Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 15 września 2000 r.
I PZ 58/00
W sprawie o roszczenie pracownika, kasacja zaskarżająca w całości wy-
rok sądu drugiej instancji oddalający apelację od wyroku sądu pierwszej ins-
tancji oddalającego powództwo o zapłatę wskazanej kwoty pieniężnej, w której
nie oznaczono wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3933
KPC w brzmieniu
przed nowelizacją dokonaną ustawą z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy -
Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze
zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o
komornikach sądowych i egzekucji, Dz.U. Nr 48, poz. 554), nie jest dotknięta
brakiem uniemożliwiającym nadanie jej prawidłowego biegu w rozumieniu art.
130 § 1 w związku z art. 19 § 1 i art. 187 KPC.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 wrześ-
nia 2000 r. sprawy z powództwa Wiesława B. przeciwko [...] Zakładom Przemysłu
Tłuszczowego S.A. w B. o zapłatę, na skutek zażalenia powoda na postanowienie
Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 24 lutego 2000 r. [...]
p o s t a n o w i ł:
o d d a l i ć zażalenie w części dotyczącej odrzucenia kasacji, od rozstrzy-
gnięcia w przedmiocie sprostowania świadectwa pracy;
u c h y l i ć zaskarżone postanowienie w pozostałej części.
U z a s a d n i e n i e
Od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 lipca 1999 r. [...], którym
na skutek apelacji strony pozwanej zmieniono wyrok Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Opolu z dnia 1 marca 1999 r. [...], przez oddalenie po-
2
wództwa w zakresie sprostowania sposobu rozwiązania stosunku pracy oraz w cało-
ści oddalono apelację powoda, powód w dniu 12 stycznia 2000 r. wniósł kasację,
sporządzoną przez pełnomocnika będącego adwokatem. W kasacji nie oznaczono
stron procesu oraz nie wskazano wartości przedmiotu zaskarżenia. Przewodniczący
wezwał pełnomocnika powoda do uzupełnienia braków formalnych kasacji przez
wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia oraz oznaczenie stron procesu, w termi-
nie tygodniowym od daty doręczenia wezwania pod rygorem odrzucenia kasacji. We-
zwanie doręczono pełnomocnikowi powoda 20 stycznia 2000 r. Pismem złożonym 26
stycznia 2000 r. wnoszący kasację oznaczył strony kasacji. Nie wskazał natomiast
wartości przedmiotu zaskarżenia.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu postanowieniem z dnia 24 lutego 2000 r. odrzu-
cił kasację. Sąd wywiódł, że zgodnie z art. 3933
KPC kasacja powinna czynić zadość
wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać oznaczenie za-
skarżonego orzeczenia, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wnio-
sek o uchylenie lub zmianę wyroku w całości lub części, a w sprawach o roszczenia
majątkowe także wartość przedmiotu zaskarżenia. Wskazanie wartości przedmiotu
zaskarżenia decyduje o dopuszczalności kasacji, a więc jest niezbędnym elementem
pisma procesowego. Niewskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia stanowi brak
formalny, podlegający usunięciu w sposób przewidziany w art. 130 § 1 KPC. Skoro
pełnomocnik powoda, wezwany do wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia, w
wyznaczonym terminie braku tego nie uzupełnił, kasacja podlegała odrzuceniu na
podstawie art. 3935
KPC.
Na to postanowienie powód złożył zażalenie. Zarzucił sprzeczność w ustale-
niach faktycznych, polegającą na przyjęciu, iż jego pełnomocnik nie uzupełnił braków
formalnych kasacji przez oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 126 § 1
KPC). Zdaniem powoda, wezwanie do uzupełnienia braków kasacji dotyczyło jedynie
oznaczenia stron procesu. W zarządzeniu tym nie wezwano pełnomocnika do wska-
zania wartości przedmiotu zaskarżenia. Powód powołał się też na postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1998 r., I PZ 36/97, według którego w spra-
wach o roszczenia majątkowe wartość przedmiotu zaskarżenia kasacją powinna być
określana cyfrowo. Czyni jednak zadość temu obowiązkowi wskazanie w kasacji, że
wartość przedmiotu zaskarżenia jest taka, jak wartość przedmiotu sporu. Nie ma też
podstaw do odrzucenia kasacji z powodu nieoznaczenia wartości przedmiotu zaskar-
żenia, jeżeli z pozwu i apelacji jednoznacznie wynika wartość przedmiotu sporu, a
3
ponadto, gdy wyrok oddalający apelację dotyczy całości roszczenia, zaś kasacja
stwierdza, że zaskarża ten wyrok w całości. W apelacji powód wskazał wartość
przedmiotu zaskarżenia na kwotę 3 330 000 zł. Wyrokiem z dnia 7 lipca 1999 r. od-
dalono apelację powoda w całości. Wyrok ten w całości powód zaskarżył kasacją.
Nie było więc potrzeby wzywania do uzupełnienia braków kasacji w tym zakresie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W części, w której kasacja dotyczyła sprostowania świadectwa pracy, była ona
niedopuszczalna zgodnie z art. 393 pkt 6 KPC, a więc jej odrzucenie w tym zakresie
było prawidłowe bez względu na podniesione w zażaleniu zarzuty. W tym zakresie
zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 w związku z art. 397 § 1 i 39318
KPC.
Sąd Najwyższy uznał natomiast zasadność zażalenia w pozostałym zakresie i
to bez względu na wątpliwości dotyczące treści wezwania powoda do uzupełnienia
braków kasacji. Zgodnie z art. 3933
KPC kasacja powinna czynić zadość wymaga-
niom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego
orzeczenia, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchyle-
nie lub zmianę wyroku w całości lub części, a w sprawach o roszczenia majątkowe -
także wartość przedmiotu zaskarżenia. Ponieważ sprawa dotyczyła roszczeń mająt-
kowych, to formalnie obowiązkiem powoda było wskazanie w kasacji wartości
przedmiotu zaskarżenia. Powód nie wskazał tej wartości, ale sprawa dotyczyła rosz-
czenia pieniężnego, a apelacja powoda, w której wskazano wartość przedmiotu zas-
karżenia na 3.330 000 zł, została w całości oddalona i powód zaskarżył ten wyrok
Sądu drugiej instancji w całości. Zakres zaskarżenia i wartość jego przedmiotu wyni-
kała więc wprost z treści kasacji. Obowiązek wskazania w kasacji wartości przed-
miotu zaskarżenia uzasadniony jest koniecznością oceny dopuszczalności kasacji
(także koniecznością ustalenia ewentualnych opłat od kasacji, a pośrednio obowiąz-
kiem rozliczenia kosztów postępowania). Zgodnie z art. 393 pkt 1 KPC kasacja nie
przysługuje w sprawach o świadczenia, w których wartość przedmiotu zaskarżenia
jest niższa niż pięć tysięcy złotych (w sprawach gospodarczych dziesięć tysięcy zło-
tych). Występuje więc pewna niespójność w regulacji tego przepisu i art. 3933
KPC.
O ile bowiem dopuszczalność kasacji dotyczy spraw o świadczenia, a więc nie
wszystkich spraw o roszczenia majątkowe (por. zwłaszcza uchwałę składu siedmiu
4
sędziów z dnia 2 października 1997 r., III CZP 27/97, OSNC 1998 r. z. 1, poz. 1), o
tyle wartość przedmiotu zaskarżenia należy wskazać we wszystkich sprawach o
prawa majątkowe. W sprawach z zakresu prawa pracy niespójność ta występuje w
szczególności w typowych sprawach pracowniczych o przywrócenie do pracy. Są to
sprawy o roszczenia majątkowe (należałoby więc wskazać w kasacji wartość przed-
miotu zaskarżenia - art. 3933
KPC), ale nie są to sprawy o świadczenia, a więc do-
puszczalność kasacji w nich nie zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia (por. np.
postanowienie z dnia 27 lutego 1997 r., I PKN 16/97, OSNAPiUS 1997 nr 23, poz.
467). Jak wyżej wskazano, obowiązek podania w kasacji wartości przedmiotu za-
skarżenia wynika przede wszystkim z konieczności oceny jej dopuszczalności. Już w
tym momencie można stwierdzić, że w sprawach, w których dopuszczalność kasacji
nie zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia, ten podstawowy cel oznaczania
wartości przedmiotu zaskarżenia nie występuje. W sprawach o roszczenia majątko-
we o świadczenie obowiązek wskazania w kasacji wartości przedmiotu zaskarżenia,
mimo że w poprzednich fazach postępowania należało wskazać wartość przedmiotu
sporu i wartość przedmiotu zaskarżenia w apelacji, wynika z tego, że zakres zaskar-
żenia kasacją może być różny względem przedmiotu sporu, z uwagi na treść wyroku
sądu pierwszej instancji, zakres zaskarżenia w apelacji i treść wyroku sądu drugiej
instancji. Zgodnie z art. 393 pkt 1 KPC do oznaczenia wartości przedmiotu zaskarże-
nia stosuje się odpowiednio przepisy o wartości przedmiotu sporu, a więc art. 19-26
KPC. Według art. 19 § 1 KPC w sprawach o roszczenia pieniężne podana kwota pie-
niężna stanowi wartość przedmiotu sporu. Obowiązek oznaczenia wartości przed-
miotu sporu kwotą pieniężną dotyczy tylko innych spraw o roszczenia majątkowe
(niepieniężne). Inaczej mówiąc, w sprawach o zasądzenie konkretnej kwoty pienięż-
nej powód nie ma obowiązku odrębnego oznaczenia wartości przedmiotu sporu.
Dlatego też z art. 187 § 1 pkt 1 KPC wynika, że obowiązek oznaczenia wartości
przedmiotu sporu w pozwie dotyczy tylko spraw o prawa majątkowe, jeżeli przed-
miotem sporu nie jest oznaczona kwota pieniężna. Już z tych regulacji (odpowiednie
stosowanie do oznaczenia wartości zaskarżenia w kasacji przepisów o wartości
przedmiotu sporu - art. 393 pkt 1 KPC) można wysnuć wniosek, że jeżeli przedmio-
tem zaskarżenia w kasacji jest konkretna kwota pieniężna, to nie ma w ogóle obo-
wiązku odrębnego oznaczenia taką kwotą wartości przedmiotu zaskarżenia w kasa-
cji. To, że przedmiotem zaskarżenia w kasacji jest oznaczona kwota pieniężna, musi
jednak wynikać jednoznacznie z treści kasacji, a w szczególności z zakresu zaskar-
5
żenia względem określonego rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji. Dotychczasowe
orzecznictwo Sądu Najwyższego w tym zakresie nie jest jednolite. Można wskazać
rozstrzygnięcia, w których obowiązek oznaczenia w kasacji wartości przedmiotu za-
skarżenia w sprawach o roszczenia majątkowe uznaje się za bezwzględny, w tym
znaczeniu, że dotyczy on wszystkich takich spraw, niezależnie od oceny dopuszczal-
ności kasacji. W postanowieniu z dnia 9 grudnia 1997 r., II UZ 110/97 (OSNAPiUS
1998 r. nr 22, poz. 671) Sąd Najwyższy uznał, że nieuzupełnienie w wyznaczonym
terminie braku kasacji przez określenie wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawie o
roszczenie majątkowe powoduje odrzucenie kasacji na podstawie art. 3935
KPC -
bez dalszego sprawdzania, czy wartość przedmiotu zaskarżenia miałaby znaczenie
dla oceny dopuszczalności kasacji. Podobnie w postanowieniu z dnia 8 stycznia
1998 r., II CZ 154/97 (OSNC 1998 r. z. 7-8, poz. 122; Palestra 1999 r. nr 3-4, s. 226 z
glosą A. Zielińskiego) Sąd Najwyższy stwierdził, że także w sprawie o roszczenie
majątkowe, inne niż pieniężne, oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia polega
na wskazaniu konkretnej kwoty pieniężnej; nie jest więc dopuszczalne określenie tej
wartości w sposób dorozumiany. Odmiennie natomiast Sąd Najwyższy orzekł w
powołanym w zażaleniu postanowieniu z dnia 27 listopada 1998 r., I PZ 36/97 (M.P.
1999 r. Nr 1, poz. 8; por. też uzasadnienie postanowienia z dnia 17 stycznia 1997 r., I
PKN 59/96, OSNAPiUS 1997 r. nr 17, poz. 315). W ten sposób wypowiadał się też
Sąd Najwyższy w okresie przedwojennym. W orzeczeniu z dnia 18 kwietnia 1935 r.,
C.II. 3092/34 (OSP 1936 r., poz. 136) Sąd Najwyższy uznał, że w sprawie o roszcze-
nie pieniężne strona nie ma obowiązku podawania w skardze kasacyjnej wartości
przedmiotu zaskarżenia, a w orzeczeniu z dnia 1 lipca 1938 r., C.III.Z. 3442/37 (PPC
1938 r., nr 23-24, s. 761), że w sprawach o roszczenie pieniężne nie potrzeba poda-
wać wartości przedmiotu sporu i wartości przedmiotu zaskarżenia, podanie zaś war-
tości nie ma żadnego znaczenia. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą
sprawę opowiada się za drugim z przedstawionych kierunkiem wykładni, gdyż poza
przytoczonymi już argumentami przemawia za nim także wzgląd na zasady rządzące
uzupełnianiem braków formalnych pism procesowych. Zgodnie z art. 130 § 1 KPC
(stosowanym do braku oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia w kasacji - art.
39319
w związku z art. 391 KPC), jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać prawi-
dłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych, przewodniczący
wzywa stronę, pod rygorem zwrócenia pisma (odrzucenia środka zaskarżenia) do
poprawienia go lub uzupełnienia w terminie tygodniowym. Z treści tego przepisu wy-
6
nika, że ma on zastosowanie tylko w przypadku, gdy niezachowany warunek formal-
ny pisma jest tego rodzaju, że pismo nie może otrzymać prawidłowego biegu. Inaczej
mówiąc nie ma podstaw wzywania strony do uzupełnienia warunków formalnych pi-
sma procesowego, jeżeli jego brak jest tego rodzaju, że nie ma przeszkód, aby pis-
mu nadać prawidłowy bieg. Należy przy tym przyjąć, że skutek dotyczący nieuzupeł-
nienia w terminie braku pisma może dotyczyć tylko sytuacji, gdy wezwanie było
zgodne z art. 130 § 1 KPC. Jeżeli więc przewodniczący wezwie stronę do uzupełnie-
nia pisma w zakresie, w którym w ogóle nie jest ono dotknięte brakiem albo nawet
jest dotknięte nim, ale nie uniemożliwia on nadania pismu prawidłowego biegu, to nie
jest dopuszczalne zastosowanie sankcji. Skoro celem oznaczenia wartości
przedmiotu zaskarżenia w kasacji jest przede wszystkim ocena jej dopuszczalności
ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia (w sprawach o roszczenia pracowni-
ka nie pobiera się opłat sądowych - art. 463 § 1 KPC i art. 263 § 1 KP), to kasacja,
zaskarżająca rozstrzygnięcie w zakresie konkretnej kwoty pieniężnej nie jest dot-
knięta brakiem uniemożliwiającym nadanie jej prawidłowego biegu. Nie ma więc pod-
staw do wzywania do uzupełnienia takiego braku na podstawie art. 130 § 1 KPC, a
jeżeli wezwanie takie podjęto, to nieuzupełnienie kasacji nie może powodować jej
odrzucenia.
Ponieważ w kasacji powoda wyraźnie wskazano, że zaskarżony jest wyrok
Sądu drugiej instancji w całości, a wartość zaskarżenia w oddalonej apelacji powoda
niewątpliwie przekraczała pięć tysięcy złotych i nadto dotyczyła konkretnej kwoty pie-
niężnej, to należało uznać, że kasacja w ogóle nie była dotknięta brakiem formalnym,
a w każdym razie nie był to brak uniemożliwiający nadanie jej prawidłowego biegu.
Z tych względów na podstawie art. 386 § 1 w związku z art. 397 § 2 i 39318
KPC należało orzec jak w sentencji.
========================================