Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 1 grudnia 1999 r.
I PKN 401/99
Moc wiążąca wyroku wstępnego oznacza, że po jego uprawomocnieniu
się nie można podważać zasadności dochodzonego roszczenia.
Przewodniczący: SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Walerian Sanetra,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 1999 r. sprawy z powództwa
Ewy B. przeciwko Sądowi Rejonowemu w S. o wynagrodzenie, na skutek kasacji
strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Koszalinie z dnia 17 marca 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem wstępnym z dnia 17 grudnia 1997 r. Sąd Rejonowy w Białogardzie
uznał za usprawiedliwione w zasadzie powództwo Ewy B. przeciwko Sądowi Rejo-
nowemu w S. o wyrównanie wynagrodzenia za czas od 1 stycznia do 31 sierpnia
1994 r. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu, a także o wyrów-
nanie nagrody, tzw. „trzynastki”, za 1994 r. wraz z odsetkami od 31 marca 1995 r.
Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiło ustalenie, że wynagrodzenie wypła-
cane powódce w czasie od 1 stycznia do 31 maja 1994 r. równało się wynagrodzeniu
wypłaconemu w grudniu 1993 r., natomiast od 1 czerwca do 31 sierpnia 1994 r. było
wypłacone w oparciu o podstawę wynoszącą 4.685.000 zł przed denominacją, z
uwzględnieniem wskaźników odpowiadających stanowisku, określonych w rozporzą-
dzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 września 1990 r. w sprawie
wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych oraz asesorów i aplikantów sądowych
(Dz.U. Nr 66, poz. 392), a następnie od 1 lutego 1994 r. w analogicznym rozporzą-
dzeniu z dnia 10 marca 1994 r. (Dz.U. Nr 36, poz. 135). W ocenie Sądu Rejonowego
przyjęta przez pracodawcę podstawa ustalenia wynagrodzenia powódki była nie-
2
prawidłowa, gdyż powinien ją stanowić art. 71 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r.
Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25
ze zm.). Przepis ten, wprowadzając stałe oznaczenie podstawy ustalania wynagro-
dzenia sędziów i stwarzając mechanizm automatycznej waloryzacji, miał na celu
uniknięcie konieczności każdoczesnego ustawowego podwyższania wynagrodzeń.
Mimo to, „w ostatnich latach ustawodawca wprowadził regulacje o charakterze epi-
zodycznym, których zamierzeniem było ograniczenie wynagrodzeń sędziów”. W
związku z tym, między innymi w okresie objętym wyrokiem wstępnym, strona pozwa-
na wypłaciła powódce wynagrodzenie niższe od należnego. Przyjęła bowiem jako
podstawę jego ustalenia ustawę z dnia 10 grudnia 1993 r. o kształtowaniu środków
na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej w 1994 r. (Dz.U. Nr 129, poz.
601). Tymczasem ustawa ta nie mogła zastąpić art. 71 Prawa o ustroju sądów pow-
szechnych, gdyż określiła jedynie limity podwyżki wynagrodzeń sędziów, natomiast
ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych ustaliła zasady wynagradzania sę-
dziów. Z tych względów Sąd Rejonowy uznał, że powództwo o wyrównanie wynagro-
dzenia za okres od 1 stycznia do 31 sierpnia 1994 r. jest usprawiedliwione w zasa-
dzie i na podstawie art. 318 § 1 KPC wydał wyrok wstępny.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie wyro-
kiem z dnia 6 maja 1998 r., oddalił apelację strony pozwanej. Przyjął, że w 1994 r.
wynagrodzenie powódki powinno być ustalone i wypłacane według zasad określo-
nych w art. 71 Prawa o ustroju sądów powszechnych, zatem podstawę jego oblicze-
nia powinno stanowić przeciętne wynagrodzenie w sferze produkcji materialnej w
gospodarce narodowej, bez wypłat z zysku, ogłaszane co kwartał przez Prezesa
GUS w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski”. Dlatego też wyrok Sądu Rejonowe-
go, wychodzący z tego samego założenia, jest trafny i zgodny z prawem.
Powyższego wyroku nie zaskarżyła żadna ze stron, wobec czego po jego
uprawomocnieniu się Sąd Rejonowy podjął czynności zmierzające do ustalenia na-
leżności powódki, zaś po wydaniu opinii przez biegłego z dziedziny księgowości wy-
rokiem z dnia 8 grudnia 1998 r. zasądził od Sądu Rejonowego w Białogardzie na
rzecz Ewy B. kwotę 5.000 zł i umorzył postępowanie w pozostałej części ze względu
na ograniczenie przez powódkę żądania do tej właśnie kwoty. Zdaniem Sądu pierw-
szej instancji zasądzenie wskazanej przez powódkę kwoty nie nastręcza żadnych
wątpliwości, gdyż według opinii biegłego należność powódki, po skapitalizowaniu
odsetek na dzień 30 stycznia 1997 r., wynosi 8.392,09 zł.
3
Od powyższego wyroku złożyła apelację strona pozwana, zarzucając błędne
przyjęcie Prawa o ustroju sądów powszechnych jako podstawy ustalenia wynagro-
dzenia powódki w okresie spornym. Apelację tę oddalił Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie wyrokiem z dnia 17 marca 1999 r. podno-
sząc, że wyrok wstępny, rozstrzygający kwestię zasadności dochodzonego roszcze-
nia, ma moc wiążącą co do roszczeń dochodzonych w chwili jego wydania. Tym sa-
mym kwestionowanie w apelacji ustaleń zawartych w prawomocnym wyroku wstęp-
nym jest pozbawione skuteczności.
W kasacji od wyroku Sądu Okręgowego strona pozwana zarzuciła naruszenie
prawa materialnego wskutek niezastosowania art. 5 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 10 grud-
nia 1993 r. o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w państwowej sferze budże-
towej w 1994 r. i błędne przyjęcie, iż wynagrodzenie powódki w okresie od 1 stycznia
do 31 sierpnia 1994 r. powinno być waloryzowane na podstawie aktualnego prze-
ciętnego wynagrodzenia w sferze produkcyjnej według zasad przewidzianych w art.
71 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity
tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.). Przytaczając powyższą podstawę strona
pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa.
Powódka wniosła o odrzucenie kasacji jako niedopuszczalnej ze względu na
wartość przedmiotu zaskarżenia, którą jest kwota 3.548,85 zł.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wbrew poglądowi powódki kasacja nie podlega odrzuceniu ze względu na
wartość przedmiotu zaskarżenia, gdyż strona pozwana określiła tę wartość w kwocie
5.000 zł, zgodnie zaś z art. 393 pkt 1 KPC kasacja nie przysługuje jedynie w spra-
wach o świadczenia, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięć
tysięcy złotych. Wbrew również zapatrywaniu powódki, do strony wnoszącej kasację
należy wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia i jeżeli nie przekracza ona
uwzględnionej zaskarżonym wyrokiem lub oddalonej nim części żądania, nie ma
podstaw do odrzucenia kasacji tylko dlatego, że strona przeciwna określa ją inaczej.
W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy zasądził na rzecz powódki 5.000 zł, zaś
Sąd Wojewódzki oddalił apelację strony pozwanej od wyroku zasądzającego tę właś-
nie kwotę. Zatem kasacja, zaskarżająca wyrok w całości, była dopuszczalna. Jednak
kasacja ta nie mogła być uwzględniona z następujących przyczyn.
4
Według art. 318 § 1 KPC istota wyroku wstępnego polega na tym, że „sąd,
uznając roszczenie za usprawiedliwione w zasadzie”, rozstrzyga o zasadności do-
chodzonego roszczenia (lub dochodzonych roszczeń) z punktu widzenia jego pods-
tawy prawnej. Wydanie wyroku wstępnego zmierza do uniknięcia dalszej bezcelowej
pracy sądu związanej z wyjaśnianiem wysokości dochodzonych roszczeń, w sytuacji
gdy sama zasada roszczenia jest wątpliwa. Gdy zatem sąd uzna, że są podstawy do
pozytywnego orzeczenia o zasadzie dochodzonego roszczenia, wydaje wyrok
wstępny. Wyrok ten, określany także w doktrynie wyrokiem samoistnym, wiąże – po
jego uprawomocnieniu się – sąd w tym procesie, w którym został wydany. Przysłu-
guje od niego apelacja, a także kasacja. Moc wiążąca wyroku wstępnego oznacza
więc, że po jego uprawomocnieniu się strona nie może podważać zasadności praw-
nej dochodzonego roszczenia, gdyż wyrok ten przesądził o konkretnym prawie lub
stosunku prawnym.
Odnosząc powyższe uwagi do rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić, że
skoro w wyroku wstępnym z dnia 17 grudnia 1997 r. Sąd Rejonowy w Białogardzie
uznał za usprawiedliwione w zasadzie roszczenie powódki o wynagrodzenie, oparte
na wskazanej przez nią podstawie prawnej, tj. art. 71 ustawy z dnia 20 czerwca 1985
r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25
ze zm.), to w dalszym postępowaniu dotyczącym wysokości żądania Sąd Rejonowy
mógł orzec o nim tylko na tej podstawie. Spór między stronami mógłby natomiast
dotyczyć wysokości roszczenia. Nie popełnił więc błędu Sąd pierwszej instancji, który
po uprawomocnieniu się wyroku wstępnego określił różnicę w wynagrodzeniu po-
wódki, przyjmując zasadę wyrażoną w art. 71 Prawa o ustroju sądów powszechnych,
ani też Sąd Okręgowy, który w zaskarżonym wyroku stanowisko to zaakceptował.
Nie mógł natomiast odnieść skutku zarzut kasacji, że wynagrodzenie powódki powin-
no być określone stosownie do art. 5 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o
kształtowaniu środków na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej w 1994 r.
(Dz.U. Nr 129, poz. 601), gdyż prawomocny wyrok wstępny przesądził prawo powód-
ki do wynagrodzenia według zasady przewidzianej w art. 71 Prawa o ustroju sądów
powszechnych. Innych zaś zarzutów, np. dotyczących wysokości uwzględnionego
żądania, strona pozwana nie zgłosiła, jak również nie zaskarżyła wyroku Sądu Okre-
gowego z dnia 6 maja 1998 r., którym Sąd ten oddalił apelację strony pozwanej od
wyroku wstępnego, korzystnego dla powódki.
Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację (art. 39312
KPC).
5
========================================