Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 lutego 2000 r.
I PKN 541/99
Postanowienia zbiorowego porozumienia zawartego między pracodawcą
i zakładowymi organizacjami związkowymi nie mające oparcia w ustawie są
źródłem zobowiązań w stosunku do pracowników i mogą korzystniej kształto-
wać treść indywidualnych stosunków pracy niż to wynika z przepisów prawa
pracy.
Przewodniczący SSN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2000 r. sprawy z powództwa
Barbary S. przeciwko Polskim Kolejom Państwowym – Zakładowi Infrastruktury Ko-
lejowej w S. o zapłatę odprawy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Siedlcach z dnia 30 kwietnia 1999 r.
[...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Siedlcach pozos-
tawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e ni e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Siedlcach wyrokiem z dnia 18 listopada 1998 r.
[...] zasądził na rzecz powódki Barbary S. od pozwanego przedsiębiorstwa Polskie
Koleje Państwowe – Zakładu Infrastruktury Kolejowej w S. kwotę 12.429 złotych ty-
tułem rekompensaty pieniężnej, przewidzianej w Pakcie Gwarancji Pracowniczych z
dnia 23 grudnia 1996 r., z ustawowymi odsetkami od dnia 1 marca 1998 r. do dnia
zapłaty, a ponadto oddalił powództwo w części dotyczącej roszczenia o zapłatę od-
prawy pieniężnej w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn leżących po
stronie pracodawcy.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona w przedsiębiorstwie Pols-
2
kie Koleje Państwowe od 10 października 1961 r. do 28 lutego 1998 r., ostatnio na
Stacji Rejonowej PKP w Ł. na stanowisku zastępcy naczelnika. Stosunek pracy z
powódką został rozwiązany z zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia na
podstawie § 11 ust. 1 pkt 1 lit. a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia
1974 r. w sprawie praw i obowiązków pracowników kolejowych (Dz.U. Nr 51, poz.
327 ze zm.) z powodu osiągnięcia przez nią wieku emerytalnego. Powódka od doko-
nanego wypowiedzenia nie odwoływała się. Od 1996 r. w PKP przeprowadzany jest
drugi etap restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Uchwałą [...] z dnia 26 czerwca 1997 r.
Zarząd PKP w W. utworzył jednostki organizacyjne PKP pod nazwą zakładów prze-
wozów towarowych. W wyniku tego Stacje Rejonowe PKP w S. i Ł. uległy przekształ-
ceniu w Zakład Przewozów Towarowych w S., co spowodowało likwidację stanowis-
ka pracy powódki. W dniu 23 grudnia 1996 r. działające w PKP centrale związkowe
zawarły z Zarządem PKP porozumienie stanowiące Pakt Gwarancji Pracowniczych,
który przewidywał rekompensaty w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia
w przypadku rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy z przyczyn dotyczących
pracodawcy, przy czym stwierdzono, że w celu utrzymania miejsc pracy dla pracow-
ników w wieku produkcyjnym będą z pracownikami, którzy uzyskali prawo do świad-
czeń emerytalnych lub rentowych, rozwiązywane stosunki pracy z przyczyn leżących
po stronie pracodawcy. W dniu 19 maja 1997 r. zostało zawarte pomiędzy Sekcją
Krajową Kolejarzy NSZZ „Solidarność” a Zarządem PKP porozumienie w sprawie
Paktu Gwarancji Pracowniczych, które powtórzyło wcześniejsze unormowania i
potwierdziło uprawnienie pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących
pracodawcy do rekompensat w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia za
pracę. Powódce odmówiono wypłaty rekompensaty z Paktu Gwarancji
Pracowniczych. Otrzymała natomiast odprawę emerytalną w wysokości sześciokrot-
nego wynagrodzenia zasadniczego. Sąd Rejonowy stwierdził, że powódka w dniu
rozwiązania z nią stosunku pracy spełniała warunki do przejścia na normalną eme-
ryturę kolejową. Jednocześnie, bezspornie stanowisko pracy powódki uległo likwida-
cji w związku z restrukturyzacją przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Pańs-
twowe, w wyniku której zostały zlikwidowane Stacje Rejonowe PKP, w tym Stacja
Rejonowa PKP w Ł. Spór sprowadzał się do oceny, czy rozwiązanie stosunku pracy
z powódką pozostawało w związku z przyczynami dotyczącymi pracodawcy i, czy
wobec tego nabyła ona prawo do rekompensaty pieniężnej z Paktu Gwarancji Pra-
cowniczych. Przepisy art. 11 ustawy z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu eme-
3
rytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz.U. Nr 23, poz. 99 ze zm.) oraz § 11
ust. 1 pkt 1 lit a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie
praw i obowiązków pracowników kolejowych (Dz.U. Nr 51, poz. 327 ze zm.) stwa-
rzają jedynie możliwość przejścia pracownika kolejowego na emeryturę wcześniej,
niż by to wynikało z przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, nie
wprowadzają jednak żadnego automatyzmu lub obowiązku. Fakt przejścia powódki
na emeryturę nie może być rozpatrywany w oderwaniu od faktu likwidacji jej macie-
rzystego zakładu pracy i w konsekwencji jej stanowiska pracy w ramach restruktury-
zacji przedsiębiorstwa PKP. Sąd Rejonowy ocenił, że rozwiązanie stosunku pracy z
powódką w związku z jej przejściem na emeryturę pozostawało w ścisłym związku z
przyczynami dotyczącymi pracodawcy i było ich następstwem. Za takim stanowis-
kiem przemawiają unormowania pkt 5 Paktu Gwarancji Pracowniczych z 23 grudnia
1996 r. oraz § 8 Paktu Gwarancji Pracowniczych z 19 maja 1997 r. Z postanowień
tych porozumień wynika, że obydwoma Paktami Gwarancji Pracowniczych objęte
zostały wszystkie przypadki rozwiązania stosunku pracy z pracownikami, którym pra-
codawca nie mógł przedstawić odpowiednich nowych ofert pracy po przeprowadze-
niu restrukturyzacji i z którymi rozwiązano stosunki pracy w celu zapewnienia miejsc
pracy dla pracowników w wieku produkcyjnym. Nawet z pracownikami, którzy nabyli
uprawnienia emerytalne lub rentowe, miały być rozwiązane stosunki pracy z przy-
czyn dotyczących pracodawcy. Skoro stosunek pracy z powódką został rozwiązany z
przyczyn dotyczących pracodawcy, to nabyła ona prawo do rekompensaty i nie ma
przy tym znaczenia, że jednocześnie nastąpiło jej przejście na emeryturę. Pakty
Gwarancji Pracowniczych nie mają charakteru zakładowego lub ponadzakładowego
układu zbiorowego pracy. Wprowadzone nimi rekompensaty są świadczeniami o
charakterze osłony socjalnej w związku z utratą przez pracowników zatrudnienia na
skutek restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Wprawdzie brak jest przepisów, które mo-
głyby stanowić podstawę prawną dla tego rodzaju świadczeń pracowniczych, ale
jednocześnie brak jest przeszkód do ustalenia tego rodzaju świadczeń w porozumie-
niu zawartym między pracodawcą i związkami zawodowymi reprezentującymi pra-
cowników. Analiza art. 9 KP, art. 16 KP i art. 18 KP wskazuje na to, że możliwe jest
zaspokajanie bytowych i socjalnych potrzeb pracowników stosownie do możliwości
pracodawcy.
W wyniku apelacji strony pozwanej Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Siedlcach wyrokiem z 30 kwietnia 1999 r. [...] zmienił zaskarżony wy-
4
rok Sądu Rejonowego i oddalił powództwo w części dotyczącej zasądzenia na rzecz
powódki rekompensaty z Paktu Gwarancji Pracowniczych. Sąd Okręgowy stwierdził,
że osiągnięcie przez powódkę wieku 55 lat umożliwiło jej – stosownie do art. 11 ust.
1 ustawy z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kole-
jowych i ich rodzin (Dz.U. Nr 23, poz. 99 ze zm.) - uzyskanie prawa do emerytury a
pracodawcy dało możliwość rozwiązania z nią z tej przyczyny stosunku pracy. Osią-
gnięcie przez pracownika wieku emerytalnego i możliwość uzyskania przez niego
emerytury stanowi uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę. W rozpo-
znawanej sprawie nie ma związku między rozwiązaniem z powódką stosunku pracy
a restrukturyzacją przedsiębiorstwa PKP. Ustalenie takie Sąd Okręgowy poczynił na
podstawie zeznań świadka Eryka W., bezpośredniego przełożonego powódki, które-
mu były znane przyczyny rozwiązania z powódką stosunku pracy. Stacja Rejonowa
PKP w Ł. uległa likwidacji z dniem 30 czerwca 1998 r., zaś z pisma wypowiadające-
go powódce stosunek pracy nie wynika, że rozwiązanie tego stosunku następuje w
związku z likwidacją tej Stacji albo z innych przyczyn dotyczących pracodawcy. W
chwili rozwiązania stosunku pracy powódki, co nastąpiło w dniu 28 lutego 1998 r., jej
stanowisko pracy nie było jeszcze likwidowane, ponieważ nadal istniała Stacja Rejo-
nowa PKP w Ł. Brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że rozwiązanie stosun-
ku pracy z powódką nastąpiło z przyczyn dotyczących pracodawcy. Analiza treści
ust. 5 Paktu Gwarancji Pracowniczych z 23 grudnia 1996 r., z którego powódka wy-
wodzi swoje roszczenie, po dokonaniu wykładni oświadczeń woli stron, które zawarły
to porozumienie, stosownie do postanowień art. 65 KC w związku z art. 300 KP, pro-
wadzi do wniosku, że wskazane postanowienie umowne jest nieważne jako
sprzeczne z ustawą, a zatem nie rodzi skutków prawnych (art. 58 § 1 KC w związku
z art. 300 KP). Sąd Okręgowy wskazał, że z treści ust. 5 Paktu wynika, że w stosun-
ku do pracowników, którzy nabyli uprawnienia emerytalne i rentowe, będą rozwiązy-
wane stosunki pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Takie generalne
rozwiązanie jest sprzeczne z ustawą, ponieważ tylko rozwiązanie stosunków pracy z
przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4,
poz. 19 ze zm.) jest rozwiązaniem z przyczyn dotyczących ustawodawcy. Ponieważ
umowy – a Pakt Gwarancji Pracowniczych jest umową – nie mogą być sprzeczne z
ustawą (art. 58 § 1 KC), to ust. 5 Paktu jest nieważny i nie wywołuje skutków praw-
5
nych, a zatem powódka nie może na jego podstawie dochodzić roszczeń.
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła powódka opierając ją na pods-
tawie naruszenia prawa materialnego polegającego na błędnej wykładni i niewłaści-
wym zastosowaniu: 1) art. 58 KC w związku z art. 300 KP przez przyjęcie, że Pakt
Gwarancji Pracowniczych jako sprzeczny z przepisami ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie innych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr
4, poz. 19 ze zm.) jest nieważny, nie wywołał skutków prawnych i w związku z tym
nie może być podstawą dochodzenia roszczeń przez powódkę, 2) art. 9 KP przez
przyjęcie, że Pakt Gwarancji Pracowniczych jako porozumienie między pracodawcą
a związkami zawodowymi, określające w sposób korzystniejszy prawa pracowników,
nie stanowi przepisu prawa pracy, a w jego miejsce powinny być zastosowane ogól-
nie obowiązujące przepisy prawa pracy. Powódka wniosła o zmianę zaskarżonego
wyroku i oddalenie apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie jest uzasadniony zawarty w kasacji zarzut naruszenia art. 9 KP, ponieważ
Pakt Gwarancji Pracowniczych nie jest normatywnym porozumieniem zbiorowym i
nie stanowi źródła prawa pracy w rozumieniu tego przepisu. Zgodnie z art. 9 § 1 KP
przez prawo pracy rozumie się przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i
aktów wykonawczych określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a
także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie poro-
zumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron
stosunków pracy. Źródłem prawa pracy są zatem także porozumienia normatywne
zawierane między partnerami socjalnymi, w tym układy zbiorowe pracy i inne poro-
zumienia zbiorowe. Warunkiem zaliczenia porozumienia zbiorowego do źródeł prawa
pracy jest oparcie go na ustawie. Wymieniony akt można zaliczyć do źródeł prawa
pracy tylko wówczas, gdy możliwość jego zawarcia została wyraźnie przewidziana w
ustawie. Pakt Gwarancji Pracowniczych z dnia 23 grudnia 1996 r. „w sprawie
warunków realizacji II etapu restrukturyzacji przedsiębiorstwa PKP” [...] oraz Po-
rozumienie z dnia 19 maja 1997 r. „w sprawie zawarcia Paktu Gwarancji Pracowni-
czych w okresie restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Pań-
stwowe” [...] nie spełniają podstawowego wymagania dla uznania ich za źródło prawa
6
pracy w rozumieniu art. 9 § 1 KP, a mianowicie nie mają oparcia w przepisach
ustawy. Postanowienia tych aktów nie powołują się na jakąkolwiek ustawę jako pod-
stawę ich zawarcia. Interpretacja ich postanowień nie pozwala na potraktowanie ich
w szczególności jako porozumień w sprawie zwolnień grupowych w rozumieniu art. 4
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania stosun-
ków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). Istnienia podstawy prawnej zawarcia porozu-
mienia zbiorowego nie można się domyślać. Podobną ocenę charakteru prawnego
Paktu Gwarancji Pracowniczych w okresie restrukturyzacji przedsiębiorstwa pań-
stwowego Polskie Koleje Państwowe wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7
września 1999 r., I PKN 243/99 (nie publikowany).
Porozumienia zbiorowe mogą być zawierane przez organizacje związkowe z
pracodawcą. Prawo związków zawodowych oraz pracodawców i ich organizacji do
zawierania porozumień zbiorowych zostało zagwarantowane w art. 59 ust. 2 Kons-
tytucji. Rozważenia wymaga zatem, czy możliwe jest przyjęcie, iż Pakt Gwarancji
Pracowniczych w okresie restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie
Koleje Państwowe ma „oparcie ustawowe“ bezpośrednio w przepisach Konstytucji.
W ocenie Sądu Najwyższego w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie jest to
możliwe. Po pierwsze, wspomniany przepis Konstytucji należy traktować jako gene-
ralną gwarancję dla partnerów socjalnych do zawierania porozumień zbiorowych,
podczas gdy w art. 9 § 1 KP chodzi o wyraźne określenie w ustawie dopuszczalności
zawarcia konkretnego rodzaju porozumienia zbiorowego. Po drugie, obydwa pod-
dawane ocenie wymienione wcześniej akty – Pakt Gwarancji Pracowniczych z 23
grudnia 1996 r. oraz Porozumienie z 19 maja 1997 r. – zostały zawarte przed 17
października 1997 r., czyli przed dniem wejścia w życie Konstytucji RP, a zatem nie
można przyjąć, że „oparcie ustawowe” stanowią dla nich bezpośrednio przepisy
Konstytucji. Ocena charakteru prawnego porozumień zbiorowych powinna być do-
konywana w odniesieniu do stanu prawnego obowiązującego w chwili ich zawierania.
Z analizy poszczególnych postanowień Paktu nie wynika, aby intencją stron (praco-
dawcy i związków zawodowych) było nadanie mu rangi układu zbiorowego pracy.
Powyższe okoliczności sprawiają, że Pakt Gwarancji Pracowniczych, będący
przedmiotem oceny w rozpoznawanej sprawie, nie może być traktowany jako akt
normatywny zawierający przepisy prawa materialnego, a zatem zarzut kasacji doty-
czący naruszenia art. 9 KP przez przyjęcie, że Pakt ten nie stanowi źródła prawa
7
pracy w rozumieniu tego przepisu, nie jest usprawiedliwiony. W ramach spójnego,
zamkniętego systemu źródeł prawa pracy, jaki wynika z art. 9 § 1 KP, należy przyjąć,
że wskazane porozumienia zbiorowe nie stanowią źródła prawa pracy w ujęciu
przedmiotowym. Brak „oparcia w ustawie” Paktu Gwarancji Pracowniczych jako po-
rozumienia zbiorowego zawartego między zakładowymi organizacjami związkowymi i
pracodawcą nie wyłącza sam przez się jego legalności i możliwości wywoływania
skutków prawnych, w tym również skutku w postaci dopuszczalności dochodzenia
przez pracowników indywidualnych roszczeń w oparciu o jego postanowienia. Poro-
zumienie to należy uznać za szczególnego rodzaju umowę, której zawarcia nie
można wykluczyć tylko z tej przyczyny, że nie jest ona wyraźnie przewidziana w
przepisach prawa pracy, nie istnieje bowiem wyczerpujące wyliczenie sytuacji, w któ-
rych zakładowa organizacja związkowa może zawrzeć porozumienie z pracodawcą
(por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 1993 r., I PZP 46/93, OSNCP
1994 z. 6, poz. 131). Mamy tu do czynienia z nienazwaną umową zbiorowego prawa
pracy. Indywidualne roszczenia pracowników mające swoje źródło w takiej umowie
wynikają z możliwości potraktowania jej – zgodnie z art. 300 KP – jako umowy na
rzecz osoby trzeciej (art. 393 KC), na podstawie której pracownicy, nie będący stroną
porozumienia, mogą żądać spełnienia przyrzeczonego świadczenia bezpośrednio od
pracodawcy jako podmiotu, który przyjął na siebie w umowie z partnerem socjalnym
(zakładową organizacją związkową) obowiązek takiego świadczenia na rzecz
pracowników. Taki charakter Paktu Gwarancji Pracowniczych jako porozumienia
zbiorowego przyjęły Sądy pierwszej i drugiej instancji, wyraźnie traktując go jako
czynność prawną w rozumieniu prawa cywilnego.
Kasacja ma natomiast usprawiedliwione podstawy o tyle, o ile zarzuca się w
niej naruszenie art. 58 KC w związku z art. 300 KP. Błędnie bowiem Sąd Okręgowy
przyjął, że postanowienia Paktu Gwarancji Pracowniczych są nieważne, a zatem nie
wywołują skutków prawnych, jako sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepi-
sami ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. „o zwolnieniach grupowych”. Taka ocena tre-
ści Paktu jako porozumienia zbiorowego nie uwzględnia bowiem zasad wynikających
z art. 18 KP. Zgodnie z art. 18 § 1 KP postanowienia umów o pracę oraz innych ak-
tów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne
dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Oznacza to a contrario, że strony stosunku
pracy mogą ukształtować treść tego stosunku – w szczególności w drodze umowy o
pracę lub aktu kreującego stosunek pracy – w sposób korzystniejszy dla pracownika
8
niż to wynika z przepisów prawa pracy. Przepis art. 18 § 1 KP pełni funkcję gwa-
rancyjną, stanowiąc zakaz naruszania - w kierunku mniej korzystnym dla pracownika
- minimalnych standardów ochrony pracownika wynikających z przepisów prawa
pracy, przy równoczesnym pozostawieniu stronom stosunku pracy swobody umow-
nego kształtowania treści tego stosunku w sposób korzystniejszy dla pracownika. Ta
sama zasada uprzywilejowania pracownika powinna być odniesiona do postanowień
porozumienia zbiorowego jako umowy zbiorowego prawa pracy zawartej przez pra-
codawcę i zakładową organizację związkową, zastrzegającej świadczenie na rzecz
pracownika jako osoby trzeciej (art. 393 § 1 KC w związku z art. 300 KP). Dla nor-
matywnych porozumień zbiorowych taką samą zasadę przewiduje art. 9 § 2 KP. Nie-
normatywne porozumienia zbiorowe należy z tego punktu widzenia traktować na
równi z umową o pracę lub innymi aktami kreującymi stosunek pracy i przyjąć, że ma
do nich odpowiednie zastosowanie art. 18 § 1 KP, albowiem uprawnienia wynikające
dla pracownika z postanowień porozumienia zbiorowego są elementami treści jego
stosunku pracy.
Błędnie Sąd Okręgowy przyjął, że postanowienia Paktu Gwarancji Pracowni-
czych, przewidujące odmienną regulację dotyczącą traktowania przyczyn rozwiąza-
nia stosunków pracy niż to wynika z przepisów ustawy z 28 grudnia 1989 r. o szcze-
gólnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn doty-
czących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz.
19 ze zm.), są nieważne z mocy art. 58 § 1 KC jako sprzeczne z ustawą. W prawie
pracy przewagę mają normy semi-imperatywne dopuszczające odmienne – korzyst-
niejsze dla pracownika – umowne uregulowanie treści stosunku pracy niż to wynika
bezpośrednio z przepisu prawa. Taki charakter mają również przepisy powołanej
ustawy z 28 grudnia 1989 r. Ustawa ta - w relacji do treści stosunków pracy pracow-
ników przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe objętych Paktem
Gwarancji Pracowniczych – zawiera normy semi-imperatywne, co oznacza, że brak
jest podstaw do przyjęcia, aby nie można było odstąpić od jej ścisłych reguł w poro-
zumieniu zbiorowym zawartym przez partnerów socjalnych, pod warunkiem, że bę-
dzie to odstąpienie w kierunku, jaki wynika z treści art. 18 § 1 KP. Uzasadniony jest
zatem zarzut kasacji dotyczący niewłaściwego zastosowania przez Sąd Okręgowy
art. 58 § 1 KC w związku z art. 300 KP przy ocenie treści postanowień Paktu Gwa-
rancji Pracowniczych. Błędnie Sąd Okręgowy przyjął, że postanowienia Paktu, z
których powódka wywodzi swoje roszczenie, są nieważne jako sprzeczne z ustawą z
9
dnia 28 grudnia 1989 r. i jako takie nie mogą stanowić podstawy dochodzenia przez
nią zgłoszonych w rozpoznawanej sprawie roszczeń. Ponieważ Sąd Okręgowy opie-
rając się na wskazanej (błędnej) ocenie prawnej roszczeń powódki oddalił powódz-
two, konieczne stało się uwzględnienie kasacji. Zasadność roszczenia powódki, w
szczególności to, czy spełnia ona warunki do otrzymania rekompensaty pieniężnej w
wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia, powinna być oceniona bezpośred-
nio na podstawie wskazywanych przez nią postanowień Paktu Gwarancji Pracowni-
czych, przy czym wykładnia treści tych postanowień powinna być dokonana z
uwzględnieniem całokształtu okoliczności sprawy oraz stosownie do dyrektyw inter-
pretacyjnych wynikających z art. 65 KC.
Wszystkie podniesione w kasacji zarzuty odnoszące się do ustalonego przez
Sąd Okręgowy stanu faktycznego – w tym ustaleń dotyczących przyczyn rozwiązania
z powódką umowy o pracę – są nieskuteczne wobec braku oparcia kasacji na pods-
tawie naruszenia przepisów postępowania (art. 3931
pkt 1 KPC). Kasacja jest szcze-
gólnym, ściśle prawnym środkiem odwoławczym i kwestionowanie w niej ustaleń
faktycznych może nastąpić jedynie pośrednio – poprzez wskazanie konkretnych
przepisów postępowania, które przez niewłaściwe ich zastosowanie doprowadziły
sąd meriti do wadliwych ustaleń faktycznych. Mając powyższe na uwadze Sąd Naj-
wyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 39313
§ 1 KPC.
N o t k a
W niepublikowanej dotychczas uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 23 maja
2001 r., III ZP 25/01, Sąd Najwyższy uznał, że Pakt Gwarancji Pracowniczych zawarty w
dniu 23 grudnia 1996 r. pomiędzy ogólnopolskimi organizacjami związkowymi działającymi w
PKP a zarządem PKP w sprawie warunków realizacji II etapu restrukturyzacji przedsiębior-
stwa PKP jest źródłem prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 KP.
========================================