Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 18 kwietnia 2000 r.
I PKN 607/99
Termin do zgłoszenia żądania przywrócenia do pracy lub zasądzenia
odszkodowania dla nauczyciela, którego stosunek pracy wygasł wskutek
przeniesienia go w stan nieczynny z upływem sześciomiesięcznego okresu po-
zostawania w tym stanie, wynosi 14 dni i liczy się od dnia wygaśnięcia stosun-
ku pracy (art. 264 § 2 KP w związku z art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. -
Karta Nauczyciela, jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.).
Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Jadwiga
Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2000 r. sprawy z po-
wództwa Jadwigi Z. przeciwko Medycznemu Studium Zawodowemu w R. o przywró-
cenie do pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 1 lipca 1999 r. [...]
1. o d d a l i ł kasację,
2. nie obciążył powódki obowiązkiem zwrotu stronie pozwanej kosztów postę-
powania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy w Rzeszowie wyrokiem z dnia 23 kwietnia 1999 r. oddalił po-
wództwo Jadwigi Z. o przywrócenie do pracy w Medycznym Studium Zawodowym w
R. Ustalił, że powódka był zatrudniona w pozwanym Studium jako nauczyciel prak-
tycznej nauki zawodu. W roku szkolnym 1996/97 wykorzystała 126 dni zwolnienia
lekarskiego, a w czasie od 21 sierpnia 1997 r. do 20 sierpnia 1998 r. korzystała z
urlopu dla poratowania zdrowia. W dniu 19 maja 1998 r. powódka otrzymała pismo
zawiadamiające ją o przeniesieniu w stan nieczynny od dnia 1 września 1998 r. do
dnia 28 lutego 1999 r. Przyczyną podjętej decyzji były zmiany organizacyjne wynika-
jące ze zmniejszenia liczby oddziałów, które uniemożliwiały dalsze zatrudnienie
2
wszystkich nauczycieli. Wybór powódki spowodowany był tym, że nabyła już upraw-
nienia emerytalne i pobierała emeryturę, a jednocześnie ze względu na stan zdrowia
miała długie okresy nieobecności w pracy. Po zakończeniu urlopu dla poratowania
zdrowia również była niezdolna do pracy z powodu choroby. W ocenie Sądu Rejo-
nowego przeniesienie powódki w stan nieczynny nie naruszało żadnych przepisów i
nie wpłynęło na skrócenie urlopu dla poratowania zdrowia. Nie ma zakazu przenie-
sienia nauczyciela w stan nieczynny w okresie jego usprawiedliwionej nieobecności
w pracy, np. zwolnienia lekarskiego lub urlopu ani też zakazu złożenia oświadczenia
w takich sytuacjach. Powódka nie kwestionowała zresztą decyzji pracodawcy bezpo-
średnio po jej otrzymaniu, a uczyniła to dopiero po upływie kilku miesięcy. Tak więc
art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela nie został przez pracodawcę naruszony. Stwierdze-
nie to dotyczy także pobieranego w stanie nieczynnym wynagrodzenia, które z mocy
art. 20 ust. 6 tej Karty było pomniejszone o dodatek z tytułu wysługi lat.
Sąd Okręgowy w Rzeszowie wyrokiem z dnia 1 lipca 1999 r. oddalił apelację
powódki opartą na zarzucie naruszenia art. 41 i art. 9 § 2 KP. Sąd drugiej instancji
zwrócił uwagę na to, że w dniu 19 maja 1998 r. powódka otrzymała oświadczenie
strony pozwanej o przeniesieniu jej w stan nieczynny. Pismo w tej sprawie zawierało
także pouczenie o sposobie i terminie wniesienia odwołania do sądu. Mimo powyż-
szego pouczenia powódka złożyła pozew dopiero dnia 10 marca 1999 r., czyli po
upływie około 10 miesięcy i po upływie okresu stanu nieczynnego. Spóźnienie się ze
złożeniem odwołania stanowi – zdaniem Sądu Okręgowego – "niezależną podstawę
oddalenia powództwa wynikającą z art. 264 § 1 KP”. Roszczeń z zakresu prawa
pracy można bowiem dochodzić w określonym terminie, którego przekroczenie po-
woduje oddalenie powództwa. Sąd Okręgowy stwierdził ponadto, że w stanie fak-
tycznym sprawy brak było podstaw do przywrócenia powódce terminu do złożenia
odwołania.
W kasacji od powyższego wyroku powódka wniosła o jego uchylenie i przeka-
zanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Rzeszowie do ponownego rozpoznania. Pods-
tawę kasacji stanowiły zarzuty naruszenia prawa materialnego (art. 41, art. 9 § 2 i art.
264 § 1 KP oraz art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela) oraz przepisów postępowania (art.
233 § 1 i art. 328 § 2 KPC), uzasadnione błędnym poglądem Sądu Okręgowego,
przyjmującym, że powódka mogła być przeniesiona w stan nieczynny w okresie
usprawiedliwionej nieobecności w pracy, a także błędnym stwierdzeniem, że nie za-
chowała terminu do złożenia odwołania od decyzji o przeniesieniu jej w stan nieczyn-
3
ny, mimo że pisemne stwierdzenie wygaśnięcia stosunku pracy otrzymała na począt-
ku marca 1999 r., a okres stanu nieczynnego upływał – zdaniem skarżącej - dopiero
dnia 31 marca 1999 r. Sąd Okręgowy pominął poza tym okoliczność, że powódka
odwołała się od "innej decyzji niż wskazywanej przez Sąd Okręgowy", jak również nie
ustosunkował się do zarzutów apelacyjnych.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji i zasądzenie kosztów procesu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja okazała się niezasadna. Jak wynika z uzasadnienia jej podstaw, po-
wódka, zarzucając naruszenie art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta
Nauczyciela (jednolity tekst : Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.), nie zakwestio-
nowała przesłanek zastosowania tego przepisu, gdyż nie podważała dokonanych w
sprawie ustaleń, przyjmujących, że w pozwanym Medycznym Studium Zawodowym
zostały dokonane zmiany organizacyjne polegające na zmniejszeniu liczby oddzia-
łów, które uniemożliwiały dalsze zatrudnianie wszystkich nauczycieli. Nie podważała
również ustalenia dotyczącego przyczyn, dla których właśnie ona została wytypowa-
na do przeniesienia w stan nieczynny. Należało zatem pominąć w rozważaniach te
kwestie, a zająć się zarzutem naruszenia art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, które –
zdaniem skarżącej – nastąpiło wskutek nieuwzględnienia przepisów art. 9 § 2 i art.
41 KP. Z przyjętych w sprawie ustaleń wynika, że pismo zawiadamiające powódkę o
przeniesieniu jej w stan nieczynny otrzymała dnia 19 maja 1998 r., podczas trwają-
cego od 21 sierpnia 1997 r. do 20 sierpnia 1998 r. urlopu dla poratowania zdrowia.
Przepis art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, który przewiduje przeniesienie nauczyciela
w stan nieczynny, poza wskazaniem przyczyn będących warunkiem dopuszczalności
zastosowania tej instytucji prawnej, nie określa, w jakim okresie roku szkolnego
przeniesienie to może nastąpić, jak również zdarzeń, których istnienie jest przeszko-
dą do jego zastosowania. Należy jednak przyjąć, że przeniesienie w stan nieczynny
nie może nastąpić w czasie niezdolności nauczyciela do pracy, jak również w czasie
trwania urlopu wypoczynkowego nauczyciela, gdyż są to okresy nieobecności pra-
cownika w pracy o określonym ustawowo przeznaczeniu, któremu sprzeciwiałoby się
dokonywanie w czasie ich trwania czynności zmieniających w istotny sposób sytua-
cję faktyczną i prawną nauczyciela.
Gdy natomiast chodzi o płatny urlop dla poratowania zdrowia przewidziany w
4
art. 73 Karty Nauczyciela, to nie można mu przypisać owego charakteru. Wprawdzie
przepis art. 73 tej Karty nie zawiera definicji pojęcia "urlop dla poratowania zdrowia",
lecz na podstawie użytych w nim zwrotów można sformułować tezę, iż urlop dla po-
ratowania zdrowia nie jest okresem niezdolności do pracy, lecz okresem, w którym
stan zdrowia nauczyciela wymaga od niego powstrzymania się od pracy w celu prze-
prowadzenia zaleconego leczenia, które jest np. na tyle rozległe lub specjalistyczne,
że skorzystanie z tego leczenia jest niemożliwe lub bardzo utrudnione wtedy, gdy
nauczyciel wykonuje swoje normalne obowiązki. Należy również zwrócić uwagę na
to, że przepis art. 41 KP zakazuje pracodawcy jedynie wypowiedzenia umowy o
pracę w czasie urlopu pracownika lub w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności
pracownika w pracy, czyli zabrania złożenia tylko tego a nie innego oświadczenia
woli. Tymczasem oświadczenie, którego treścią jest przeniesienie nauczyciela w stan
nieczynny, nie jest wypowiedzeniem umowy o pracę i nie może być do niego porów-
nywane. Zatem reguła zawarta w art. 41 KP nie odnosi się do decyzji dyrektora
szkoły o przeniesieniu nauczyciela w stan nieczynny. Przepis art. 41 KP nie może
być też zastosowany i dlatego, że nie można przyjąć zasadności tezy skarżącej o
niezgodności art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela w omawianym zakresie z art. 9 § 2 KP.
Przepis art. 9 § 2 KP stanowi, że postanowienia układów zbiorowych pracy i innych
opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających
prawa i obowiązki stron stosunku pracy nie mogą być mniej korzystne dla pracowni-
ków niż przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych.
Jak więc wynika jednoznacznie z brzmienia tego przepisu, chodzi w nim o ściśle
oznaczone akty – inne niż ustawy i rozporządzenia. Nie można więc na podstawie
art. 9 § 2 KP oceniać, czy art. 20 ust. 1 i ust. 6 Karty Nauczyciela zawiera uregulo-
wania mniej korzystne dla pracowników, będących nauczycielami, niż Kodeks pracy i
stwierdziwszy odmienność unormowań, formułować tezę o niestosowaniu Karty
Nauczyciela. Ustawa ta bowiem nie jest układem zbiorowym pracy ani innym aktem
wymienionym w art. 9 § 2 KP. Zamykając tę część rozważań należy zatem stwier-
dzić, że zarzuty powódki, zmierzające do podważenia decyzji dyrektora pozwanego
Studium o przeniesieniu jej w stan nieczynny, okazały się niezasadne, gdyż przenie-
sienie to było uzasadnione ważnymi przyczynami i prawidłowe pod względem for-
malnym.
Gdy chodzi o zarzut kasacji dotyczący naruszenia przez Sąd Okręgowy art.
264 § 1 KP, to rozważając go, trzeba zwrócić uwagę na to, że powyższy przepis za-
5
kreśla siedmiodniowy termin do złożenia odwołania od wypowiedzenia umowy o
pracę, a nie od innych czynności pracodawcy. Tymczasem oświadczenie o przenie-
sieniu nauczyciela w stan nieczynny, chociaż może doprowadzić do ustania stosunku
pracy, nie jest i nie może być porównywane do oświadczenia o wypowiedzeniu
umowy o pracę. Tym bowiem zdarzeniem, które powoduje wygaśnięcie stosunku
pracy, jest upływ sześciomiesięcznego terminu pozostawania nauczyciela w stanie
nieczynnym. Wtedy też, stosownie do art. 264 § 2 KP, nauczyciel może zgłosić żą-
danie o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie, kwestionując w nim zasadność
i prawidłowość przeniesienia w stan nieczynny, którego upływ doprowadził do wyga-
śnięcia stosunku pracy. Niezależnie od tego roszczenia pracownik może też kwestio-
nować decyzję o przeniesieniu go w stan nieczynny – tak długo, jak długo stan nie-
czynny trwa. Z tych przyczyn, chociaż pogląd Sądu Okręgowego w przedmiocie
możliwości zastosowania przepisu art. 264 § 1 KP do oświadczenia o przeniesieniu
nauczyciela w stan nieczynny na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela okazał
się nietrafny, to jednak błędna jego interpretacja ze strony Sądu Okręgowego nie
mogła doprowadzić do uwzględnienia kasacji. Przepis ten bowiem nie miał zastoso-
wania w sprawie. Co się zaś tyczy naruszenia art. 233 § 1 i art. 328 § 2 KPC, to
ogólnikowość przedstawionych w kasacji zarzutów uniemożliwia ich ocenę.
Z tych względów i na podstawie art. 39212
KPC Sąd Najwyższy orzekł o od-
daleniu kasacji.
========================================