Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 grudnia 1999 r.
I PKN 444/99
Obowiązek pracodawcy wskazania w oświadczeniu o rozwiązaniu
umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 § 1 pkt 1 KP)
przyczyny uzasadniającej to rozwiązanie (art. 30 § 4 KP) oznacza, że powinna
być ona określona w sposób, który jednoznacznie wskazuje, na czym w opinii
pracodawcy polega wina pracownika.
Przewodniczący: SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz, Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 1999 r. sprawy z powódz-
twa Aleksandra P. przeciwko Przedsiębiorstwu Wielobranżowemu „H.” Spółce z
ograniczoną odpowiedzialnością w E. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji
strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni z dnia 20 kwietnia 1999 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w
Elblągu z dnia 9 marca 1999 r. [...] i przekazał sprawę temu Sądowi Rejonowemu do
ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Elblągu wyrokiem z dnia 9 marca 1999 r. [...]
przywrócił powoda - Aleksandra P. do pracy u strony pozwanej, czyli w Przedsię-
biorstwie Wielobranżowym „H.” Spółce z o.o. w E. oraz zasądził na jego rzecz kwotę
8.277,90 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, płatną w przy-
padku podjęcia pracy w terminie 7 dni. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd podniósł, że
pismem z dnia 5 stycznia 1990 r. strona pozwana rozwiązała z powodem umowę o
pracę (zawartą na czas oznaczony od dnia 1 września 1998 r. do dnia 31 grudnia
2000 r.) bez zachowania okresu wypowiedzenia, z powodu ciężkiego naruszenia
obowiązków pracowniczych, tzn. wprowadzenia w błąd przełożonego i niewykony-
2
wania poleceń służbowych. Na podstawie dokonanych ustaleń faktycznych i zebra-
nego materiału dowodowego w sprawie Sąd uznał, że roszczenie powoda o przy-
wrócenie do pracy jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie, ponieważ strona poz-
wana rozwiązując z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia naruszyła ciążący na
niej z mocy art. 30 § 4 KP obowiązek podania, w doręczonym powodowi oświadcze-
niu o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, konkretnej i rzeczywistej przy-
czyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie. Ponadto Sąd zasą-
dził od strony pozwanej na rzecz powoda wynagrodzenie za okres pozostawania
przez niego bez pracy, tj. za 2 miesiące i 3 dni - zgodnie z przedstawionym przez
stronę pozwaną zaświadczeniem o wysokości wynagrodzenia powoda. Natomiast
Sąd uznał za bezzasadne roszczenie powoda o zapłatę trzynastej pensji. W apelacji
od powyższego wyroku strona pozwana podniosła zarzut naruszenia art. 52 § 1 pkt 1
oraz art. 45 § 2 KP, wobec niedokonania przez Sąd ustaleń co do istnienia rzeczy-
wistych przyczyn uzasadniających rozwiązanie z powodem umowy o pracę bez wy-
powiedzenia oraz wobec przywrócenia do pracy pracownika, który - w opinii strony
pozwanej - naruszył zaufanie pracodawcy w sposób wyjątkowo naganny.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą
w Gdyni wyrokiem z dnia 20 kwietnia 1999 r. [...] oddalił apelację. W uzasadnieniu
tego wyroku Sąd Okręgowy stwierdził, że poczynił dodatkowe ustalenia w sprawie,
które były istotne dla jej rozstrzygnięcia. W szczególności Sąd Okręgowy ustalił, że
jakkolwiek Sąd Rejonowy przyjął, iż strony łączyła umowa o pracę na czas określony,
to jednak orzekł przywrócenie do pracy, a w tej sytuacji stanowiło to naruszenie art.
59 KP. Tymczasem z przedłożonych Sądowi przez stronę pozwaną akt osobowych
powoda wynika, że powód zawarł z Przedsiębiorstwem Wielobranżowym „H.” - Hali-
na N. S.T.C. w E. kolejno dwie umowy o pracę na czas określony, a to umowę z dnia
16 stycznia 1997 r. z mocą obowiązującą do dnia 31 grudnia 1997 r. oraz umowę z
dnia 30 grudnia 1997 r. z mocą obowiązującą od dnia 1 stycznia 1998 r. do dnia 31
grudnia 2000 r., a następnie z Przedsiębiorstwem Wielobranżowym „H.” w E. umowę
z dnia 1 września 1998 r. z mocą do dnia 31 grudnia 1998 r. Opierając się na wyjaś-
nieniach powoda, Sąd Okręgowy ustalił, że dwie pierwsze umowy zostały zawarte z
pracodawcą, którego następcą prawnym jest strona pozwana, prowadząca działal-
ność gospodarczą w tym samym zakresie, na bazie tego samego majątku i z tym
samym zespołem pracowników oraz z tą samą siedzibą, a jedynie pod inną firmą, co
w opinii tego Sądu oznacza, że na podstawie art. 231
KP doszło do przejęcia zakładu
3
pracy przez stronę pozwaną, która - jako nowy pracodawca - z mocy prawa stała się
stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. W tej sytuacji, zawarta z powodem w
dniu 1 września 1998 r. umowa była już trzecią z kolei umową zawartą z nim na czas
określony, co – mając na uwadze dyspozycję art. 251
KP - było równoznaczne w
skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony. Dopiero w
oparciu o te ustalenia, dokonane przez Sąd Okręgowy, dopuszczalne było przyjęcie,
iż o zasadności roszczeń powoda należało orzec na podstawie art. 56 § 1 KP, co w
rezultacie pozwalało także stwierdzić, że wyrok Sądu Rejonowego odpowiada prawu.
W kasacji od powyższego wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni strona pozwana zarzuciła:
Po pierwsze - naruszenie art. 382 KPC poprzez dokonanie przez Sąd Okrę-
gowy „odmiennej oceny przedmiotu sporu pomimo jednostronnego przeprowadzenia
dowodów”. Strona pozwana zarzuciła przy tym, że: „Na kilka godzin przed rozprawą
Sąd II instancji zobowiązał pozwanego do przedłożenia stosownych dokumentów
[...]. Jest oczywiste, że w tak krótkim czasie strona nie była w stanie zobowiązania
spełnić. Mimo to, po jednostronnym uzupełnieniu materiału dowodowego polegają-
cego na przesłuchaniu powoda orzeczono wyrok”.
Po drugie – naruszenie art. 231
KP, poprzez błędne ustalenie, że strona poz-
wana jest następcą prawnym Przedsiębiorstwa Wielobranżowego „H.” - Halina N.
S.T.C. w E. Tymczasem Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „H.” Halina N. S.T.C. w E.
uległo likwidacji z dniem 31 grudnia 1998 r., a konsekwencją tego było między innymi
wygaśnięcie umowy o pracę z powodem. Natomiast z dniem 1 stycznia 1999 r. roz-
poczęło działalność gospodarczą nowe Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „H.” Spółka
z o.o., które zatrudniło także powoda, choć nie było następcą prawnym działającego
uprzednio Przedsiębiorstwa Wielobranżowego „H.”.
Po trzecie – naruszenie art. 30 § 4 KP, wobec przyjęcia przez Sądy obu ins-
tancji, że oświadczenie strony pozwanej o rozwiązaniu umowy o pracę z powodem
bez wypowiedzenia było wadliwe, bowiem nie wskazywało przyczyny uzasadniającej
rozwiązanie umowy o pracę. Tymczasem, w opinii kasacji: „Lakoniczna treść wypo-
wiedzenia nie budziła także zastrzeżeń adresata, a użyte epitety nie wzbudziły sporu.
(...) Dopiero dla Sądu I instancji przyczyna była niewystarczająca. Nasuwa się wobec
tego kwestia, czy to co dla stron nie jest przedmiotem sporu uprawnia Sąd do inge-
rencji?”.
4
Po czwarte – naruszenie art. 56 § 1 KP, ponieważ na podstawie tego przepisu
nie jest możliwe jednoczesne przywrócenie do pracy i zasądzenie odszkodowania na
rzecz powoda.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest zasadna.
Art. 30 § 4 KP zobowiązuje pracodawcę do tego, aby w oświadczeniu o roz-
wiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia wskazał przyczynę uzasadniającą roz-
wiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 KP. Jeżeli więc w orzecznictwie sądo-
wym przyjmuje się, iż podana w oświadczeniu pracodawcy przyczyna rozwiązania
umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być „konkretna i rzeczywista”, to ozna-
cza to jedynie, że powinna być ona określona w sposób, który jednoznacznie wska-
zuje, na czym – w opinii pracodawcy – polega wina pracownika, uzasadniająca roz-
wiązanie z nim umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 KP, co w konsekwencji w razie
sporu, w nawiązaniu do okoliczności konkretnej sprawy, pozwala na ocenę zasadno-
ści stawianego pracownikowi zarzutu. Natomiast z przepisu art. 30 § 4 KP nie wyni-
ka, aby warunkiem skuteczności oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o
pracę bez wypowiedzenia było wskazanie konkretnego zdarzenia lub zdarzeń, które
stały się przyczyną rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 § 2 KP. W rozpozna-
wanej sprawie jest poza sporem, że strona pozwana w swym oświadczeniu z dnia 5
stycznia 1999 r. o rozwiązaniu z powodem umowy o pracę bez wypowiedzenia po-
dała jako przyczynę: „ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych,
tj. wprowadzenie w błąd przełożonego i niewykonywanie poleceń służbowych”, czyli
tym samym określiła konkretnie, na czym polegało w danym wypadku ciężkie naru-
szenie podstawowych obowiązków pracowniczych przez powoda. Tymczasem orze-
kające w niniejszej sprawie Sądy obu instancji w ogóle nie badały zasadności za-
rzutu postawionego powodowi przez stronę pozwaną, a więc nie orzekały co do
istoty sprawy, bowiem błędnie przyjęły, że oświadczenie strony pozwanej o rozwią-
zaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia nie spełnia wymagań określonych ustawą,
ponieważ nie zostało w nim wskazane konkretne zdarzenie lub zdarzenia, które w
danym wypadku stanowiły przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy o pracę w
trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP.
5
Trafny jest również zarzut kasacji naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 382
KPC, skoro pomimo uprzedniego wezwania strony pozwanej przez ten Sąd pismem
z dnia 19 kwietnia 1999 r. (przesłanym do niej fax’em) do przedstawienia dodatko-
wych dokumentów w sprawie, w dniu następnym, czyli 20 kwietnia 1999 r., nie cze-
kając na dostarczenie przez stronę pozwaną żądanych wcześniej dokumentów, Sąd
zamknął rozprawę i podjął rozstrzygnięcie w sprawie.
Natomiast podniesiony w kasacji zarzut naruszenia art. 231
KP jest bez zna-
czenia dla rozpoznania niniejszej sprawy. Jest bowiem poza sporem, że powód zos-
tał zatrudniony pierwotnie przez Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „H.” - Halina N.
S.T.C. w E. na podstawie dwóch kolejnych umów na czas określony – na podstawie
umowy z dnia 16 stycznia 1997 r. na czas od dnia 16 stycznia 1997 r. do dnia 31
grudnia 1997 r. oraz na podstawie umowy z dnia 30 grudnia 1997 r. na czas od dnia
1 stycznia 1998 r. do dnia 31 grudnia 2000 r. Następnie, w czasie trwania zatrudnie-
nia na podstawie drugiej umowy o pracę na czas określony, strona pozwana zawarła
z powodem w dniu 1 września 1998 r. na tych samych warunkach nową umowę o
pracę na czas określony od dnia 1 września 1998 r. do dnia 31 grudnia 2000 r. (nota
bene, z załączonych do akt sprawy akt osobowych wynika, że następnie strona poz-
wana dwukrotnie wypowiadała powodowi tę umowę o pracę, jednakże wyłącznie w
części dotyczącej warunków wynagrodzenia). Oznacza to, że termin końcowy okresu
zatrudnienia powoda na podstawie umowy o pracę na czas określony zawartej z nim
przez stronę pozwaną, pokrywał się z terminem końcowym drugiej umowy o pracę
zawartej uprzednio z powodem na czas określony przez Przedsiębiorstwo Wielo-
branżowe „H.” - Halina N. S.T.C. w E., ponieważ obie wymienione umowy zawarte
zostały na czas określony do dnia 31 grudnia 2000 r. W tej sytuacji Sąd Okręgowy-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznym w Elblągu błędnie przyjął w zaskarżonym wy-
roku, że umowa o pracę na czas określony, którą strona pozwana zawarła z powo-
dem, była już trzecią „kolejną umową o pracę na czas określony” w rozumieniu art.
251
KP i wywołała ona skutki prawne równoznaczne z zawarciem umowy o pracę na
czas nie określony. Tymczasem art. 251
KP dotyczy wyłącznie takiej sytuacji, w której
umowa o pracę na czas określony jest już trzecią umową o pracę na czas określony,
jeżeli umowy te dotyczyły trzech następujących po sobie kolejno okresów czasu, a
przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę
nie przekroczyła jednego miesiąca. Sytuacja taka nie miała miejsca w rozpoznawa-
nej sprawie. Nietrafny jest również podniesiony w kasacji zarzut naruszenia art. 56 §
6
1 KP przez to, że – jak to ujmuje kasacja – na podstawie tego przepisu „niemożliwe
jest jednoczesne przywrócenie do pracy i zasądzenie odszkodowania”. Nie przesą-
dzając bowiem o tym, czy w niniejszej sprawie przepis ten powinien stanowić pods-
tawę prawną rozstrzygnięcia, należy stwierdzić, że w zaskarżonym wyroku Sąd
Okręgowy orzekł o przywróceniu powoda do pracy i zasądził na jego rzecz nie odsz-
kodowanie, ale wynagrodzenie za czas pozostawania powoda bez pracy.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313
§ 1 KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================