Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 1 lutego 2000 r.
III ZP 20/99
Przewodniczący: SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Józef Iwulski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn, w sprawie z powództwa Ireny L. przeciwko [...] Urzędowi Wojewódz-
kiemu w L. i Starostwu Powiatowemu w C. o dodatkowe wynagrodzenie roczne, po
rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 1 lutego 2000 r. zagadnienia prawnego
przekazanego przez Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lubli-
nie postanowieniem z dnia 30 listopada 1999 r. [...] do rozstrzygnięcia w trybie art.
390 § 1 KPC
Czy nowo utworzona jednostka administracyjna powstała na bazie byłych wo-
jewództw (Wojewoda L.) przejęła zobowiązania byłego Wojewody, zlikwidowanego
województwa (Województwo C.), czy też do realizacji roszczeń pracowniczych zo-
bowiązana jest jednostka nowo utworzona – Starostwo Powiatowe ?
p o d j ą ł następującą uchwałę:
Za zobowiązanie z tytułu świadczenia przewidzianego w ustawie z dnia
12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników
jednostek sfery budżetowej (Dz.U. Nr 160, poz. 1080 ze zm.), przysługujące za
1998 r. przepracowany w zlikwidowanym Urzędzie Wojewódzkim, należne pra-
cownikowi, który z dniem 1 stycznia 1999 r. stał się pracownikiem starostwa
powiatowego, odpowiadają solidarnie to starostwo powiatowe i Skarb Państwa
(art. 52 ust. 1 i 80 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wpro-
wadzające ustawy reformujące administrację publiczną, Dz.U. Nr 133, poz. 872
ze zm. w związku z art. 231
§ 2 KP).
U z a s a d n i e n i e
2
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie przedstawił
przytoczone na wstępie zagadnienie prawne powstałe w następującym (w zakresie
faktów niespornym) stanie sprawy. Powódka Irena L. wystąpiła przeciwko pozwanym
[...] Urzędowi Wojewódzkiemu w L. i Starostwu Powiatowemu w C. o zasądzenie na
jej rzecz kwoty 1 134,65 zł tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należne-
go za 1998 r. Powódka nie wskazała, który z pozwanych jest zobowiązany do speł-
nienia świadczenia, lecz domagała się ustalenia tego przez Sąd. Do dnia 31 grudnia
1998 r. powódka była pracownikiem Urzędu Wojewódzkiego w C. W związku z re-
formą administracji, w oparciu o art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133,
poz. 872 ze zm.), stała się z dniem 1 stycznia 1999 r. pracownikiem Starostwa Po-
wiatowego w C. Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatko-
wym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. Nr
160, poz. 1080 ze zm.) wynagrodzenie to powinno być jej wypłacone w ciągu pierw-
szych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przys-
ługuje. Powódka nie otrzymała tego wynagrodzenia od żadnego z pozwanych. Poz-
wane Starostwo Powiatowe w C., wnosząc o oddalenie wobec niego powództwa,
zarzuciło, że z art. 80 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. wynika, iż zobowiąza-
nie z tytułu dochodzonego wynagrodzenia stało się zobowiązaniem Skarbu Państwa,
gdyż powstało do dnia 31 grudnia 1998 r. Do zapłaty wynagrodzenia jest więc zobo-
wiązany [...] Urząd Wojewódzki w L. jako następca prawny w zakresie przejętych zo-
bowiązań zlikwidowanego Urzędu Wojewódzkiego w C. Pozwany Urząd Wojewódzki
w L., wnosząc o oddalenie powództwa wobec niego, powołał się na interpretację
przedstawioną w pismach Ministerstwa Finansów, według której wypłata wynagro-
dzenia powinna nastąpić przez nowego pracodawcę.
Wyrokiem z dnia 9 czerwca 1999 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Chełmie
zasądził od pozwanych na rzecz powódki solidarnie kwotę 1 134,65 zł z odsetkami
od dnia 1 kwietnia 1999 r. Za podstawę rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy przyjął art. 231
KP, dochodząc do przekonania, że w trybie tego przepisu nastąpiła zmiana praco-
dawcy.
Rozpoznając apelacje obu pozwanych, uważających, iż odpowiedzialność po-
nosi drugi z nich, Sąd Okręgowy uznał, że przepisy ustawy z 13 października 1998 r.
oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 1999 r. w sprawie określenia
zakresu zadań objętych dofinansowaniem oraz szczegółowych zasad i trybu udziela-
3
nia dotacji celowych dla powiatów i samorządów województw na dofinansowanie bie-
żących zadań własnych (Dz.U. Nr 39, poz. 385) w sposób niejednoznaczny regulują
kwestię odpowiedzialności nowych organów administracji w zakresie zobowiązań
finansowych należnych pracownikom zlikwidowanych jednostek administracji pub-
licznej.
Na rozprawie przed Sądem Najwyższym pozwani wnieśli o podjęcie uchwały
zgodnej z ich dotychczasowymi stanowiskami. Prokurator Prokuratury Krajowej
wniósł o przejęcie sprawy do rozpoznania, względnie o podjęcie uchwały, że pozwani
odpowiadają za zapłatę dochodzonego świadczenia solidarnie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnienie prawne zostało sformułowane zbyt ogólnie i w oderwaniu od kon-
kretnego stanu faktycznego sprawy. Nie zostało też szerzej uzasadnione prawnie. W
szczególności Sąd Okręgowy nie przedstawił własnych poglądów co do jego rozwią-
zania. Mimo to Sąd Najwyższy uznał za celowe podjęcie uchwały ze względu na rze-
czywiście występujące poważne wątpliwości prawne i praktyczne znaczenie zagad-
nienia, przy dostosowaniu odpowiedzi do okoliczności faktycznych i prawnych rozpa-
trywanej sprawy.
Wątpliwości prawne dotyczą wykładni art. 52 ust. 1 i art. 80 ust. 1 ustawy z 13
października 1998 r. oraz stosunku tych przepisów do art. 231
KP. Nie można też
pominąć (co dotychczas nie było w szerszym zakresie zauważone) wykładni przepi-
sów ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu. Zgodnie z art. 2 ust.
1 tej ustawy pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego po przepracowa-
niu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Jednakże wynagrodzenie to
zgodnie z art. 5 ust. 2 tej ustawy wypłaca się nie później niż w ciągu pierwszych
trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to
wynagrodzenie. Przyjmuje się zasadę prawa pracy (por. uchwała z dnia 21 maja
1991 r., I PZP 16/91, OSNCP 1992 z. 1, poz. 10; wyrok z dnia 19 grudnia 1996 r., I
PKN 47/96, OSNAPiUS 1997 nr 17, poz. 310), według której pracownik nabywa
prawo do świadczenia uzależnionego od przepracowania określonego czasu w
ostatnim dniu tak oznaczonego terminu. Należy więc uznać, że pracownik nabywa
prawo do dodatkowego wynagrodzenia z omawianej ustawy w ostatnim dniu roku, za
który świadczenie do przysługuje. Prawo powódki do tego wynagrodzenia (zobowią-
4
zanie pracodawcy z tego tytułu) powstało więc w dniu 31 grudnia 1998 r. Zobowiąza-
nie to obciążało istniejącego jeszcze wówczas pracodawcę powódki - Urząd Woje-
wódzki w C. Powódka nie mogła tylko żądać wypłaty świadczenia, gdyż nie było ono
jeszcze wymagalne. Nastąpiło to dopiero w dniu 1 kwietnia 1999 r.
Zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. pracownicy dotych-
czasowych urzędów wojewódzkich, wykonujący do dnia wejścia w życie ustawy za-
dania i kompetencje podlegające przejęciu przez samorząd województwa lub powiat,
z dniem 1 stycznia 1999 r. stali się odpowiednio pracownikami urzędu marszałkows-
kiego lub starostwa powiatowego. Na podstawie tego przepisu powódka stała się z
dniem 1 stycznia 1999 r. pracownikiem Starostwa Powiatowego. Jej poprzedni pra-
codawca Urząd Wojewódzki w C. został zlikwidowany z dniem 31 grudnia 1998 r.
Przepis ten jest przepisem szczególnym względem art. 231
§ 1 KP, a więc wyłącza
jego stosowanie. Jednakże art. 52 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. nie regu-
luje kwestii odpowiedzialności nowego pracodawcy za długi dotychczasowego pra-
codawcy wobec pracowników. Nie wyłącza więc stosowania art. 231
§ 2 KP. Jak wy-
żej wskazano zobowiązanie z tytułu dodatkowego wynagrodzenia powstało przed
przejściem zakładu pracy na nowego pracodawcę. Przepis art. 231
§ 2 KP mógłby
więc być stosowany, gdyby przyjąć, że było to przejście części zakładu. Jak wynika z
art. 52 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r., przejęcie pracowników następowało
stosownie do przejścia kompetencji i zadań. Kompetencje i zadania byłego Urzędu
Wojewódzkiego zostały rozdzielone i ich część przejęło Starostwo Powiatowe. Sąd
Najwyższy w swoim orzecznictwie przyjmuje, że przejęcie zadań (kompetencji) jest
przejściem zakładu pracy w znaczeniu przedmiotowym - placówki zatrudnienia (por.
uchwała z dnia 16 czerwca 1993 r., I PZP 10/93, PiZS 1994 r. nr 6, s. 73; wyrok z
dnia 18 lutego 1994 r., I PRN 2/94, OSNAPiUS 1994 nr 1, poz. 6; wyrok z dnia 16
marca 1994 r., I PRN 4/94, OSNAPiUS 1994 nr 3, poz. 42; wyrok z dnia 10 maja
1994 r., I PRN 19/94, OSNAPiUS 1994 nr 4, poz. 64). Tym samym z art. 231
§ 2 KP
wynika odpowiedzialność nowego pracodawcy za zobowiązania dotychczasowego
pracodawcy. Żaden przepis ustawy z 13 października 1998 r. nie wyłączył takiego
skutku. W szczególności dotyczy to art. 80 ust. 1 tej ustawy. Przepis ten wprowadził
bowiem zasadę, że Skarb Państwa stał się zobowiązany z tytułu zobowiązań finan-
sowych państwowych jednostek budżetowych i zakładów budżetowych, przejmowa-
nych przez jednostki samorządu terytorialnego. Odnosi się więc on do wszelkich zo-
bowiązań tych jednostek (nie tylko z tytułu stosunków pracy, choć tych także doty-
5
czy). Przede wszystkim jednak nie oznacza on, że inne podmioty przestały być zo-
bowiązane. Nie można go bowiem interpretować a contrario, że skoro Skarb Pańs-
twa stał się zobowiązanym, to inne podmioty przestały być zobowiązane. Przepis ten
należy więc traktować jako dodatkową gwarancję realizacji zobowiązań powstałych w
jego warunkach. Inaczej mówiąc, oznacza on, że oprócz podmiotów odpowiedzial-
nych za określone nim zobowiązania, dodatkowo przejmuje je (staje się zobowiąza-
nym) Skarb Państwa. Jest to więc rodzaj szczególnego następstwa prawnego. Może
on powodować współodpowiedzialność z innymi podmiotami. Jednakże Skarb Pańs-
twa, ani żadna jego jednostka organizacyjna nie jest w aspekcie roszczeń ze stosun-
ku pracy pracodawcą (dotychczasowym, nowym). Jeżeli jednak jednostka organiza-
cyjna będąca dotychczasowym pracodawcą została zlikwidowana, to Skarb Państwa
w zakresie jej zobowiązań powstałych do dnia 31 grudnia 1998 r. jest jej następcą
prawnym. Przepis art. 80 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. nie jest więc szcze-
gólny względem art. 231
§ 2 KP, lecz go w pewnych sytuacjach uzupełnia. Przepis
art. 231
§ 2 KP tworzy odpowiedzialność solidarną dotychczasowego i nowego pra-
codawcy, a więc jest przepisem ustawy, o jakim stanowi art. 369 KC. Przepis art. 231
§ 2 KP ma zastosowanie w analizowanym stanie faktycznym w zakresie ustanowie-
nia solidarnej odpowiedzialności nowego pracodawcy i następcy prawnego dotych-
czasowego pracodawcy. Zobowiązanie powstało bowiem w stosunku do poprzed-
niego pracodawcy (Urzędu Wojewódzkiego w C.), który odpowiadał za nie z mocy
art. 2 ust. 1 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym. Za zobowiązanie to od-
powiada Skarb Państwa z mocy art. 80 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r., gdyż
powstało ono do dnia 31 grudnia 1998 r. Odpowiedzialność nowego pracodawcy wy-
nika z art. 52 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. w związku z art. 231
§ 2 KP,
gdyż nastąpiło przejście części zakładu pracy. Względem pracownika odpowiedzial-
ność nowego pracodawcy i Skarbu Państwa, jako następcy prawnego dotychcza-
sowego, zlikwidowanego pracodawcy, jest solidarna z mocy art. 231
§ 2 KP. Podno-
szone przez pozwanych argumenty, wywodzone z przepisów o charakterze fi-
nansowym, nie mają znaczenia. Z punktu widzenia wierzyciela, w tym przypadku pra-
cownika, jest bowiem obojętne, z jakich środków będą sfinansowane jego prawnie
uzasadnione należności. Do takiego rozstrzygnięcia prowadzi także wzgląd funkcjo-
nalny na konieczność zabezpieczenia wypłacalności roszczeń pracowniczych i po-
trzebę takiej wykładni przepisów, aby dokonać tego w najlepszy sposób.
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.
6
========================================