Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 lutego 2000 r.
II UKN 354/99
Przy ustalaniu na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników i ich rodzin prawa do emerytury pracownika, który wykonywał pracę
górniczą nie stosuje się uregulowań szczególnych zawartych w art. 6 ustawy z
dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (jedno-
lity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 30, poz. 154 ze zm.) dotyczących zaliczania w wy-
miarze półtorakrotnym okresów pracy górniczej.
Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Teresa Romer.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2000 r. sprawy z wniosku
Jana S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. o prawo do
emerytury, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krako-
wie z dnia 24 marca 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 13 października 1997 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Od-
dział w K. odmówił przyznania wnioskodawcy Janowi S. prawa do wcześniejszej
emerytury wobec braku wymaganego czterdziestoletniego okresu zatrudnienia.
Odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 20
stycznia 1998 r. [...]. Sąd ustalił, że udowodniony przez wnioskodawcę okres zatrud-
nienia wynosi 38 lat 4 miesiące i 17 dni, przy czym przy ustalaniu tego okresu
uwzględniony został okres pracy w gospodarstwie rolnym i okres pracy górniczej.
Ten ostatni okres od 31 sierpnia 1961 r. do 14 marca 1967 r. nie może być uwzględ-
niony w wymiarze półtorakrotnym bowiem przepis art. 6 ustawy z dnia 1 lutego1983
r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (jednolity tekst Dz.U. z 1995 r. Nr
2
30, poz. 154 ze zm.) daje podstawę do takiego uwzględnienia tylko przy nabyciu
uprawnień do emerytury lub renty górniczej. Wobec braku wymaganego czterdzies-
toletniego okresu zatrudnienia wnioskodawcy nie przysługuje prawo do wcześniej-
szej emerytury.
W apelacji od tego wyroku wnioskodawca żądał uwzględnienia okresu pracy
górniczej w wymiarze półtorakrotnym i przyznania mu prawa do emerytury.
Wyrokiem z dnia 24 marca 1999 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Krakowie oddalił apelację. Sąd ustalił, że jednym z warunków
uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie § 1 ust. 1 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pra-
cowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz.U. Nr 29,
poz. 159) jest posiadanie okresu zatrudnienia wynoszącego w przypadku mężczyzn
40 lat. Prawo do wcześniejszej emerytury może być przyznane na zasadach określo-
nych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin zgodnie z
uregulowaniem zawartym w obowiązującym w dacie zgłoszenia wniosku przepisie
art. 27 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracow-
ników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Przepis art. 6 ust. 1 i 4 ustawy z
dnia 17 października 1991 r, o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania
emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) nie
daje podstawy do uwzględniania okresów pracy w wyższym od faktycznego wymia-
rze za wyjątkiem okresów pracy przymusowej i działalności kombatanckiej. Nie daje
także podstawy do uwzględniania pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym prze-
pis art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i
ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 30, poz. 154 ze zm.), który odnosi się
wyraźnie do ustalenia prawa do emerytury lub renty górniczej. Nie ma podstawy
prawnej do przenoszenia uregulowań zawartych w ustawie o zaopatrzeniu emery-
talnym górników do świadczeń przyznawanych na zasadach ogólnych w zakresie
prawa do świadczeń. Przepis art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 1994 r. o zmia-
nie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz o zmianie niektó-
rych innych ustaw (Dz.U. Nr 84, poz. 385) daje prawo do stosowania przeliczników
za każdy rok pracy górniczej przy ustalaniu wysokości emerytur i rent przysługują-
cych na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.
Przeliczniki te nie mają zastosowania przy ustalaniu prawa do świadczeń. Przy
3
uwzględnieniu okresu pracy górniczej w faktycznym wymiarze wnioskodawca nie
spełnia warunku posiadania czterdziestoletniego okresu zatrudnienia.
Wyrok ten zaskarżył kasacją wnioskodawca wskazując jako podstawę kasacji
naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisów art. 6 ustawy z
dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (jednolity
tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 5, poz. 32 ze zm.), § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla
pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz.U. Nr
4, poz.27) i § 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia
1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk
pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej eme-
rytury lub renty (Dz.U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8). W uzasadnieniu kasacji wnioskodawca
twierdzi, że przepisy obu rozporządzeń nie określają aby półtorakrotny wymiar za-
trudnienia dotyczył jedynie osób odchodzących na emeryturę z ustawy o zaopatrze-
niu emerytalnym górników i ich rodzin. Wnioskodawca nabył swoje prawa do półtora-
krotnego zaliczenia pracy w kopalni pod ziemią i prawa tego nie można go pozba-
wiać niezależnie od faktu gdzie następnie pracował i z jakiej ustawy idzie na emery-
turę. Sześcioletni okres pracy górniczej powinien być uwzględniony w wymiarze 8 lat
2 miesięcy i 21 dni, co łącznie z pozostałymi udowodnionymi okresami zatrudnienia
daje okres przekraczający 40 lat. W związku z tymi zarzutami wnioskodawca wniósł o
zmianę zaskarżonego wyroku, zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji i poprzedza-
jącej go decyzji przez przyznanie wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawą żądania prawa do wcześniejszej emerytury wnioskodawcy, z którym
stosunek pracy został rozwiązany 30 listopada 1997 r., są przepisy rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie zasad wcześniejszego przecho-
dzenia na emeryturę pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących za-
kładów pracy (Dz.U. Nr 29, poz. 159). Z dniem wejścia w życie tego aktu prawnego
utraciło moc powołane w kasacji rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwal-
nianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 27). Prze-
4
pis § 1 ust. 1 uchylonego rozporządzenia nie był podstawą rozstrzygnięcia Sądu
Apelacyjnego zatem zarzut w tym zakresie jest chybiony.
Nieuzasadnione są także zarzuty dotyczące sprzecznego z prawem ustalenia
okresu zatrudnienia, od którego to okresu uzależnione było skorzystanie z uprawnień
określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów obowiązującym w dacie zgłoszenia
wniosku o emeryturę. Przepis § 1 ust. 1 tego rozporządzenia zawiera wymóg posia-
dania okresu zatrudnienia łącznie z okresami równorzędnym i zaliczalnymi do okre-
sów zatrudnienia wynoszącego dla mężczyzn 40 lat. Za okresy zatrudnienia, równo-
rzędne i zaliczalne do okresów zatrudnienia uważa się okresy składkowe i nieskład-
kowe wymienione w art. 2 i 4 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) a także okresy wymienione w art. 5 tej ustawy.
Okres pracy górniczej wnioskodawcy jest wliczany do okresu zatrudnienia jako okres
składkowy na podstawie art. 2 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy w wymiarze tych lat i
miesięcy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne. Jest to
okres od nawiązania stosunku pracy do jego rozwiązania.
Ustawa z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich ro-
dzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 30, poz. 154 ze zm.) reguluje zasady przy-
znawania prawa do górniczej emerytury, renty i renty rodzinnej pracownikom, którzy
wykonywali pracę górniczą i członkom ich rodzin. Korzystanie ze szczególnych
uprawnień określonych w tej ustawie uzależnione jest od spełnienia warunków wy-
maganych do przyznania któregoś z przewidzianych w ustawie świadczeń. Twier-
dzenie wnioskodawcy, że z tytułu pracy w kopalni nabył uprawnienia wynikające z
art. 6 ust 1 tej ustawy nie znajduje uzasadnienia w treści tego przepisu. Stanowi on,
że przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury i renty pracownikom zatrudnionym
pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze
półtorakrotnym okresy pracy wymienione w dalszej części tego przepisu.
Zaliczenie okresu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym następuje przy
ustalaniu prawa do emerytury lub renty górniczej a więc po spełnieniu warunków
wymaganych do uzyskania jednego z tych świadczeń. Wnioskodawca nie powołuje
się na spełnienie warunków do przyznania emerytury lub renty górniczej i nie doma-
ga się żadnego z tych świadczeń. Zgodnie z art. 3 ustawy górnikom, którzy nie speł-
niają warunków do świadczeń określonych ustawą przysługują świadczenia na zasa-
dach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
5
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), przy czym za
pracę górniczą uważa się pracę wykonywaną w szczególnych warunkach upraw-
niających do świadczeń określonych w art. 54 tej ustawy.
Dodatkowe uprawnienia osób, które nie spełniają warunków wymaganych do
uzyskania emerytury górniczej reguluje przepis art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca
1994 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz o
zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 84, poz. 385). Zgodnie z tym przepisem
osobom wykonującym pracę pod ziemią przez okres co najmniej 5 lat przy ustalaniu
uprawnień do emerytury na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym lub
ubezpieczeniu społecznym obniża się powszechnie obowiązujący wiek emerytalny
wynoszący dla mężczyzn 65 lat o 6 miesięcy za każdy pełny rok takiej pracy jednak
nie więcej niż o 15 lat.
Przepisy te dotyczą osób, które legitymują się pewnym okresem pracy górni-
czej w rozumieniu art. 6 powołanej ustawy i rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia stanowisk pracy zaliczanej
w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty
(Dz.U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8). Fakt, że wnioskodawca należy do tego kręgu osób
został uznany za ustalony przez oba sądy, nie nastąpiło zatem naruszenie przepisu §
3 tego rozporządzenia. Jednakże ustalenie faktu wykonywania pracy górniczej nie
wystarczy do przyznania żądanych uprawnień przy ustalaniu prawa do emerytury na
zasadach ogólnych. Skoro poza uwzględnieniem pracy górniczej jako pracy w wa-
runkach szczególnych i obniżeniem powszechnie obowiązującego wieku emerytal-
nego stosuje się zasady określone w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników, ustalenie okresów zatrudnienia następuje na podstawie powołanych prze-
pisów ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent.
Należało zatem uznać, że przy ustalaniu na podstawie przepisów o zaopa-
trzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin prawa do emerytury pracownika, który
wykonywał pracę górniczą, nie stosuje się uregulowań szczególnych zawartych w
art. 6 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników dotyczących zaliczania w wymia-
rze półtorakrotnym okresów pracy górniczej na określonych stanowiskach pracy.
Ocena prawna dokonana przez Sąd Apelacyjny jest prawidłowa a podniesione w ka-
sacji zarzuty okazały się nieuzasadnione. Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na zasa-
dzie art.39312
KPC oddalił kasację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================