Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 1 lutego 2000 r.
I PKN 496/98
1. W decyzji właściwego organu o rozwiązaniu przez uczelnię stosunku
pracy z mianowanym nauczycielem akademickim na podstawie art. 93 ustawy z
dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.)
powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca to rozwiązanie (art. 30 § 4 KP
w związku z art. 124 tej ustawy). Spór przed sądem pracy w sprawie o roszcze-
nia wynikające z niezgodnego z prawem rozwiązania przez uczelnię stosunku
pracy (art. 97 ustawy o szkolnictwie wyższym) toczy się w granicach wskazanej
przyczyny.
2. W razie niezgodnego prawem rozwiązania z mianowanym nauczycie-
lem akademickim stosunku pracy za wypowiedzeniem możliwe jest uznanie
przez sąd pracy, że przywrócenie do pracy byłoby niemożliwe lub niecelowe i
zasądzenie na rzecz tego nauczyciela odszkodowania (art. 45 § 2 KP w związku
z art. 9 ust. 1 ustawy o szkolnictwie wyższym).
Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Józef Iwulski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2000 r. sprawy z powództwa
Marii K. przeciwko Akademii Medycznej w W. o przywrócenie do pracy, na skutek
kasacji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych we Wrocławiu z dnia 16 kwietnia 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w punkcie I i w tym zakresie sprawę przekazał
Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Maria K. wniosła o uznanie za bezskuteczne rozwiązania z nią jako
mianowanym nauczycielem akademickim stosunku pracy na podstawie art. 93 ust. 2
2
pkt 3 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz.
385 ze zm.) , a następnie o przywrócenie jej do pracy.
Pozwana Akademia Medyczna w W. wniosła o oddalenie powództwa.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dla Wrocławia Śródmieścia wyrokiem z 17 paź-
dziernika 1997 r. przywrócił powódkę do pracy u strony pozwanej na stanowisku ad-
iunkta bibliotecznego na poprzednich warunkach.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka została zatrudniona u strony pozwanej we
wrześniu 1977 r. na podstawie umowy o pracę na stanowisku bibliotekarza w Instytu-
cie Ginekologii i Położnictwa. Od 1 września 1982 r. została przeniesiona do pracy w
bibliotece Katedry i Zakładu Anatomii Prawidłowej, a od 1 stycznia 1985 r. powierzo-
no jej obowiązki dyplomowanego adiunkta bibliotecznego w tymże Zakładzie. W
marcu 1987 r. powódce nadano stopień doktora nauk humanistycznych. Aktem z 14
sierpnia 1993 r. Rektor Akademii Medycznej w W. na podstawie art. 77 ust. 1 i art.
192 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr
65, poz. 385 ze zm., powoływanej dalej jako „ustawa o szkolnictwie wyższym”) mia-
nował powódkę na czas nieokreślony adiunktem bibliotecznym w bibliotece Katedry i
Zakładu Anatomii Prawidłowej, skąd z dniem 1 września 1993 r. powódka została
przeniesiona do pracy w Zakładzie Historii Medycyny i Farmacji, również na stanowi-
sko adiunkta bibliotecznego. Do jej obowiązków należało prowadzenie biblioteki,
wypożyczanie książek studentom i pracownikom naukowym Akademii Medycznej
oraz stałe uzupełnianie zbiorów biblioteki, a także działalność informacyjna co do
zasobów biblioteki i inne czynności określone w zakresie obowiązków z 1 września
1982 r. Oprócz tego za zgodą przełożonych powódka zajmowała się pracą naukową,
uczestniczyła w pracach badawczych i sympozjach naukowych. W maju 1994 r. de-
cyzją Rady Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej zwiększył się zakres zadań i
funkcji Zakładu Historii Medycyny i Farmacji przez przejęcie przez Wydział Lekarski
dydaktyki z psychologii lekarskiej i socjologii lekarskiej. W związku z tym Zakład His-
torii Medycyny i Farmacji zmienił nazwę na Zakład Humanistycznych Nauk Lekars-
kich. Powołując się na przekształcenie struktury organizacyjnej wskazanego Zakładu,
rektor Akademii Medycznej decyzją z 11 kwietnia 1996 r. rozwiązał z powódką jako
mianowanym nauczycielem akademickim stosunek pracy ze skutkiem na 30
września 1996 r. z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Zmiany
organizacyjne w Zakładzie Humanistycznych Nauk Lekarskich polegały na zwięk-
szeniu jego zadań i funkcji, co skutkowało zwiększeniem obsady kadrowej. Stanowi-
3
sko pracy zajmowane dotąd przez powódkę nie uległo likwidacji, została zatrudniona
na nim bibliotekarka. Powołując się na przepisy ustawy z 12 września 1990 r. o
szkolnictwie wyższym (art. 75 i art. 77) Sąd Rejonowy wskazał, że pracownicy bi-
blioteczni są pracownikami uczelni wyższej nie będącymi nauczycielami akademic-
kimi, jednak przepisy dotyczące pracowników naukowo-dydaktycznych mają odpo-
wiednie zastosowanie m.in. do pracowników posiadających uprawnienia bibliotekarzy
dyplomowanych zatrudnionych na stanowisku adiunkta bibliotecznego i asystenta
bibliotecznego. Powódka była mianowanym adiunktem bibliotecznym i ma do niej
zastosowanie art. 93 ustawy o szkolnictwie wyższym. Strona pozwana rozwiązała z
powódką stosunek pracy wynikający z mianowania powołując jako podstawę tego
rozwiązania art. 93 ust. 2 pkt 3 ustawy o szkolnictwie wyższym. Zgodnie z tym prze-
pisem stosunek pracy z mianowanym pracownikiem uczelni może zostać rozwiązany
tylko w sytuacji, w której doszło do zniesienia uczelni lub przekształcenia jej struktury
w sposób uniemożliwiający dalsze zatrudnienie mianowanego nauczyciela akade-
mickiego na dotychczas zajmowanym stanowisku. Sąd Rejonowy nie podzielił sta-
nowiska strony pozwanej, że w Zakładzie Humanistycznych Nauk Lekarskich nastą-
piły takie zmiany organizacyjne, które upoważniały pracodawcę do rozwiązania z
powódką stosunku pracy. Przekształcenie struktury uczelni w rozumieniu art. 93 ust.
2 pkt 3 ustawy o szkolnictwie wyższym oznacza reorganizację, która sprowadza się
nie do jakichkolwiek zmian, w tym polegających na rozszerzeniu zakresu zadań i
funkcji wykonywanych przez daną komórkę, lecz do zmiany struktury organizacyjnej
całej instytucji. Sąd Rejonowy uznał, że rozwiązanie z powódką stosunku pracy było
niezgodne z prawem, ponieważ nie zostały spełnione przesłanki przewidziane w art.
93 ust. 2 pkt 3 ustawy o szkolnictwie wyższym, i wobec tego stosownie do art. 97 ust.
1 tej ustawy w związku z art. 45 § 1 KP uwzględnił jej żądanie przywrócenia do pracy
na poprzednich warunkach.
W wyniku apelacji strony pozwanej Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych we Wrocławiu wyrokiem z 16 kwietnia 1998 r. zmienił wyrok Sądu Re-
jonowego w ten sposób, że w miejsce przywrócenia powódki do pracy zasądził na jej
rzecz od strony pozwanej kwotę 2.469,60 złotych tytułem odszkodowania. Sąd Wo-
jewódzki oddalił w pozostałej części apelację strony pozwanej, która domagała się
oddalenia w całości powództwa o przywrócenie do pracy.
Sąd Wojewódzki podzielił stanowisko Sądu Rejonowego co do tego, że zgro-
madzony materiał dowodowy nie dał podstaw do przyjęcia, iż zaistniały przesłanki do
4
rozwiązania z powódką jako mianowanym nauczycielem akademickim stosunku
pracy za wypowiedzeniem na podstawie art. 93 ust. 2 pkt 3 ustawy o szkolnictwie
wyższym. Dokonane w 1994 r. zmiany organizacyjne polegające na wprowadzeniu
do Zakładu Humanistycznych Nauk Lekarskich wszystkich nauk humanistycznych
objętych programem studiów w Akademii Medycznej spowodowały znaczne zwięk-
szenie ilości przeprowadzanych w tym Zakładzie zajęć dydaktycznych, a tym samym
wzrosła liczba studentów i pracowników naukowych korzystających z zasobów bib-
lioteki zakładowej. Powódka, nie posiadając właściwych kwalifikacji, nie była w stanie
prowadzić zajęć dydaktycznych ze studentami z socjologii medycyny, psychologii
medycyny lub propedeutyki medycyny. Pragnąc realizować własne prace i projekty
badawcze powódka często wyjeżdżała - w tym również na staże zagraniczne i konfe-
rencje naukowe. Absorbująca powódkę praca naukowa i związane z tym wyjazdy
sprawiały, że biblioteka Zakładu Humanistycznych Nauk Lekarskich nie mogła funk-
cjonować regularnie, w takim wymiarze czasu pracy, jak pozostałe biblioteki zakła-
dowe, co dezorganizowało pracę studentów i pracowników naukowych Akademii
Medycznej. Sąd Wojewódzki podzielił stanowisko strony pozwanej, że wobec zaist-
niałych zmian organizacyjnych do obsługi biblioteki i czytelni Zakładu Humanistycz-
nych Nauk Lekarskich potrzebny był pracownik zatrudniony na stanowisku biblioteka-
rza, a nie na stanowisku adiunkta bibliotecznego jako pracownika naukowo-dydak-
tycznego, zwłaszcza, że powódka nie posiadała kwalifikacji do prowadzenia zajęć
dydaktycznych ze studentami odbywających się w wymienionym Zakładzie. Podzie-
lając pogląd Sądu Najwyższego zaprezentowany w wyroku z 2 czerwca 1995 r., I
PRN 25/95 (OSNAPiUS 1996 nr 4, poz. 60), Sąd Wojewódzki uznał, iż znaczny nie-
dobór zajęć dydaktycznych jest ważną przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie po-
wódce stosunku pracy na podstawie art. 93 ust. 3 ustawy o szkolnictwie wyższym.
Sąd Wojewódzki przyjął, że strona pozwana, wskazując prawidłowo podstawę fak-
tyczną wypowiedzenia powódce stosunku pracy, dokonała jej wadliwej kwalifikacji
prawnej, przez co doszło do skrócenia okresu wypowiedzenia (z sześciu miesięcy
przewidzianych w art. 93 ust. 3 do trzech miesięcy przewidzianych w art. 93 ust. 2
pkt 3 ustawy o szkolnictwie wyższym). W konsekwencji Sąd Wojewódzki zmienił zas-
karżony wyrok i na podstawie art. 49 KP w związku z art. 124 ustawy o szkolnictwie
wyższym zasądził na rzecz powódki odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia,
jakie przysługiwałoby powódce w razie zastosowania prawidłowego - sześciomie-
sięcznego - okresu wypowiedzenia. Sąd Wojewódzki uznał za niecelowe przywróce-
5
nie powódki do pracy u strony pozwanej. Zmieniona w 1994 r. struktura organizacyj-
na Zakładu miała na celu prawidłowe ukształtowanie zatrudnienia pracowników i za-
pewnienie prawidłowego wykonywania statutowych zadań uczelni. Skoro powódka z
racji posiadanych przez nią kwalifikacji nie mogła prowadzić zajęć dydaktycznych ze
studentami, a dalsze jej zatrudnienie na stanowisku adiunkta bibliotecznego (pracow-
nika naukowo-dydaktycznego) do obsługi biblioteki okazało się niemożliwe, niecelo-
we stało się przywrócenie powódki do pracy.
Powódka wniosła kasację od wyroku Sądu Wojewódzkiego w części zmienia-
jącej wyrok Sądu Rejonowego i orzekającej o odszkodowaniu w miejsce przywróce-
nia do pracy (czyli co do punktu I sentencji wyroku Sądu Wojewódzkiego). Kasacja
została oparta na obydwu podstawach wskazanych w art. 3931
KPC. Skarżąca za-
rzuciła:
1) naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zasto-
sowanie polegające na tym, że sąd drugiej instancji do ustaleń przyjętych w postę-
powaniu odwoławczym zastosował przepis art. 93 ust. 3 ustawy o szkolnictwie wyż-
szym w sytuacji, gdy nie zostały spełnione przesłanki określone w tym przepisie, al-
bowiem ustawodawca uzależnił rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem akade-
mickim „z innych ważnych przyczyn” od uzyskania wstępnej zgody organu kolegial-
nego wskazanego w statucie uczelni,
2) naruszenie przepisów postępowania, które „mogło mieć istotny wpływ na wynik
sprawy”, polegające na tym, że sąd drugiej instancji: „z obrazą” art. 224 § 1 KPC w
związku z art. 391 KPC zamknął rozprawę i wydał orzeczenie, nie przeprowadzając
postępowania dowodowego w kontekście przyjętej zmienionej podstawy prawnej
rozstrzygnięcia, wychodząc z błędnego założenia, że powódka nie miała uprawnień
dydaktycznych, a zajęcia naukowe powódki kolidowały z obowiązkami adiunkta bib-
liotecznego; „z obrazą” art. 386 § 1 KPC wydał orzeczenie reformatoryjne mimo
braku wadliwości orzeczenia sądu pierwszej instancji w zakresie podstawy faktycznej
i prawnej; „z obrazą” art. 328 § 2 KPC nie uzasadnił należycie podstawy prawnej wy-
danego orzeczenia.
Powołując wskazane wyżej podstawy kasacji powódka domagała się zmiany
wyroku Sądu Wojewódzkiego w zaskarżonej części i oddalenia w całości apelacji
strony pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego ewentualnie uchylenia zaskarżonego
wyroku w punkcie I i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi drugiej
instancji.
6
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Obydwie podstawy kasacyjne są usprawiedliwione.
W pierwszej kolejności wymagają rozważenia zarzuty dotyczące naruszenia
przepisów postępowania jako rzutujące na możliwość oceny prawidłowości zastoso-
wania prawa materialnego.
Sąd Rejonowy uwzględniając powództwo o przywrócenie do pracy przyjął, że
rozwiązanie z powódką stosunku pracy za wypowiedzeniem z powołaniem się przez
pracodawcę na podstawę rozwiązania wskazaną w art. 93 ust. 2 pkt 3 ustawy o
szkolnictwie wyższym było niezgodne z prawem, ponieważ przyczyna podana przez
pracodawcę w oświadczeniu o rozwiązaniu stosunku pracy była nieuzasadniona. Art.
93 ust. 2 pkt 3 ustawy o szkolnictwie wyższym przewiduje możliwość rozwiązania na
mocy decyzji właściwego organu (w przypadku powódki - rektora uczelni) stosunku
pracy z mianowanym nauczycielem akademickim w razie zniesienia uczelni lub prze-
kształcenia jej struktury w sposób uniemożliwiający dalsze zatrudnienie nauczyciela
na dotychczas zajmowanym stanowisku. Sąd Rejonowy stwierdził, że w rzeczywisto-
ści nie miało miejsca tego rodzaju przekształcenie struktury organizacyjnej pozwanej
uczelni, o jakim stanowi art. 93 ust. 2 pkt 3 ustawy o szkolnictwie wyższym. Zmiany
organizacyjne polegające na przekształceniu w 1994 r. Zakładu Historii Medycyny i
Farmacji w Zakład Humanistycznych Nauk Lekarskich oraz na zwiększeniu zadań i
funkcji (przede wszystkim dydaktycznych) tego Zakładu i zwiększeniu jego obsady
kadrowej (w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych ze studentami) nie mogą być
zakwalifikowane jako przekształcenie struktury uczelni, o jakim mowa w art. 93 ust. 2
pkt 3 ustawy o szkolnictwie wyższym. Powyższe ustalenie i ocenę prawną co do
braku przesłanek umożliwiających rozwiązanie z powódką stosunku pracy na wska-
zanej podstawie podzielił Sąd Wojewódzki rozpoznający apelację strony pozwanej.
Kwestię tę należy zatem uznać za ostatecznie przesądzoną w rozpoznawanej spra-
wie. Apelację strony pozwanej kwestionującą powyższą ocenę prawną Sąd Woje-
wódzki prawomocnie oddalił. Kasacja powódki nie podważa dokonanej przez sądy
pierwszej i drugiej instancji oceny co do braku przesłanek, które umożliwiałyby roz-
wiązanie z nią stosunku pracy na podstawie art. 93 ust. 2 pkt 3 ustawy o szkolnictwie
wyższym z powodu przekształceń struktury uczelni. Ustalenia faktyczne dotyczące
tej kwestii są wiążące także w postępowaniu kasacyjnym.
7
Sąd Wojewódzki doszedł do wniosku, że przyczyny rozwiązania z powódką
stosunku pracy za wypowiedzeniem wynikały z innych okoliczności, niż wskazane w
piśmie rektora pozwanej uczelni z 11 kwietnia 1996 r. zawierającym oświadczenie o
rozwiązaniu z powódką stosunku pracy na podstawie art. 93 ust. 2 pkt 3 ustawy o
szkolnictwie wyższym „w związku z przekształceniem struktury organizacyjnej Zakła-
du Humanistycznych Nauk Lekarskich”. Przyczyny te wskazał Sąd Wojewódzki w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, kwalifikując je jako „inne ważne przyczyny” w
rozumieniu w art. 93 ust. 3 ustawy o szkolnictwie wyższym. Sąd Wojewódzki stwier-
dził, że przyczynami tymi było: rozszerzenie zadań i zakresu działalności Zakładu
Humanistycznych Nauk Lekarskich, któremu w związku ze zmianą programu studiów
medycznych powierzono prowadzenie zajęć dydaktycznych ze studentami z socjolo-
gii medycyny, psychologii medycyny lub propedeutyki medycyny, do czego powódka
nie posiadała właściwych kwalifikacji, oraz brak możliwości pogodzenia przez po-
wódkę absorbującej ją pracy naukowej z prowadzeniem biblioteki zakładowej w takim
wymiarze czasowym, jak to miało miejsce w pozostałych bibliotekach zakładowych,
co dezorganizowało pracę studentów i pracowników naukowych.
Ustalenia Sądu drugiej instancji co do istnienia wskazanych wyżej przyczyn
rozwiązania z powódką stosunku pracy zostały dokonane w sposób dowolny, w
oparciu o twierdzenia faktyczne strony pozwanej, którym powódka przeczyła, bez
powołania się na jakiekolwiek dowody - czy to przeprowadzone przed Sądem pierw-
szej instancji, czy to zgromadzone w toku postępowania apelacyjnego (sąd drugiej
instancji orzeka bowiem - jak to wynika z treści art. 382 KPC - na podstawie mate-
riału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apela-
cyjnym). Sąd Wojewódzki przeprowadził uzupełniające postępowanie dowodowe w
bardzo ograniczonym zakresie - jedynie co do wysokości miesięcznego wynagrodze-
nia powódki na ostatnio zajmowanym stanowisku. Nie prowadził natomiast postępo-
wania dowodowego mającego na celu dokonanie ustaleń co do tego, jakie były rze-
czywiste przyczyny rozwiązania z powódką stosunku pracy, czy miały rangę „innych
ważnych przyczyn” w rozumieniu art. 93 ust. 3 ustawy o szkolnictwie wyższym i czy
uzasadniały rozwiązanie stosunku pracy na tej podstawie prawnej. Sąd Wojewódzki
mógł w tym celu oprzeć się na dowodach przeprowadzonych przez Sąd pierwszej
instancji, ale powinien poddać je wówczas własnej wnikliwej ocenie - skoro jego
ustalenia faktyczne były odmienne od ustaleń Sądu Rejonowego, a w każdym razie
wykraczały poza ustalenia tego Sądu - i z oceny tej zdać relację w uzasadnieniu.
8
Art. 328 § 2 KPC ma odpowiednie zastosowanie (przez odesłanie wynikające
z art. 391 KPC) w postępowaniu przed sądem drugiej instancji. Zakres tego zastoso-
wania zależy od treści wydanego orzeczenia. W razie wydania przez sąd drugiej ins-
tancji orzeczenia reformatoryjnego - po uzupełnieniu materiału dowodowego przez
sąd odwoławczy albo w wyniku odmiennej oceny materiału dowodowego zebranego
w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji i dokonaniu własnych odmiennych
ustaleń - sąd ten zobowiązany jest wskazać w uzasadnieniu, na jakich dowodach je
oparł, a także umotywować, z jakich przyczyn innym dowodom odmówił wiarygodno-
ści (por. wyrok SN z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNCP 1999 z. 4,
poz. 83). W rozpoznawanej sprawie Sąd Wojewódzki, wykorzystując materiał dowo-
dowy zebrany w postępowaniu w pierwszej instancji, zmienił zaskarżony wyrok Sądu
Rejonowego przyjmując inną niż Sąd pierwszej instancji podstawę faktyczną rozs-
trzygnięcia. Dotyczy to m.in. ustaleń co do braku kwalifikacji powódki do prowadzenia
zajęć dydaktycznych ze studentami z socjologii medycyny, psychologii medycyny lub
propedeutyki medycyny oraz co do tego, że praca naukowa powódki kolidowała z jej
obowiązkami adiunkta bibliotecznego polegającymi na prowadzeniu biblioteki zakła-
dowej w pełnym wymiarze czasu jej funkcjonowania. Przyjęta w zaskarżonym wyroku
metoda relacjonowania motywów rozstrzygnięcia, polegająca na połączeniu rekons-
trukcji faktów z ich oceną, doprowadziła do zatarcia granicy między tym, co wyma-
gało stanowczych ustaleń faktycznych, a tym, co mogło być przedmiotem ocen lub
innych wniosków niezbędnych do wydania orzeczenia. W tym znaczeniu usprawied-
liwiony jest postawiony w kasacji zarzut naruszenia art. 328 § 2 KPC oraz art. 224 §
1 KPC w związku z art. 391 KPC i art. 386 § 1 KPC wobec tego, że doszło do zam-
knięcia rozprawy i wydania merytorycznego rozstrzygnięcia co do istoty sprawy bez
jej dostatecznego wyjaśnienia.
Przedstawione wyżej uchybienia procesowe mają wpływ na ocenę prawidło-
wości zastosowania prawa materialnego, albowiem prawidłowo ustalona podstawa
faktyczna, należąca do materii procesowej, jest niezbędną przesłanką dokonania
prawidłowej oceny materialnoprawnej łączącego strony stosunku prawnego.
Podniesiony w kasacji zarzut naruszenia prawa materialnego jest uzasadniony
nie tylko z tego względu, że brak prawidłowo ustalonego stanu faktycznego uniemoż-
liwia w chwili obecnej ocenę, czy istniały uzasadnione przyczyny („inne ważne przy-
czyny”) rozwiązania z powódką stosunku pracy na podstawie art. 93 ust. 3 ustawy o
szkolnictwie wyższym.
9
Można zgodzić się z poglądem Sądu Wojewódzkiego, dającym się wyinter-
pretować z przedstawionej w jego wyroku argumentacji, że przy ocenie zasadności
rozwiązania stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim za wypowie-
dzeniem istotne znaczenie ma wskazana przez pracodawcę przyczyna (podstawa
faktyczna) wypowiedzenia, nie zaś dokonana przez pracodawcę kwalifikacja prawna
tej przyczyny, w szczególności to, czy mieści się ona wśród przyczyn wskazanych w
art. 93 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym, czy też stanowi „inną ważną przyczy-
nę” w rozumieniu art. 93 ust. 3 tej ustawy.
Nie można jednak podzielić stanowiska Sądu Wojewódzkiego, że w rozpoz-
nawanej sprawie „strona pozwana wskazując prawidłowo podstawę faktyczną wypo-
wiedzenia stosunku pracy, dokonała wadliwej jej kwalifikacji prawnej”.
Zgodnie z art. 30 § 4 KP - który znajduje zastosowanie przez odesłanie wyni-
kające z art. 124 ustawy o szkolnictwie wyższym - w przypadku rozwiązania przez
uczelnię stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim, w decyzji właś-
ciwego organu o rozwiązaniu stosunku pracy powinna być wskazana przyczyna uza-
sadniająca to rozwiązanie. Wskazanie w decyzji organu przyczyny uzasadniającej
rozwiązanie stosunku pracy pełni funkcję ochronną wobec mianowanego nauczyciela
akademickiego i przesądza o tym, że spór przed sądem pracy w sprawie o roszcze-
nia wynikające z niezgodnego z prawem rozwiązania przez uczelnię stosunku pracy
(art. 97 ustawy o szkolnictwie wyższym) toczy się tylko w granicach przyczyny wska-
zanej w decyzji organu, a uczelnia pozbawiona jest możliwości powoływania się w
toku procesu na inne przyczyny, które również mogły uzasadniać rozwiązanie sto-
sunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim, ale nie zostały wskazane w
decyzji (por. podobny pogląd wyrażony w wyroku SN z 3 września 1980 r., I PRN
86/80, nie publikowany).
W rozpoznawanej sprawie przyczyna rozwiązania stosunku pracy z powódką
została wskazana w decyzji rektora pozwanej uczelni z 11 kwietnia 1996 r. w sposób
konkretny, jednoznaczny i nie budzący wątpliwości interpretacyjnych. Przyczyną tą
było „przekształcenie struktury organizacyjnej Zakładu Humanistycznych Nauk Le-
karskich”, przy czym przytoczona w piśmie rektora podstawa prawna rozwiązania
(art. 93 ust. 2 pkt 3 ustawy o szkolnictwie wyższym) dodatkowo jednoznacznie wska-
zywała na charakter i treść tej przyczyny. Wskazana w decyzji podstawa prawna
rozwiązania stosunku pracy, aczkolwiek nie wiążąca dla sądu pracy przy kwalifiko-
waniu przyczyny, pełni funkcję ułatwiającą wykładnię oświadczenia woli pracodawcy
10
(art. 65 § 1 KC). Powołane przez Sąd Wojewódzki rzeczywiste przyczyny rozwiąza-
nia stosunku pracy z powódką - zwłaszcza te dotyczące braku po jej stronie właści-
wych kwalifikacji do prowadzenia zajęć dydaktycznych ze studentami z socjologii
medycyny, psychologii medycyny lub propedeutyki medycyny, ale także te dotyczące
braku możliwości pogodzenia przez powódkę jej pracy naukowej z prowadzeniem
biblioteki zakładowej w pełnym wymiarze czasu jej funkcjonowania - z pewnością
wykraczały poza przyczynę wskazaną w decyzji rektora i jako takie nie mogły być
brane pod uwagę jako uzasadnienie rozwiązania stosunku pracy z powódką w toku
rozpoznawanej sprawy. Okoliczności te mogą natomiast być ewentualnie brane pod
rozwagę - tak, jak to uczynił Sąd Wojewódzki - przy ocenie, czy możliwe i celowe jest
przywrócenie powódki do pracy (art. 45 § 2 KP).
Nawet gdyby przyjąć, jak to uczynił Sąd Wojewódzki, że istniały inne ważne
przyczyny uzasadniające rozwiązanie stosunku pracy z powódką na podstawie art.
93 ust. 3 ustawy o szkolnictwie wyższym, to możliwość rozwiązania przez uczelnię
stosunku pracy na tej podstawie prawnej uzależniona była od wcześniejszego uzys-
kania zgody organu kolegialnego wskazanego w statucie uczelni. Jeżeli rektor za-
mierzał rozwiązać stosunek pracy z powódką na podstawie prawnej wskazanej przez
Sąd drugiej instancji, to musiał wcześniej uruchomić tryb uzyskania zgody organu
kolegialnego wskazanego w statucie uczelni. Tymczasem brak jest jakichkolwiek da-
nych świadczących o tym, że tryb ten został uruchomiony. Można jedynie domnie-
mywać, że rektor nie występował o zgodę organu kolegialnego wskazanego w statu-
cie uczelni, skoro art. 93 ust. 2 pkt 3 ustawy o szkolnictwie wyższym - stanowiący
podstawę prawną rozwiązania z powódką stosunku pracy - zgody takiej nie wymagał.
Oznacza to, że nawet gdyby istniały ważne przyczyny uzasadniające rozwiązanie
stosunku pracy z powódką na podstawie art. 93 ust. 3 ustawy o szkolnictwie wyż-
szym i byłyby one powołane w decyzji rektora o rozwiązaniu stosunku pracy, to roz-
wiązanie byłoby niezgodne z prawem w związku z naruszeniem trybu uzyskiwania
zgody kolegialnego organu wskazanego w statucie uczelni. Powołane w uzasadnie-
niu zaskarżonego wyroku orzeczenie Sądu Najwyższego (wyrok SN z 2 czerwca
1995 r., I PRN 25/95, OSNAPiUS 1996 nr 4, poz. 60) nie ma żadnego odniesienia do
stanu faktycznego przyjętego za podstawę rozstrzygnięcia w rozpoznawanej
sprawie, ponieważ pozwana uczelnia nie wskazywała jako przyczyny rozwiązania
stosunku pracy z powódką znacznego niedoboru zajęć dydaktycznych - poniżej tzw.
pensum ustalonego dla pracowników dydaktycznych.
11
Sąd Wojewódzki, stwierdzając naruszenie przez stronę pozwaną przepisów o
rozwiązywaniu przez uczelnię stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akade-
mickim, uznał za niecelowe przywrócenie powódki do pracy u strony pozwanej. W
związku z tym stwierdzić należy, że w razie niezgodnego z prawem rozwiązania z
mianowanym nauczycielem akademickim stosunku pracy za wypowiedzeniem moż-
liwe jest uznanie przez sąd pracy, że przywrócenie do pracy byłoby niemożliwe lub
niecelowe i zasądzenie na rzecz tego nauczyciela odszkodowania na podstawie art.
45 § 2 KP. Skoro zgodnie z art. 97 ust. 1 ustawy o szkolnictwie wyższym w zakresie
roszczeń mianowanego nauczyciela akademickiego z tytułu niezgodnego z prawem
rozwiązania przez uczelnię stosunku pracy za wypowiedzeniem stosuje się odpo-
wiednio przepisy działu drugiego, rozdziału II, oddziału 4 Kodeksu pracy, to obejmuje
to również art. 45 § 2 KP, zwłaszcza że stosunek pracy pracownika naukowo-dydak-
tycznego nie jest z tego punktu widzenia szczególnie chroniony (art. 45 § 3 KP), a
przepisy ustawy o szkolnictwie wyższym nie zawierają autonomicznej regulacji doty-
czącej tej kwestii. Również treść art. 5 KP pozwala na stosowanie do mianowanego
nauczyciela akademickiego art. 45 § 2 KP. Orzeczenie o odszkodowaniu w miejsce
żądanego przez pracownika przywrócenia do pracy musi jednak być poprzedzone
ustaleniem - opartym na zebranym materiale dowodowym - że uwzględnienie takiego
żądania jest niemożliwe lub niecelowe.
Kierując się powyższymi okolicznościami, Sąd Najwyższy uwzględnił kasację
stosownie do art. 39313
KPC.
========================================