Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 1 grudnia 1999 r.
I PKN 426/99
Nauczycielowi nie przysługuje jednorazowo urlop dla poratowania zdro-
wia w łącznym wymiarze trzech lat przewidzianym w art. 73 ust. 3 ustawy z dnia
26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz. U. z 1997 r. Nr 56,
poz. 357 ze zm.).
Przewodniczący: SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Walerian Sanetra,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 1999 r. sprawy z powództwa
Kazimierza K. przeciwko Centrum Kształcenia Praktycznego w N.S. o udzielenie
urlopu zdrowotnego, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z dnia 17 maja 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy w Nowej Soli wyrokiem z dnia 15 kwietnia 1999 r. oddalił po-
wództwo Kazimierza K. przeciwko Centrum Kształcenia Praktycznego w N.S. o na-
kazanie udzielenia urlopu zdrowotnego od 1 marca do 31 sierpnia 1999 r. Ustalił, że
od 1 września 1992 r. do 30 czerwca 1996 r. powód pracował jako nauczyciel zawo-
du w Zespole Szkół Elektrycznych w N.S., po czym od 1 lipca 1996 r. przeszedł do
pracy w tym samym charakterze w pozwanym Centrum Kształcenia Praktycznego. W
dniu 24 stycznia 1998 r. powód otrzymał płatny urlop dla poratowania zdrowia na
czas od 29 stycznia do 29 kwietnia 1998 r., a następnie na okresy: od 30 kwietnia do
31 sierpnia 1998 r., od 1 września 1998 r. do 28 stycznia 1999 r. oraz od 29 stycznia
do 28 lutego 1999 r. Za każdym razem udzielenie powodowi urlopu odbywało się w
sposób wyraźny, mianowicie otrzymywał on zaświadczenie pracodawcy potwierdza-
jące prawo do urlopu. W dniu 24 lutego 1999 r. Komisja Lekarska przy ZOZ [...] w
N.S. wystawiła zaświadczenie [...], stwierdzając w nim, że stan zdrowia powoda wy-
2
maga jego powstrzymania się od pracy w czasie od 1 marca do 31 sierpnia 1998 r.
Powód przedstawił to zaświadczenie pracodawcy, który – jak przyjął Sąd Rejonowy –
„bezzasadnie wydał powodowi zaświadczenie o prawie do dalszego urlopu” w czasie
od 1 marca do 31 sierpnia 1999 r. Kiedy pozwany zorientował się, że popełnił błąd i
że powód nie ma prawa do dalszego urlopu, odmówił jego udzielenia.
Zdaniem Sądu Rejonowego, odmowa udzielenia urlopu przez pozwanego nie
była sprzeczna z prawem, gdyż brak było podstawy materialnoprawnej do jego
udzielenia. Uprawnień powoda nie można bowiem wywodzić z faktu otrzymania
przez niego zaświadczenia pracodawcy o prawie do urlopu w czasie od 1 marca do
31` sierpnia 1999 r., skoro z art. 73 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta
Nauczyciela wynika, że trzyletni łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia nau-
czyciela dotyczy sumy pojedynczych, maksymalnie rocznych urlopów udzielanych na
podstawie art. 73 ust. 1 tej Karty. Ze strony pracodawcy omyłką było udzielenie
urlopu zdrowotnego od 28 stycznia do 28 lutego 1999 r.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze wyro-
kiem z dnia 17 maja 1999 r. oddalił apelację powoda od wyroku Sądu Rejonowego.
Stwierdził, że podziela w całości ustalenia faktyczne i rozważania prawne zawarte w
zaskarżonym wyroku, a ponadto odrzucił zarzut powoda, jakoby pracodawca „świa-
domie i podstępnie” wprowadził go w błąd, stwierdzając, że posiada uprawnienia do
dalszego płatnego urlopu dla poratowania zdrowia. Sąd Okręgowy powołał się w tej
kwestii na dwa pisma pozwanego do powoda: z dnia 26 lutego 1999 r. oraz z dnia 4
marca 1999 r. W ocenie Sądu Okręgowego ich treść wskazuje jednoznacznie na to,
że gdy pozwany spostrzegł swój błąd, poinformował niezwłocznie powoda o nie-
udzieleniu mu „dalszego urlopu”, tj. od 1 marca 1999 r., i wyjaśnił, że urlop dla pora-
towania zdrowia może być udzielony na okres do jednego roku. Ponadto, wezwał
powoda do stawienia się do pracy, na co powód nie zareagował.
W kasacji od powyższego wyroku powód zarzucił naruszenie art. 73 ust. 3
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela wskutek przyjęcia, że wskazany
w tym przepisie łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciela nie doty-
czy okresów następujących bezpośrednio po sobie, a także naruszenie art. 328 § 2
KPC przez dowolne ustalenie, że udzielane powodowi osobnymi decyzjami urlopy
dla poratowania zdrowia na następujące po sobie okresy stanowiły pojedynczy urlop,
o którym mowa w art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela. Zdaniem skarżącego, wykładnia
językowa art. 73 ust. 3 powołanej ustawy wymaga zwrócenia uwagi na to, że w wy-
3
mienionym przepisie jest mowa o łącznym wymiarze „urlopu” (a nie „urlopów”), który
nie może przekroczyć 3 lat, a zatem przepis ten nie może dotyczyć – jak w rozpoz-
nawanej sprawie – kilku okresów urlopu następujących po sobie bezpośrednio.
Gdyby jednak przyjąć, że według Sądu Okręgowego na „pojedynczy urlop” mogą się
składać „osobne i kolejno następujące po sobie decyzje pozwanego o urlopie dla
powoda”, to w zaskarżonym wyroku brak jest wskazania faktów i dowodów, na któ-
rych podstawie Sąd Okręgowy oparł tego rodzaju ocenę, a jest to okoliczność
istotna, gdyż od jej ustalenia i rozważenia zależy, czy pozwany mógł cofnąć swoją
ostatnią decyzję o udzieleniu powodowi omawianego urlopu.
Przytaczając powyższe argumenty i zarzuty powód wniósł o uchylenie zaskar-
żonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota sporu w sprawie sprowadza się do kwestii stosunku zachodzącego mię-
dzy przepisami ust. 1 i ust. 3 art. 73 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczy-
ciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.), mianowicie: czy okresy
rocznych urlopów dla poratowania zdrowia, o których stanowi art. 73 ust. 1 tej Karty,
mogą następować bezpośrednio po sobie, byleby tylko nie przekroczyły dopuszczal-
nego trzyletniego wymiaru urlopu wymienionego w art. 73 ust. 3 ustawy, czy też musi
występować między nimi przerwa.
Bliższa analiza postanowień art. 73 Karty Nauczyciela pozwala zauważyć, że
reguluje on kilka zagadnień. Przede wszystkim wynika z niego, że po przepracowa-
niu co najmniej pięciu lat w szkole, w pełnym wymiarze zajęć, powstaje dla nauczy-
ciela prawo do płatnego urlopu dla poratowania zdrowia (ust. 2 w związku z ust. 1),
które może być zrealizowane, gdy komisja lekarska uprawniona do orzekania w
sprawach urlopów zdrowotnych nauczycieli stwierdzi, że stan zdrowia nauczyciela
wymaga powstrzymania się od pracy w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia
(ust. 1). Łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia nie może przekraczać trzech
lat w okresie całego zatrudnienia (ust. 3). Realizacja prawa do urlopu następuje w
wyniku udzielania nauczycielowi przez dyrektora szkoły urlopu na okres do jednego
roku (ust. 1).
Należy uznać trafność spostrzeżenia skarżącego, że treść art. 73 ust. 1 Karty
Nauczyciela rozważana w oderwaniu od pozostałej części regulacji nie sprzeciwia się
4
temu, by dyrektor szkoły udzielił nauczycielowi na przykład trzema decyzjami trzech
płatnych, następujących po sobie urlopów w wymiarze do jednego roku każdy. Jed-
nak z takim rozumieniem wymienionego przepisu pozostają w sprzeczności wyniki
wykładni funkcjonalnej i celowościowej, którą należy zawsze stosować, gdy wykład-
nia gramatyczna przepisu nie prowadzi do wyjaśnienia jego sensu.
Z art. 73 ust. 1 ustawy wynika, że urlop dla poratowania zdrowia ma umożliwić
nauczycielowi przeprowadzenie zaleconego leczenia, wymagającego powstrzymania
się od pracy. Nie można przyjąć, że wskazany w tym przepisie okres powstrzymania
się od pracy „do jednego roku” został ustanowiony bez uzasadnienia medycznego i
prawnego. Przede wszystkim wyrażenie „do jednego roku” oznacza „nie więcej niż
rok” i oznacza zarazem, że po tym czasie nie może być udzielony nauczycielowi ko-
lejny urlop „do jednego roku”. Między kolejnymi okresami urlopu musi bowiem wystę-
pować przerwa. Gdyby z wskazanego wyrażenia nie wynikało ograniczenie prawa
nauczyciela do jednorazowego skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia w peł-
nym trzyletnim wymiarze, to zastrzeżenie „do jednego roku”, z którym wiąże się obo-
wiązek dyrektora szkoły udzielenia urlopu, byłoby zbędne. W związku z tym przepis
art. 73 ust. 3 Karty Nauczyciela należy rozumieć w ten sposób, że przewidziany w
nim „łączny wymiar urlopu”, który „w okresie całego zatrudnienia nie może przekra-
czać 3 lat”, nie może być zrealizowany jednorazowo.
Na rzecz poprawności przedstawionej wykładni przemawia także regulacja
zawarta w art. 23 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela. Według niej stosunek pracy z nau-
czycielem mianowanym ulega rozwiązaniu w razie czasowej niezdolności do pracy
spowodowanej chorobą, jeżeli okres tej niezdolności przekracza rok. Jednak w
szczególnie uzasadnionych wypadkach – po stwierdzeniu przez lekarza leczącego
poprawy stanu zdrowia nauczyciela i możliwości powrotu do pracy – okres nieobec-
ności w pracy spowodowanej chorobą może być przedłużony ponad rok, nie dłużej
jednak niż do dwóch lat, licząc łącznie okres niezdolności do pracy i urlopu dla pora-
towania zdrowia. Jak nietrudno zauważyć, regulacja ta, wprowadzając ochronę sto-
sunku pracy nauczyciela mianowanego przed rozwiązaniem stosunku pracy w czasie
nie dłuższym niż dwa lata, obejmuje okres niezdolności do pracy spowodowanej cho-
robą wynoszący rok oraz okres dalszej nieobecności w pracy z powodu choroby, na
który pracownik otrzymał urlop dla poratowania zdrowia. Gdyby więc omawiany urlop
mógł być wykorzystany jednorazowo w pełnym trzyletnim wymiarze, oczywiście przy
założeniu, że stan zdrowia pracownika wymaga dalszego powstrzymania się od
5
pracy w celu kontynuowania leczenia, to ustawodawca musiałby uwzględnić tę sytua-
cję i przewidzieć ochronę pracownika w czasie całego okresu korzystania z urlopu
dla poratowania zdrowia, byleby nie był on dłuższy niż trzy lata.
Dopuszczalność udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia na
okres nie dłuższy niż „do jednego roku” ma swoje uzasadnienie medyczne. Należy
przyjąć, że okres ten uznał ustawodawca za dostatecznie długi i miarodajny dla do-
konania oceny zdolności nauczyciela do pracy. Jeżeli zatem przeprowadzone w tym
czasie zalecone leczenie nie doprowadziło do poprawy zdrowia nauczyciela i całko-
witej zdolności do pracy, przysługuje mu zwolnienie lekarskie od pracy z powodu
czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy nie podzielił zgłoszonego w ka-
sacji zarzutu naruszenia art. 73 ust. 3 Karty Nauczyciela. W świetle bowiem przeds-
tawionej interpretacji Sądy obu instancji trafnie uznały, że odmowa udzielenia powo-
dowi dalszego urlopu dla poratowania zdrowia, po wykorzystaniu przez niego urlopu
w wymiarze jednego roku, była zgodna z art. 73 ust. 1 i 3 tej Karty.
Nie jest też trafny zarzut naruszenia art. 328 § 2 KPC.
Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że udzielenie powodowi urlopu dla
poratowania zdrowia w czasie od 29 stycznia 1998 r. do 28 stycznia 1999 r. nastąpiło
na podstawie czterech decyzji dyrektora strony pozwanej wydawanych w miarę wys-
tawiania przez Komisję Lekarską [...] w N.S. zaświadczeń stwierdzających koniecz-
ność powstrzymania się powoda od wykonywania pracy. Sąd Wojewódzki uznał, że
decyzje te składały się na okres urlopu „do jednego roku”, o którym stanowi art. 73
ust. 1 Karty Nauczyciela. Powód, zarzucając, że Sąd Wojewódzki nie „wskazał fak-
tów i dowodów świadczących o tym, że osobne i kolejno następujące po sobie decy-
zje pozwanego o urlopie dla powoda stanowiły taki właśnie >pojedynczy urlop<”, nie
wyjaśnił, jaki wpływ miało przypisywane Sądowi uchybienie na wynik sprawy. W każ-
dym razie nie jest słuszny pogląd, że omyłkowa decyzja o udzieleniu powodowi przez
dyrektora strony pozwanej dalszego urlopu dla poratowania zdrowia, po wykorzysta-
niu przez niego urlopu w wymiarze jednego roku, nie mogła być cofnięta.
Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację stosownie do art. 39312
KPC.
========================================