 ustawy o PSP nie wywoływało bezpośrednich
skutków prawnych w postaci przekształcenia dotychczasowego stosunku pracy w
stosunek służby strażaka Państwowej Straży Pożarnej (por. postanowienie Kolegium
5
Kompetencyjnego przy Sądzie Najwyższym z dnia 16 lutego 1994 r., III PO 1/94,
OSNAPiUS 1994 nr 3, poz. 53). Przyjmowano jedynie, że funkcjonariusz pożarnictwa
objęty dekretem z dnia 27 grudnia 1974 r. o służbie funkcjonariuszy pożarnictwa
(Dz.U. Nr 50, poz. 321 ze zm.), który w terminie do 31 stycznia 1992 r. wyraził pi-
semną zgodę, stawał się strażakiem w rozumieniu ustawy o PSP pod warunkiem
zawieszającym podjęcia służby w Państwowej Straży Pożarnej, tj. mianowania na
stanowisko służbowe w którejś z jej jednostek organizacyjnych. W razie niespełnienia
tego warunku podlegał on zwolnieniu ze służby z zachowaniem uprawnień przewi-
dzianych w powołanym dekrecie i pokrywanych ze środków dotychczasowego pra-
codawcy (por. postanowienie Kolegium Kompetencyjnego przy Sądzie Najwyższym z
dnia 23 listopada 1994 r., III PO 8/94, OSNAPiUS 1995 nr 5, poz. 92).
W rozpoznawanej sprawie jest niekwestyjne, że wnioskodawca, poza wyraże-
niem pisemnej zgody na podjęcie służby w Państwowej Straży Pożarnej, nie podjął
żadnych działań zmierzających do formalnego potwierdzenia statusu prawnego stra-
żaka i w szczególności nie podjął służby w jakiejkolwiek jednostce organizacyjnej
Państwowej Straży Pożarnej. Równocześnie korzystał z ciągłości zatrudnienia u do-
tychczasowego pracodawcy i nie był zwolniony w trybie art. 129 ust. 3 ustawy o PSP
- jako funkcjonariusz pożarnictwa, który nie podjął służby w Państwowej Straży Po-
żarnej. W takich okolicznościach sprawy wnioskodawca po dniu 31 stycznia 1992 r.
był pracownikiem, a nie strażakiem, gdyż nie podjął służby w Państwowej Straży Po-
żarnej. W konsekwencji wnioskodawca nie mógł skorzystać z uprawnień emerytal-
nych przysługujących strażakowi Państwowej Straży Pożarnej na warunkach okreś-
lonych w art. 1 i 12 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej
Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. Nr 53, poz. 214 ze zm.,
powoływanej jako ustawa emerytalna z 18 lutego 1994 r.), także dlatego, że nie ma
podstaw prawnych, aby okresy wykonywania zatrudnienia w ramach pracowniczego
stosunku pracy zaliczyć do okresu służby warunkującego przyznanie prawa do eme-
rytury policyjnej (a contrario z art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej z 18 lutego 1994 r.).
Takiej podstawy nie stanowiła w szczególności nieuprawniona decyzja Komendanta
Głównego Państwowej Straży Pożarnej z dnia 14 marca 1997 r. o zwolnieniu wnios-
kodawcy ze służby. Skoro wnioskodawca nigdy nie podjął takiej służby w jakiejkol-
wiek jednostce organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej, to nie było podstaw
prawnych do zwolnienia go ze służby, której nie wykonywał. Z nieprecyzyjnej, a na-
6
wet ułomnej regulacji statusu prawnego dotychczasowych funkcjonariuszy pożar-
nictwa w rozumieniu art. 129 ustawy o PSP wynika jedynie, że stawali się oni stra-
żakami Państwowej Straży Pożarnej pod warunkiem podjęcia służby na stanowisku
mianowanego lub powołanego strażaka w jednostce organizacyjnej Państwowej
Straży Pożarnej. W razie niepodjęcia takiej służby powinni oni być zwolnieni z za-
chowaniem uprawnień przewidzianych w dekrecie z dnia 27 grudnia 1974 r. o służbie
funkcjonariuszy pożarnictwa. Jednakże niektórzy z nich, tak jak wnioskodawca, nie
byli z różnych przyczyn zwolnieni w tym trybie, ale dalej korzystali z nieprzerwanego
pracowniczego statusu prawnego. I tacy funkcjonariusze pożarnictwa, którzy wpraw-
dzie wyrazili pisemną zgodę na zostanie strażakiem Państwowej Straży Pożarnej,
ale następnie nie zostali powołani lub mianowani na stanowiska służbowe w Pańs-
twowej Straży Pożarnej do dnia 30 czerwca 1999 r., utracili ex lege - w trybie art. 129
ust. 6 ustawy o PSP - status strażaka Państwowej Straży Pożarnej z upływem tego
terminu. Utrata statusu prawnego strażaka Państwowej Straży Pożarnej, który nigdy
nie był powołany lub mianowany na stanowisko służbowe w Państwowej Straży
Pożarnej następowała z mocy art. 126 ust. 6 ustawy o PSP w dniu 30 czerwca 1999
r. Deklaratywna z istoty swej decyzja w tej kwestii nie rodziła - dla tracącego status
strażaka Państwowej Straży Pożarnej - uprawnień emerytalnych ze stosunku
służbowego, w którym taki funkcjonariusz pożarnictwa nigdy nie pozostawał.
Mając powyższe na uwadze kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art.
39312
KPC. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 102
KPC w związku z art. 391 i 39319
KPC.
========================================