Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 stycznia 2000 r.
II UKN 321/99
Studia w wyższej szkole wojskowej powodują zawieszenie wypłaty renty
rodzinnej także wtedy, gdy uprawniony do tego świadczenia jest równocześnie
studentem uczelni cywilnej.
Przewodniczący: SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kuźniar, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 stycznia 2000 r. sprawy z wniosku
Artura G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w J. o rentę
rodzinną, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszo-
wie z dnia 16 kwietnia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny w Rzeszowie wyrokiem z 16 kwietnia 1999 r. [...] oddalił ape-
lację Artura G. od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Krośnie z dnia 16 grudnia 1998 r. [...], oddalającego odwołanie apelującego
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w J. z dnia 4 sierpnia 1998
r., wznawiającej wypłatę renty rodzinnej zawieszonej decyzją z dnia 6 września 1996
r. Sąd ustalił, że pobierający rentę rodzinną po zmarłym w dniu 14 września 1979 r.
ojcu Andrzeju, Artur G. studiował w Wojskowej Akademii Technicznej w W. Studia te
ukończył w 1998 r. W okresie od 1 października 1996 r. do 27 czerwca 1998 r. był
równocześnie studentem Zaocznego Studium Nauk Politycznych Uniwersytetu W.
Zdaniem Sądu, Artur G. przez cały okres studiów w Wojskowej Akademii Technicz-
nej nie był uprawniony do renty rodzinnej - stosownie do art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z
dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U.
Nr 40, poz. 267 ze zm.). Dla zawieszenia wypłaty renty rodzinnej fakt podjęcia przez
uprawnionego do tego świadczenia dodatkowych studiów w uczelni cywilnej jest bez
2
znaczenia. Kontynuowanie nauki w Uniwersytecie W. po ukończeniu Wojskowej
Akademii Technicznej ma natomiast, zgodnie z art. 39 ustawy o z.e.p., znaczenie dla
jego uprawnień do renty rodzinnej przed ukończeniem 25 lat.
Artur G. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę naruszenie
prawa materialnego, a to art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zao-
patrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin przez błędną jego wykładnię „pole-
gającą na nieprzyjęciu, że równoczesne studiowanie na uczelni wojskowej i cywilnej
nie powoduje zawieszenia prawa do renty rodzinnej", wniósł o „zmianę zaskarżonego
wyroku i uchylenie decyzji zawieszającej wypłatę świadczenia oraz zobowiązanie
organu rentowego do wypłaty renty rodzinnej za czas zawieszenia” lub o jego uchy-
lenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania z orzeczeniem o kosztach
postępowania.
Zdaniem skarżącego, Sądy błędnie przyjęły, że „w przypadku równoczesnego
studiowania na uczelniach cywilnej i wojskowej następuje zawieszenie prawa do
renty rodzinnej”. W jego opinii „fakt podjęcia studiów na uczelni cywilnej możliwość
zawieszenia wypłaty renty niweczy”. Twierdził, że bezpłatne wyżywienie, umunduro-
wanie i zakwaterowanie „miało miejsce jedynie do 18-go miesiąca służby, a studia
cywilne na Uniwersytecie W. podjął już po tym okresie”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Okoliczności faktyczne rozpoznawanej sprawy są bezsporne. W latach aka-
demickich 1996/97 i 1997/98 Artur G., uprawniony do renty rodzinnej po zmarłym w
dniu 14 września 1978 r. ojcu Andrzeju, był studentem Wojskowej Akademii Tech-
nicznej i Uniwersytetu W. Spór tyczy kwestii prawnej - czy równoczesne studia w
uczelni cywilnej i wojskowej powodują skutek przewidziany w art. 83 ust. 1 pkt 2
ustawy o z.e.p., jak stwierdziły organ rentowy i Sądy obu instancji, czy też, jak twier-
dzi wnioskodawca, studia w uczelni cywilnej stanowią samodzielny tytuł do wypłaty
renty rodzinnej.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 31 marca 1965 r. o wyższym
szkolnictwie wojskowym (jednolity tekst: Dz.U. z 1992 r. Nr 10, poz. 40 ze zm.) stu-
dentami wyższych szkół wojskowych mogą być posiadające świadectwo dojrzałości
„osoby cywilne, których prośbę o powołanie do służby wojskowej w charakterze kan-
dydata na żołnierza zawodowego zostały uwzględnione”. Student wyższej szkoły
3
wojskowej nie będący żołnierzem zawodowym lub innym żołnierzem w czynnej służ-
bie wojskowej jest kandydatem na żołnierza zawodowego. Taki właśnie status – kan-
dydata na żołnierza zawodowego - miał Artur G.
Stosownie do art. 22 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 31 marca 1965 r. do słuchaczy
wyższych szkół wojskowych, którzy „nie są żołnierzami zawodowymi - stosuje się
przepisy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, w części dotyczącej kandyda-
tów na żołnierzy zawodowych”.
Według art. 99 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnie-
rzy zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.) kandydaci na
żołnierzy zawodowych otrzymują uposażenie i inne należności pieniężne oraz za-
kwaterowanie, wyżywienie, umundurowanie, wyekwipowanie i uzbrojenie, a nadto
przysługują im bezpłatna wojskowa pomoc lecznicza i ulgi przy przejazdach środka-
mi publicznego transportu zbiorowego. Zarówno oni, jak i członkowie ich rodzin, ko-
rzystają także z uprawnień przewidzianych w ustawie z dnia 22 listopada 1967 r. o
powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst: Dz.U. z
1992 r. Nr 4, poz. 16 ze zm.), z wyjątkiem prawa do zasiłków przewidzianych w art.
128 ust. 1. Nieprawdziwa jest wobec tego podana w kasacji informacja, że „bezpłat-
ne wyżywienie, umundurowanie i zakwaterowanie miało miejsce jedynie do 18-go
miesiąca służby”. Zgodnie z § 58 ust. 1 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z
dnia 17 listopada 1997 r. w sprawie służby wojskowej kandydatów na żołnierzy
zawodowych (Dz.U. Nr 143, poz. 962) kandydat kształcący się na oficera zawodo-
wego, za zezwoleniem dyrektora Departamentu Kadr i Szkolnictwa Wojskowego, po
ukończeniu drugiego roku studiów może podjąć na swój wniosek, skierowany drogą
służbową, równoległe studia w systemie zaocznym w szkole niewojskowej. W takim
trybie, bo inny nie był możliwy, wnioskodawca podjął studia w Uniwersytecie W. W
przypadku wydania kandydatowi na żołnierza zawodowego zezwolenia na podjęcie
studiów w szkole niewojskowej komendant wyższej szkoły wojskowej pokrywa koszty
związane z podjęciem równoległych studiów w innej szkole niewojskowej oraz
udziela na czas zjazdów i egzaminów zwolnienia od zajęć służbowych ( § 58 ust. 2
powołanego rozporządzenia). Zatem także i dodatkowe studia kandydata na
żołnierza zawodowego są finansowane ze środków publicznych. Domaganie się w tej
sytuacji wypłaty renty rodzinnej pozostaje nie tylko w sprzeczności z prawem (art. 83
ust. 1 pkt 2 ustawy o z.e.p.), ale, choć w prawie ubezpieczenia społecznego nie ma
to żadnego znaczenia, z zasadami słuszności. Przeciwko wykładni art. 83 ust. 1 pkt 2
4
ustawy o z.e.p. proponowanej przez skarżącego przemawiają, poza argumentami
gramatycznymi i ścisłym charakterem prawa ubezpieczenia społecznego, także
względy funkcjonalne. Renta rodzinna jest pochodnym świadczeniem z ubezpiecze-
nia społecznego przysługującym z tytułu utraty żywiciela. Podstawową jej funkcją jest
kompensata dochodów utraconych wskutek śmierci ubezpieczonego, uzyskiwanych
przez niego i przeznaczanych na utrzymanie własne oraz rodziny. Prawo do renty
rodzinnej wyłączone jest wówczas, gdy kosztami utrzymania członków rodziny
zmarły nie byłby obciążony. Taka sytuacja zachodzi w przypadku przejęcia przez
podmiot trzeci jednej z podstawowych funkcji rodziny – dostarczenia dzieciom środ-
ków utrzymania i wychowania. Dlatego zgodnie z art. 83 ustawy o z.e.p. prawo do
renty rodzinnej dzieci ulega zawieszeniu nie tylko na czas nauki w szkołach wojsko-
wych kształcących kandydatów na żołnierzy zawodowych i pobierania stypendium na
studia zagraniczne, ale także w okresie nieodpłatnego pobytu w placówkach opie-
kuńczo – wychowawczych albo w zakładach poprawczym lub karnym.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================