Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 maja 2000 r.
I PKN 623/99
1. Wyłączenie prawa do jednorazowej odprawy z art. 75 KP pracownika
samorządowego zatrudnionego na podstawie wyboru dotyczy tylko takiej
sytuacji, w której przysługuje mu trzymiesięczna odprawa na podstawie art. 14a
ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr
21, poz. 124 ze zm.).
2. Prezydent miasta (wójt, burmistrz) jest pracownikiem urzędu miasta
(gminy), z którym łączy go stosunek pracy jako jego pracodawcą samorządo-
wym. W sporach ze stosunku pracy byłego prezydenta miasta urząd miasta re-
prezentuje jego prezydent.
Przewodniczący SSN Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2000 r. sprawy z powództwa
Bogusława C. przeciwko Urzędowi Miasta K. o odprawę, na skutek kasacji powoda
od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z
dnia 23 czerwca 1999 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
W imieniu powoda Bogusława C. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 23 czerwca
1999 r. [...], którym oddalona została jego apelacja od wyroku Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Kielcach z dnia 24 marca 1999 r. [...].
Sąd Pracy oddalił powództwo Bogusława C. przeciwko Urzędowi Miasta K. o
zasądzenie jednomiesięcznej odprawy. W dniu 27 maja 1997 r. powód uchwałą Rady
2
Miejskiej w K. został wybrany na stanowisko Prezydenta Miasta. W dniu 4 grudnia
1997 r. złożył rezygnację z pełnienia obowiązków Prezydenta Miasta K. Rada Miejs-
ka w K. uchwałą z dnia 4 grudnia 1997 r. przyjęła jego rezygnację i zwolniła go z
dniem 4 grudnia 1997 r. z pełnienia obowiązków Prezydenta. Kadencja Prezydenta
Miasta miała upłynąć w październiku 1998 r. W tak ustalonym stanie faktycznym
sprawy Sąd Pracy uznał powództwo za niezasadne. Ponieważ powód jest pracowni-
kiem samorządowym zatrudnionym na podstawie wyboru, to należy w stosunku do
niego stosować przepisy ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorzą-
dowych (Dz.U. Nr 21, poz. 124 ze zm.). Zgodnie z art. 14a ust. 1 tej ustawy pracow-
nikowi samorządowemu zatrudnionemu w ramach stosunku pracy na podstawie wy-
boru, z którym został rozwiązany stosunek pracy w związku z upływem kadencji,
przysługuje odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. Skoro stosunek
pracy z powodem rozwiązał się na skutek złożonej przez niego rezygnacji, to brak
jest podstaw do przyznania mu odprawy na podstawie wskazanego przepisu. Do po-
woda nie może być również zastosowany przepis art. 75 KP „ponieważ ust. 4 art.
14a wyraźnie wyłącza jego stosowanie do pracownika, o którym mowa w ust. 1 tegoż
przepisu”.
Po rozpoznaniu apelacji powoda Sąd drugiej instancji uznał ją za niezasadną.
W jego ocenie Sąd Pracy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych sprawy, wycią-
gnął z nich właściwe wnioski i wydał niewadliwe rozstrzygnięcie. Za prawidłową nale-
ży uznać interpretację przepisów ustawy o pracownikach samorządowych dokonaną
przez Sąd Pracy. Przepis art. 14a ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych
określa sytuacje, w których pracownikowi, do którego stosuje się przepisy tej ustawy,
przysługuje odprawa po ustaniu stosunku pracy. Przepis ten wiąże prawo do odpra-
wy tylko i wyłącznie z upływem kadencji. Ponieważ jednocześnie ustawodawca wy-
raźnie wyłączył stosowanie do odpraw przepisu art. 75 KP, to należy uznać, że w
przypadku rezygnacji z pełnienia obowiązków prezydenta odprawa nie przysługuje.
„Szczególny charakter unormowania zawartego w ustawie o pracownikach samorzą-
dowych dotyczącego odpraw, wyłącza możliwość stosowania do pracowników z wy-
boru przepisu art. 75 KP”.
W skardze kasacyjnej zaskarżonemu nią wyrokowi zarzucono „naruszenie
prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w
szczególności art. 14a ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych, że wyklucza
on zastosowanie do roszczeń powoda art. 75 KP”.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma usprawiedliwione podstawy i dlatego została przez Sąd
Najwyższy uwzględniona. Zaskarżone nią orzeczenie oparte zostało bowiem na
błędnej wykładni art. 14a ustawy o pracownikach samorządowych. W myśl art. 14a
ust. 1 tej ustawy pracownikowi samorządowemu zatrudnionemu w ramach stosunku
pracy na podstawie wyboru, z którym został rozwiązany stosunek pracy w związku z
upływem kadencji, przysługuje odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodze-
nia obliczonego według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop
wypoczynkowy, natomiast zgodnie z art. 14a ust. 4 „do pracownika, o którym mowa
w ust. 1, nie stosuje się przepisu art. 75 Kodeksu pracy”. Wynika stąd, że wyłączenie
stosowania art. 75 KP dotyczy jedynie pracownika, „o którym mowa w ust. 1”. Prze-
pis art. 75 KP ma natomiast zastosowanie do „innego” pracownika, niż wymieniony w
art. 14a ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych. W art. 14a ust. 4 tej ustawy
nie idzie o (wszystkich) pracowników zatrudnionych w ramach stosunku pracy na
podstawie wyboru - bo w przeciwnym razie ustawodawca stwierdziłby wprost, że art.
75 KP nie ma zastosowania do pracowników zatrudnionych na podstawie wyboru -
lecz jedynie do tych pracowników pochodzących z wyboru (na co wskazuje syste-
matyka i treść art. 14a ustawy o pracownikach samorządowych, w tym znaczeniu, że
przepis ten dotyczy uprawnień pracowników pochodzących z wyboru), „o których
mowa w ust. 1”. Przepis art. 14a ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych nie
dotyczy wszystkich pracowników zatrudnionych na podstawie aktu wyboru, lecz je-
dynie tych, z którymi stosunek pracy został rozwiązany w związku z upływem kaden-
cji. Z ustaleń Sądu drugiej instancji wynika zaś, że stosunek pracy z powodem nie
został rozwiązany w związku z upływem kadencji, a to oznacza, że nie ma do niego
zastosowania wyłączenie przewidziane w art. 14a ust. 4 ustawy o pracownikach sa-
morządowych. Wniosek taki wypływa zarówno z wykładni językowo-logicznej i sys-
temowej tego przepisu, jak i z jego interpretacji funkcjonalnej. Wyłączenie stosowa-
nia art. 75 KP (który przewiduje, że pracownikowi, który nie pozostawał w związku z
wyborem na urlopie bezpłatnym, przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcz-
nego wynagrodzenia) jest zrozumiałe w przypadku, gdy w następstwie rozwiązania
stosunku pracy (na mocy art. 14a ust. 1) pracownik samorządowy otrzymuje odpra-
wę (w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia), natomiast nie ma społeczno-
4
gospodarczego uzasadnienia w tych sytuacjach, w których pracownik takiej odprawy
jest pozbawiony. Nie wiadomo, jakie racje społeczne i gospodarcze miałyby prze-
mawiać za tym, by pracownik, który nie otrzymuje odprawy z tytułu rozwiązania sto-
sunku pracy (wyższej lub równorzędnej) miał być pozbawiony odprawy, która zgod-
nie z art. 75 KP przysługuje wszystkim pracownikom nie pozostającym w związku z
wyborem na urlopie bezpłatnym. Potrzebne byłoby w tym zakresie jednoznaczne
wyłączenie ustawowe, którego nie ma, a które i tak mogłoby być kwestionowane z
powołaniem się na zasadę równego traktowania pracowników. Skoro takiego wyłą-
czenia nie przewiduje ustawa o pracownikach samorządowych, to to oznacza, iż
przepis art. 75 KP należy stosować do pracowników z wyboru, którym nie służy od-
prawa przewidziana w art. 14a ust. 1 tej ustawy, co dodatkowo potwierdza zarówno
art. 5 KP, w myśl którego, jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników
regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu pracy stosuje się w zakresie nie ure-
gulowanym tymi przepisami, jak i art. 31 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządo-
wych, stanowiący, że w kwestiach w niej nie uregulowanych stosuje się odpowiednio
przepisy Kodeksu pracy. Przewidziane więc w art. 14a ust. 4 ustawy o pracownikach
samorządowych wyłączenie stosowania art. 75 KP, ustanawiającego prawo do jed-
nomiesięcznej odprawy, dotyczy tylko tych pracowników samorządowych zatrudnio-
nych w ramach stosunku pracy na podstawie wyboru, którzy mają prawo do trzymie-
sięcznej odprawy z art. 14a ust. 1 tej ustawy.
Na marginesie rozpoznawanej sprawy wyjaśnienia wymaga kwestia oznacze-
nia stron postępowania. Powód pozwał Przewodniczącego Rady Miejskiej w K. Pra-
codawcą jego był zaś Urząd Miasta Kielce i wobec tego przeciwko temu Urzędowi
powinno zostać skierowane powództwo. Zgodnie z art. 3 KP pracodawcą jest osoba
fizyczna bądź jednostka organizacyjna zatrudniająca pracowników. Oznacza to, że
pracodawcą nie jest gmina jako osoba prawna (bo nie jest jednostką organizacyjną w
pojęciu art. 3 KP), ani też przewodniczący rady bądź prezydent miasta (wójt, burmis-
trz), gdyż nie jest on jednostką organizacyjną ani też nie zatrudnia on pracowników
samorządowych jako osoba fizyczna (dla swoich prywatnych celów). Zasadniczo za
pracodawcę (urząd miejski) czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje
prezydent (wójt, burmistrz) jako organ zarządzający jednostką organizacyjną w poję-
ciu art. 31
KP. Stanowisko takie znalazło potwierdzenie w zmianach ustawy o pra-
cownikach samorządowych dokonanych przez ustawę z dnia 29 grudnia 1998 r. o
zmianie niektórych ustaw związanych z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa
5
(Dz.U. Nr 162, poz. 1126), które między innymi polegały na wprowadzeniu pojęcia
pracodawcy samorządowego i określeniu organów dokonujących czynności w spra-
wach z zakresu prawa pracy za pracodawców samorządowych. Z art. 1 pkt 3 oraz
art. 2 pkt 1 lit. c ustawy o pracownikach samorządowych (w nowym brzmieniu) wyni-
ka w szczególności, że pracodawcą (samorządowym) jest urząd gminy, a prezydent
miasta (wójt, burmistrz) jest zatrudniony w tym urzędzie (jest pracownikiem samorzą-
dowym tego pracodawcy). Zgodnie natomiast z art. 4 pkt 1, 2 i 4 ustawy o pracowni-
kach samorządowych wobec przewodniczącego zarządu jednostki samorządu teryto-
rialnego (prezydenta miasta) czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje
organ stanowiący tej jednostki (odpowiednia rada) lub - w zakresie ustalonym przez
ten organ w odrębnej uchwale - jego przewodniczący (przewodniczący rady), nato-
miast w stosunku do pozostałych pracowników urzędu jednostki samorządu teryto-
rialnego czynności tych dokonuje jej kierownik (przewodniczący zarządu jednostki
samorządu terytorialnego, w danym przypadku prezydent miasta). Czynności w
sprawach z zakresu prawa pracy w rozumieniu zarówno art. 31
KP, jak i art. 4 ustawy
o pracownikach samorządowych, należy ujmować szeroko, w tym znaczeniu, że
idzie także o czynności podejmowane w związku z procesem sądowym. Przyjąć jed-
nocześnie jednak należy, że zasada z art. 4 pkt 1, w myśl której wobec przewodni-
czącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego (prezydenta) czynności w
sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje odpowiednia rada (lub jej przewodniczą-
cy), po pierwsze, ma zastosowanie dopiero od wejścia w życie zmian wprowadzo-
nych przez ustawę z 29 grudnia 1998 r. (od 1 stycznia 2000 r.), bo wcześniej nie było
do tego podstaw, oraz, po drugie, nie dotyczy ona przypadku, gdy spór toczony jest
przez byłego przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego (byłego
prezydenta miasta). W konsekwencji za trafny należy uznać wyrok Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 2 grudnia 1998 r. [...], którym
uchylony został wyrok Sądu Rejonowego- Sądu Pracy w Kielcach z dnia 6 maja 1998
r. [...] i zniesione w całości wcześniejsze postępowanie z tego względu, że o termi-
nach rozpraw zawiadamiany był Przewodniczący Rady Miejskiej, a nie Prezydent
Miasta K. Postanowieniem Sądu Pracy z dnia 11 marca 1999 r. do udziału w sprawie
w charakterze pozwanego dopuszczone zostało „Miasto K. – Prezydent Miasta K.”,
co w ocenie Sądu Najwyższego należy rozumieć wskazanie jako strony (praco-
dawcy) Urzędu Miasta Kielce, a nie gminy czy Prezydenta. Błędnie więc w sentencji
zaskarżonego kasacją wyroku jako stronę pozwaną wskazano Gminę K., a nie Urząd
6
Miasta K.
Należy dodatkowo wskazać, że w niektórych statutach jednostek samorządu
terytorialnego, wbrew regulacjom zawartym w ustawie o pracownikach samorządo-
wych, jako pracodawców (samorządowych) błędnie wskazuje się przewodniczących
zarządów lub zarządy tych jednostek, a nie samorządowe jednostki organizacyjne
(odpowiednie urzędy, starostwa). Regulacje tego typu – z uwagi na stanowczo okre-
ślony przedmiot regulacji statutowych i ich miejsce w hierarchii źródeł prawa - nie
mogą być traktowane jako dopuszczalne odstępstwo od rozstrzygnięć wynikających
z definicji pracodawcy z art. 3 KP, czy też z określenia pracodawcy samorządowego
w ustawie o pracownikach samorządowych.
Mając na uwadze powyżej przytoczone racje Sąd Najwyższy, stosownie do
art. 39313
§ 1 KPC, orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================