Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 25 maja 2000 r.
I PKN 230/00
Mianowani pracownicy dotychczasowych urzędów wojewódzkich, którzy
na podstawie art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy
wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz.
872 ze zm.) stali się z dniem 1 stycznia 1999 r. pracownikami samorządowymi,
zachowują do upływu czasu określonego w art. 58 ust. 4 tej ustawy uprawnie-
nia pracownicze wynikające z aktów mianowania, przewidziane w ustawie z
dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31,
poz. 214 ze zm.). Jednak od chwili uzyskania przez nich statusu mianowanych
pracowników samorządowych organem uprawnionym do rozpoznawania ich
sporów ze stosunku pracy jest sąd pracy.
Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Sę-
dziowie SN: Roman Kuczyński, Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 maja
2000 r. sprawy z powództwa Elżbiety C. przeciwko Marszałkowi Województwa K.-P.
o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, na skutek kasacji po-
wódki na postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Toruniu z dnia 18 stycznia 2000 r. [...]
p o s t a n o w i ł :
z m i e n i ć w ten sposób zaskarżone postanowienie, że uchylić postanowie-
nie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 2 listopada 1999 r. [...].
U z a s a d n i e n i e
Powódka Elżbieta C. żądała uznania za bezskuteczne wypowiedzenia stosun-
ku pracy, którego dokonał Marszałek Województwa K.-P. dnia 28 stycznia 1999 r. ze
skutkiem na dzień 30 kwietnia 1999 r. Wyjaśniła, że w czasie od 1 lipca 1975 r. do 30
2
grudnia 1999 r. była zatrudniona w Urzędzie Wojewódzkim w T. Pismem z dnia 5
listopada 1998 r. dyrektor tego Urzędu zawiadomił ją, że od dnia 1 stycznia 1999 r.
staje się pracownikiem Urzędu Marszałkowskiego w T. oraz że dotychczasowy jej
stosunek pracy wygaśnie z dniem 30 czerwca 1999 r., jeżeli przed dniem 31 maja
1999 r. nie otrzyma propozycji nowych warunków pracy i płacy na dalszy okres albo
w razie gdy ich nie przyjmie.
Strona pozwana wniosła początkowo o odrzucenie pozwu ze względu na nie-
dopuszczalność drogi przed sądami powszechnymi, a później - o przekazanie
sprawy do rozpoznania Samorządowemu Kolegium Odwoławczemu w T. jako właś-
ciwemu. Jej zdaniem, powódka, jako pracownik mianowany, zachowała uprawnienia
pracownicze wynikające z nominacji do dnia 15 czerwca 1999 r., stosownie do art.
58 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające
ustawy reformujące administrację publiczną, w tym między innymi prawo do rozpoz-
nania przedmiotowego sporu na drodze administracyjno-sądowej.
Postanowieniem z dnia 2 listopada 1999 r. Sąd Rejonowy w Toruniu przekazał
sprawę do rozpoznania Samorządowemu Kolegium Odwoławczemu w T. jako właś-
ciwemu. Stwierdził, że do końca 1998 r. powódka była mianowanym pracownikiem
państwowym, a od 1 stycznia 1999 r. stała się pracownikiem samorządowym w
związku z reformą administracji publicznej. Zgodnie z art. 58 ust. 4 ustawy z dnia 13
października 1998 r. - Przepisy reformujące administrację publiczną, mianowani pra-
cownicy dotychczasowych urzędów państwowych stali się pracownikami jednostek
samorządowych i w okresie przejściowym, określonym w art. 58 ust. 4 tej ustawy,
zachowali uprawnienia wynikające z nominacji. Uprawnienia te obejmują między in-
nymi uprawnienia procesowe do rozpatrywania na drodze administracyjno-sądowej
sporów wynikłych z rozwiązania ich stosunku pracy. Nie mają jednak do nich zasto-
sowania przepisy ustawy o pracownikach urzędów państwowych ani art. 31 ust. 2
ustawy o pracownikach samorządowych, przewidujący rozpoznawanie przez sądy
pracy sporów ze stosunku pracy pracowników samorządowych, lecz przepis art. 58
ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. jako przepis szczególny. Sąd Rejonowy
oparł swoje rozstrzygnięcie na postanowieniu Naczelnego Sądu Administracyjnego-
Ośrodka Zamiejscowego we Wrocławiu z dnia 24 maja 1999 r., II SA/Wr 540/99, w
którym został zawarty taki właśnie pogląd prawny.
Sąd Okręgowy w Toruniu postanowieniem z dnia 18 stycznia 2000 r. oddalił
zażalenie, które złożyła powódka na postanowienie Sądu Rejonowego. Sąd drugiej
3
instancji podzielił pogląd Sądu Rejonowego, w myśl którego art. 31 ust. 2 ustawy z
dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych nie ma zastosowania wobec
powódki, gdyż wyłącza go art. 58 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. jako
przepis szczególny. Wobec tego sprawę właściwości organu uprawnionego do roz-
poznania sprawy powódki należało rozstrzygnąć na podstawie art. 17 KPA w
związku z art. 38 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów pańs-
twowych i uznać, że w następstwie zmiany przepisów określających właściwość ins-
tancyjną i rzeczową organów administracji publicznej powstał taki stan prawny, w
którym pracownik może w terminie 7 dni wnieść odwołanie do właściwego miejscowo
samorządowego kolegium odwoławczego, jako organu wyższego stopnia w stosunku
do organów jednostek samorządu terytorialnego. Na decyzję tego organu przysłu-
guje zaś skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Z tych przyczyn Sąd Okręgowy oddalił zażalenie powódki.
W kasacji opartej na podstawie przewidzianej w art. 3931
pkt 2 KPC powódka
zarzuciła naruszenie art. 1 KPC wskutek uznania, że jej sprawa nie należy do drogi
sądowej, chociaż wypowiedzenie stosunku pracy pracownika samorządowego kon-
trolują sądy pracy, stosownie do art. 31 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządo-
wych. Poza tym gdyby nawet przyjąć koncepcję, iż na podstawie art. 58 Przepisów
wprowadzających ustawy reformujące administrację publiczną powódka zachowała
uprawnienia do administracyjno-sądowego trybu rozpoznania sprawy, to brak jest
podstaw do przyjęcia, że organem uprawnionym do rozpoznania odwołania od wy-
powiedzenia stosunku pracy byłoby – na podstawie art. 17 KPA – samorządowe ko-
legium odwoławcze. Ponadto powódka zarzuciła naruszenie przepisów art. 328 § 2 i
art. 361 KPC przez nieomówienie postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjne-
go w Warszawie z dnia 10 czerwca 1999 r. [...], odrzucającego jej skargę w sprawie
o uznanie za bezskuteczne rozwiązania umowy o pracę ze względu na uzyskany
przez nią z mocy prawa status pracownika samorządowego, a także przez nieprecy-
zyjne wskazanie podstawy prawnej.
Zdaniem skarżącej, skoro z dniem 1 stycznia 1999 r. stała się pracownikiem
samorządowym mianowanym, rozpoznanie sprawy rozwiązania stosunku pracy na-
leżało do sądu pracy, stosownie do art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o
pracownikach samorządowych. Tak też uznał Naczelny Sąd Administracyjny w War-
szawie we wskazanym wcześniej wyroku, który mimo że był złożony do akt sprawy,
został przez Sąd Okręgowy zupełnie pominięty. Błędny okazał się też pogląd Sądu
4
Okręgowego, przyjmujący, że na podstawie art. 17 KPA organem właściwym do roz-
poznania odwołania powódki od wypowiedzenia jej stosunku pracy było samorządo-
we kolegium odwoławcze, chociaż przepis ten posługuje się pojęciem „organ wyż-
szego stopnia”, podczas gdy z art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pra-
cownikach urzędów państwowych wynika, iż mianowani pracownicy urzędów pańs-
twowych mogą się odwołać do „kierownika organu nadrzędnego nad urzędem”, a
pojęcia te nie są tożsame.
W konsekwencji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia
przez uchylenie postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 2 listopada 1999 r. i zasą-
dzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na podstawie art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy
wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872
ze zm.) powódka, która była pracownikiem Urzędu Wojewódzkiego w T., stała się z
dniem 1 stycznia 1999 r. pracownikiem Urzędu Marszałkowskiego Województwa K.-
P. w T., a następnie - po zmianie art. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracowni-
kach samorządowych (Dz.U. Nr 21, poz. 124 ze zm.) ustawą z dnia 29 grudnia 1998
r. o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrażaniem reformy ustrojowej państwa
(Dz.U. Nr 162, poz. 1126) – pracownikiem samorządowym. Sytuację prawną pra-
cowników dotychczasowych urzędów wojewódzkich, którzy w następstwie przepro-
wadzonych zmian stali się pracownikami samorządowymi, uregulował między innymi
art. 58 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepis ten wprowadził jako zasadę
wygaśnięcie stosunków pracy z dniem 30 czerwca 1999 r., jeżeli przed dniem 31
maja 1999 r. pracownikom tym nie zostały zaproponowane nowe warunki pracy i
płacy na dalszy okres albo gdy warunki te nie zostały przez pracowników przyjęte do
dnia 15 czerwca 1999 r. (ust. 1). Jednocześnie ustawodawca przewidział możliwość
wcześniejszego, tj. przed dniem 30 czerwca 1999 r., rozwiązania przez nowego pra-
codawcę stosunku pracy za wypowiedzeniem (ust. 3).
Z art. 58 ust. 4 w związku z ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. wyni-
ka, że do dnia 15 czerwca 1999 r. – gdy chodzi o pracowników, którzy przyjęli zapro-
ponowane warunki pracy i płacy na dalszy okres, do dnia 30 czerwca 1999 r. – gdy
chodzi o pracowników, których stosunki pracy wygasły z tym dniem, oraz do dnia
5
upływu okresu wypowiedzenia – gdy chodzi o pracowników, którym pracodawca wy-
powiedział stosunek pracy przed terminem jego wygaśnięcia, pracownicy ci „zacho-
wują uprawnienia pracownicze wynikające z aktów, na których podstawie powstał ich
stosunek pracy przed dniem 1 stycznia 1999 r.” Z punktu widzenia przytoczonego
sformułowania podstawowe znaczenie ma kwestia, jak należy rozumieć wyrażenie „z
aktów”, odnoszące się do źródła, z którego wywodzą się uprawnienia pracownicze.
Otóż powyższe wyrażenie zostało użyte w art. 18 KP w takim ujęciu, które po-
zwala zrozumieć jego sens. Mianowicie art. 18 § 1 KP, ustanawiając zasadę, według
której przepisy prawa pracy ustalają pewne minimum uprawnień pracowniczych, od
którego strony nie mogą odstąpić na niekorzyść pracownika, przewiduje, że „posta-
nowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek
pracy”, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż te właśnie przepisy. Nato-
miast art. 18 § 2 KP stanowi, że „postanowienia umów i aktów” mniej korzystne dla
pracownika niż przepisy prawa pracy są nieważne i zamiast nich stosuje się odpo-
wiednie przepisy prawa pracy. Tak więc przez pojęcie „akty inne” niż umowa o pracę
należy rozumieć powołanie, mianowanie, wybór i spółdzielczą umowę o pracę, gdyż
właśnie wymienione akty stanowią podstawę, na której powstaje stosunek pracy, lecz
inną niż umowa o pracę. Zatem sens art. 58 ust. 4 ustawy dnia 13 października 1998
r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną polega na
tym, że mianowani pracownicy dotychczasowych urzędów wojewódzkich, którzy z
dniem 1 stycznia 1999 r. stali się pracownikami samorządowymi, zachowują na czas
oznaczony w tym przepisie (pkt 1-3) uprawnienia wynikające z ich mianowania,
przewidziane w ustawie z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów pańs-
twowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.). Uprawnienia te należy pojmować przede
wszystkim jako uprawnienia zapewniające stabilizację zatrudnienia, którym odpowia-
da ze strony urzędu ograniczenie możliwości wypowiedzenia stosunku pracy pra-
cownikowi mianowanemu, swobody przeniesienia go na inne stanowisko, dopusz-
czalności rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia i inne. Nie będą natomiast
mieściły się w sferze „uprawnień pracowniczych”, o których mowa w art. 58 ust. 4
ustawy. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, okre-
ślone w ustawie o pracownikach urzędów państwowych obowiązki pracownika, jego
odpowiedzialność porządkowa i dyscyplinarna, zakazy dotyczące dodatkowego za-
trudnienia oraz inne ograniczenia przewidziane w tej ustawie. Nie może również mie-
ścić się w sferze „uprawnień pracowniczych” regulacja dotycząca właściwości orga-
6
nów kompetentnych do rozpatrywania sporów o roszczenia urzędników ze stosunku
pracy przyjęta w art. 38 i art. 39 ustawy z dnia 13 września 1982 r., i to przynajmniej
z trzech przyczyn. Po pierwsze dlatego, że nie jest możliwe wniesienie odwołania od
decyzji w sprawie wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem
samorządowym mianowanym, podjętej przez marszałka województwa, jako organ
administracji samorządowej, do kierownika nieistniejącego już organu administracji
rządowej. Po wtóre, skoro od dnia 1 stycznia 1999 r. pracownicy dotychczasowych
urzędów wojewódzkich stali się pracownikami samorządowymi, to brak jest racjonal-
nych powodów do wniosku, iż do rozpoznawania sporów ze stosunku pracy tych pra-
cowników właściwe są samorządowe kolegia odwoławcze wymienione w art. 1
ustawy z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych
(Dz.U. Nr 122, poz. 593 ze zm.), ponieważ w art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 22 marca
1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 21, poz. 124 ze zm.) została
przewidziana droga postępowania przed sądami pracy do dochodzenia przez nich
roszczeń ze stosunku pracy. Po trzecie, z art. 1 ustawy o samorządowych kolegiach
odwoławczych wynika, że kolegia te są organami wyższego stopnia – między innymi
w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego – w indywidual-
nych sprawach „z zakresu administracji publicznej”, należących do właściwości jed-
nostek samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej
(ust. 1); poza tym kolegia orzekają także w innych sprawach niż wyżej wymienione
na zasadach określonych w odrębnych ustawach (ust. 2). W związku z tym, jeżeli
sprawę o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi
samorządowemu traktować jako „indywidualną sprawę z zakresu administracji pub-
licznej”, to należy zauważyć, że z mocy art. 31 ust. 2 ustawy o pracownikach samo-
rządowych nastąpiło wyłączenie tego rodzaju spraw spod właściwości kolegiów od-
woławczych. Przepis ten przyznał bowiem sądom pracy wyłączną kompetencję do
rozpoznawania sporów pracowników samorządowych ze stosunku pracy.
W konsekwencji należało zatem uznać, że art. 58 ust. 4 ustawy Przepisy
wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną jest przepisem szcze-
gólnym w stosunku do przepisów przewidujących uprawnienia pracownicze, zawar-
tych w ustawie z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych. Nie obej-
muje on jednak zakresem „uprawnień pracowniczych” uprawnień procesowych, ro-
zumianych jako droga do dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy przed określo-
nym organem. Z chwilą bowiem uzyskania przez dotychczasowego mianowanego
7
pracownika urzędu państwowego statusu mianowanego pracownika samorządowe-
go, organem uprawnionym do rozpoznania sporu o jego roszczenia wynikłe ze sto-
sunku pracy stał się sąd pracy.
Z tych względów Sąd Najwyższy uznał, że kasacja powódki jest zasadna.
Słuszny bowiem okazał się zarzut naruszenia art. 58 ust. 4 Przepisów wprowadzają-
cych ustawy reformujące administrację publiczną i art. 31 ust. 2 ustawy o pracowni-
kach samorządowych. Ponadto stanowisko Sądu Okręgowego, przyjmujące, że
sprawa pracownika samorządowego, której przedmiotem jest roszczenie o uznanie
za bezskuteczne wypowiedzenia stosunku pracy (lub o przywrócenie do pracy), nie
należy do drogi sądowej, narusza art. 1 KPC. Wobec tego Sąd Najwyższy na mocy
art. 3938
§ 2 i art. 39315
KPC uwzględnił kasację.
========================================