Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 kwietnia 2000 r.
II UKN 513/99
Zasiłek chorobowy nie przysługuje osobie, która stała się niezdolna do
pracy w warunkach określonych w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r.
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.), jeżeli
kontynuuje działalność gospodarczą prowadzoną podczas trwania zatrudnienia
pracowniczego (art. 6 ust. 2 pkt 1 tej ustawy).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Maria Tyszel (sprawoz-
dawca), Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 2000 r. sprawy z wniosku
Ryszarda S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w T.G. o
zwrot zasiłku chorobowego, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apela-
cyjnego w Katowicach z dnia 20 stycznia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w T.G. decyzją z dnia 25 listopada
1997 r. zobowiązał Ryszarda S. do zwrotu niesłusznie pobranego zasiłku chorobo-
wego za okres od 15 kwietnia 1997 r. do 17 września 1997 r. w wysokości 11.521,50
zł, ponieważ stwierdzono, że ubezpieczony w tym okresie po rozwiązaniu stosunku
pracy podjął inną działalność zarobkową.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 27 kwietnia 1998 r. [...] zmienił zaskarżoną decyzję i zwolnił ubezpieczo-
nego od obowiązku zwrotu pobranego zasiłku chorobowego i zasądził od organu
rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 800 złotych tytułem zwrotu kosztów zas-
tępstwa procesowego.
W uzasadnieniu wyroku Sąd stwierdził, że przepis art. 6 ust. 2 ustawy z dnia
2
12 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w ra-
zie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.)
nie ma zastosowania dlatego, że: „ubezpieczony działalność gospodarczą czyli inną
działalność zarobkową, prowadził od 1981 r. z krótką przerwą i w momencie ustania
stosunku pracy po prostu ją kontynuował. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego za takim
rozumieniem art. 6 ust. 1 przemawia także wykładnia gramatyczna tego przepisu,
gdyż wyraźnie on stanowi, iż pracownik ma podjąć inną działalność zarobkową po
rozwiązaniu stosunku pracy, a gdyby ustawodawca chciał rozszerzyć krąg osób,
którym nie przysługuje zasiłek chorobowy to z pewnością znalazłoby to wyraz w
przepisie (...), ubezpieczony nie złożył fałszywego oświadczenia pisząc, że po roz-
wiązaniu umowy o pracę nie podjął żądnej innej działalności zarobkowej, podpisał
oświadczenie w dobrej wierze, w jego bowiem odczuciu było to zgodne z rzeczywis-
tym stanem sprawy a nikt nie pouczył go, że winien tam wpisać również działalność,
którą kontynuował.”
Uwzględniając apelację organu rentowego Sąd Apelacyjny w Katowicach wy-
rokiem z dnia 20 stycznia 1999 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.
Niesporne w sprawie było, że Ryszard S., prowadzący od 1981 r. działalność gos-
podarczą, do dnia 31 marca 1997 r. był pracownikiem, a od 15 kwietnia do 17 wrześ-
nia 1997 r. przedstawiał w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zaświadczenia le-
karskie o niezdolności do pracy. W okresie tej niezdolności nadal prowadził działal-
ność gospodarczą. Uzasadniając podstawę prawną swego orzeczenia Sąd wskazał,
że: „Spór dotyczy prawa do zasiłku chorobowego z ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r.
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macie-
rzyństwa (Dz.U. Nr 30 z 1983 r., poz. 143). Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 2. zasiłek
chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu
zatrudnienia nie później jednak, niż w ciągu jednego miesiąca w razie zachorowania
na inne choroby niż wymienione w pkt. 1, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez
przerwy co najmniej trzydzieści dni. Zgodnie z cyt. art. 6 ust. 2 pkt. 1 w wypadkach o
których mowa w ust. 1 zasiłek chorobowy nie przysługuje, jeżeli po rozwiązaniu sto-
sunku pracy pracownik podjął inną działalność zarobkową lub uprawniony jest do
zasiłku dla bezrobotnych.” Zdaniem Sądu Apelacyjnego dla dokonania prawidłowej
wykładni należy uwzględnić nie tylko wykładnię gramatyczną lecz również logiczną i
celowościową, które prowadzą do wniosku, że: „przez „inną działalność zarobkową”,
o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy należy rozumieć każdą działalność zarob-
3
kową prowadzoną po rozwiązaniu stosunku pracy, niezależnie od tego, czy prowa-
dzona była jeszcze w trakcie pozostawania w stosunku pracy, czy też dopiero po
jego rozwiązaniu.
W kasacji wniesionej na podstawie art. 3931
pkt 1 KPC pełnomocnik wniosko-
dawcy, zarzucając zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego przez
błędną wykładnię przepisu art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z
ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wniósł o zmianę zas-
karżonego wyroku i uwzględnienie odwołania powoda od decyzji Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych-Oddział w T.G. z dnia 25 listopada 1997 r.
Rozpoznając sprawę w granicach kasacji Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co
następuje:
Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw. Okoliczności faktyczne sprawy,
wyżej przytoczone, są bezsporne, a zgodnie z art. 39311
KPC rozpoznanie kasacyjne
jest ograniczone do oceny zarzutu błędnej wykładni art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego na
wypadek choroby i macierzyństwa. Stosownie do tego przepisu zasiłek chorobowy
nie przysługuje osobie, która po ustaniu zatrudnienia stała się niezdolna do pracy i
spełnia przesłanki z ust. 1 tego przepisu, jeżeli po rozwiązaniu stosunku pracy
podjęła inną działalność zarobkową. Słusznie podkreślił Sąd Apelacyjny, że wykład-
nia gramatyczna tego przepisu, na której Sąd pierwszej instancji oparł swe rozstrzy-
gnięcie, nie jest wystarczająca, bowiem prowadzi do nielogicznego wniosku, że nie
nabywa prawa do zasiłku chorobowego tylko ta osoba, która po rozwiązaniu stosun-
ku pracy rozpoczęła prowadzenie działalności zarobkowej, podczas gdy osoba pro-
wadząca taką działalność w czasie trwania stosunku pracy zachowałaby prawo do
tego świadczenia. W uzasadnieniu wyroku z dnia 12 sierpnia 1998 r., II UKN 172/98
(OSNAPiUS 1999 nr 16, poz. 522), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że celem ustawy z dnia
17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z tytułu choroby jest zapewnienie
środków utrzymania pracownikowi, który w okresie czasowej niezdolności do pracy
nie wykonuje pracy i nie otrzymuje wynagrodzenia. Wprawdzie pogląd ten jest frag-
mentem wykładni art. 18 ustawy, jednakże ma on w pełni zastosowanie w sprawie,
ponieważ wyjaśnia ratio legis również art. 6 ust. 2. Nie usprawiedliwia wskazanej
podstawy kasacyjnej stwierdzenie, że „wyłożona przez Sąd Apelacyjny interpretacja
4
art. 6 ust. 2 pkt 1 nie jest słuszna”.
Kasacja nie jest zwykłym środkiem zaskarżenia, lecz środkiem szczególnym.
Sąd Najwyższy wielokrotnie już wyjaśniał, że samo przytoczenie ustawowego sfor-
mułowania: „naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię” nie jest uza-
sadnieniem tej podstawy kasacyjnej; jest nim przedstawienie wywodu prawnego na
temat naruszonego przepisu, ze stanowiskiem, jak należy ten przepis wykładać i
dlaczego interpretacja dokonana przez sąd orzekający merytorycznie jest błędna
(por. orzeczenia z dnia: 5 marca 1997 r., II CKN 20/97; z dnia 20 czerwca 1997 r., II
CKN 230/97; z dnia 4 czerwca 1997 r., II UKN 161/97 – notka OSNAPiUS 1998 nr 4,
poz. 136). Sąd Najwyższy wskazywał także, że w postępowaniu kasacyjnym, rzeczą
wnoszącego kasację, a nie Sądu Najwyższego, jest usprawiedliwienie jej podstaw
poprzez wykazanie prawnymi argumentami i wywodami zasadności podniesionych w
niej zarzutów naruszenia konkretnych przepisów prawa. Wnoszący kasację w jej
uzasadnieniu nie przedstawił ani wywodu prawnego przedstawiającego argumenty
przemawiające za przyjęciem wykładni – jego zdaniem – słusznej, ani też jakie jego
wątpliwości budzi omawiany przepis. Nie jest bowiem wywodem prawnym stwierdze-
nie wnoszącego kasację, że: „Gdyby bowiem ustawodawca chciał ograniczyć
świadczenia dla osób, które równolegle z zatrudnieniem prowadziły działalność gos-
podarczą, niewątpliwie uregulowałyby tę kwestię w ustawie w sposób nie budzący
wątpliwości.”
Ten fragmentaryczny wywód autor kasacji odniósł tylko do art. 6 ust. 2 pkt 1
ustawy, podczas gdy dokonując zarówno jego wykładni, jak i odczytania woli usta-
wodawcy należy brać pod uwagę także pozostałą treść art. 6 i całego rozdziału 2
ustawy dotyczącego zasiłku chorobowego. Nie ulega wątpliwości, że generalnym
celem zasiłku chorobowego jest zapewnienie środków utrzymania w określonym
okresie pracownikowi niezdolnemu do pracy z powodu choroby w czasie trwania za-
trudnienia, a także - w pewnych sytuacjach po ustaniu zatrudnienia. Przepis art. 6
ust. 2 ustawy określający wypadki, w których zasiłek chorobowy po ustaniu zatrud-
nienia nie przysługuje (mimo spełnienia warunków z ust. 1 tegoż art. 6) jest przepi-
sem szczególnym, podlegającym wykładni ścisłej, a więc niedopuszczalne jest za-
równo zawężenie, jak i rozszerzenie kręgu osób, których dotyczy. Gdyby więc zamia-
rem ustawodawcy było pozostawienie prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu za-
trudnienia pracownikowi, który prowadził działalność gospodarczą w czasie trwania
zatrudnienia, a po jego ustaniu nadal tę działalność wykonuje mimo niezdolności do
5
pracy, to omawiany ust. 2 pkt 2 1 art. 6 ustawy powinien odnosić się do pracownika
„który rozpoczął inną działalność zarobkową”. Tak więc zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy
zasiłek chorobowy nie przysługuje osobie, która wprawdzie stała się niezdolna do
pracy w warunkach określonych w ust. 1 tego przepisu, lecz rozpoczęła lub wykonuje
inną działalność zarobkową, w tym także jeżeli kontynuuje wcześniejszą działalność
gospodarczą prowadzoną podczas trwania zatrudnienia pracowniczego.
Bezprzedmiotowy jest argument kasacji, że: „Ponadto trzeba zauważyć, że w
przypadku podjęcia przez pracownika innej działalności zarobkowej po rozwiązaniu
umowy o pracę jak i w przypadku uzyskania przez takiego pracownika prawa do za-
siłku dla bezrobotnych osoby te osiągają dochody, w przeciwieństwie do sytuacji
kiedy niezdolny do pracy pracownik po rozwiązaniu stosunku pracy z powodu cho-
roby, mimo zarejestrowanej działalności żadnych dochodów nie osiągnął.” Przede
wszystkim wnoszący kasację nie wskazał, jakie to przesłanki upoważniają do przyję-
cia, że samo rozpoczęcie działalności zarobkowej przesądza o osiąganiu dochodu, a
zwykłą demagogią jest odniesienie do sytuacji „pracownika po rozwiązaniu stosunku
pracy z powodu choroby”, bowiem w rozpatrywanej sprawie choroba wnioskodawcy
nie była przyczyną rozwiązania jego stosunku pracy, gdyż niezdolność do pracy po-
wstała po ustaniu zatrudnienia.
Mając powyższe na uwadze, wobec braku usprawiedliwionych podstaw kasa-
cyjnych, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
KPC orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================