Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 września 2000 r.
I PKN 30/00
1. Nie może być uwzględniona kasacja nie kwestionująca zastosowania
przez sąd drugiej instancji wszystkich przepisów, które według jego ustaleń
zostały naruszone przy wypowiedzeniu umowy o pracę.
2. Motywy zastrzeżeń zgłoszonych przez zakładową organizację związ-
kową (art. 38 § 2 KP) nie muszą odnosić się do podanej przez pracodawcę
przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę (art. 38 § 1 KP).
Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN: Walerian
Sanetra (sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 września 2000 r. sprawy z po-
wództwa Elżbiety S. przeciwko Specjalnemu Ośrodkowi Szkolno-Wychowawczemu
w N. o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę, na skutek kasacji
strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 11 października 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę
200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
W imieniu pozwanego Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w N.
wniesiona została kasacja od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 11 października 1999 r. [...], którym
zmieniono wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Choszcznie z dnia 7 lipca 1999 r.
[...] i przywrócono powódkę Elżbietę S. do pracy u strony pozwanej na dotychczaso-
wych warunkach.
Sąd Pracy oddalając powództwo Elżbiety S. oparł się na ustaleniu, iż powódka
pracowała w pozwanym Ośrodku od 15 lat jako wychowawca internatu mając ukoń-
czone studium pedagogiczne. Studia uniwersyteckie ukończyła w 1999 r. uzyskując
2
tytuł magistra pedagogiki specjalnej. Sąd ten relacjonując zeznania przesłuchanych
w sprawie świadków B., M., B. i dyrektora pozwanego Ośrodka ustalił, że powódka
nie współpracowała z drugą wychowawczynią opiekującą się grupą dziewcząt, innej
wychowawczyni nie udzieliła pomocy we wprowadzeniu w sprawy grupy, stosowała
reżym i miała nadmierne wymagania wobec wychowanków, co wywoływało u nich
strach, a jednocześnie wysługiwała się starszymi wychowankami w opiece nad młod-
szymi. Nagłośniła niesprawdzoną relację wychowanki o jej rzekomych kontaktach
seksualnych z innym wychowankiem, „co odbiło się na chłopcu”. Mimo zwolnienia
lekarskiego (od 1 września 1998 r. do 1 kwietnia 1999 r.) powódka brała udział w ra-
dzie pedagogicznej, pozostając w opozycji do innych nauczycieli, a w szczególności
wobec dyrektora, nie potrafiła współpracować z gronem pedagogicznym i rodzicami
wychowanków. Streszczając zeznania świadków K. i Ko. oraz samej powódki Sąd
Pracy ustalił, że współpraca z powódką układała się wzorowo, że była ona pracowni-
kiem chwalonym, stawianym za wzór, sumiennym, wrażliwym i oddanym dzieciom,
które wdrażała do obowiązków związanych z higieną, wykorzystując spontaniczną
chęć starszych dzieci do pomocy młodszym wychowankom. To ona ujawniła fakty
bicia dzieci przez nauczycieli zaprzyjaźnionych z dyrektorem. Na radach pedago-
gicznych podnosiła problemy niewygodne dla dyrektora, co doprowadziło do wypo-
wiedzenia . Szykanowanie powódki wiąże się też z faktem działalności męża powód-
ki w Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz z pismami kierowanymi przez nią i jej
męża do różnych instytucji w sprawie bicia dzieci. Oceniając wiarygodność dowodów
Sąd Pracy przymiotem tym obdarzył zeznania świadków zawnioskowanych przez
stronę pozwaną, stwierdzając, iż świadek Ko. nie jest wiarygodna bowiem także
otrzymała wypowiedzenie, zaś świadek K. faktycznie z powódką nie pracował. Sąd
Pracy stwierdził, że powódka nie uzyskała mianowania z mocy prawa bowiem posia-
dała kwalifikacje uprawniające ją do nauczania w szkole podstawowej, a nie w takiej
placówce jaką jest pozwany Ośrodek. Właściwe kwalifikacje uzyskała dopiero z mo-
mentem ukończenia studiów. Oznacza to, iż jej stosunek pracy nie jest stosunkiem z
mianowania, a jego źródłem jest umowa o pracę. Bezpodstawny okazał się przy tym
zarzut naruszenia zasad konsultacji zamiaru wypowiedzenia ze związkami zawodo-
wymi. Skoro w pozwanym Ośrodku działa jedynie ognisko ZNP, które zgodnie ze
statutem tego związku nie jest zakładową organizacją związkową, strona pozwaną
nie miała obowiązku konsultacji zamiaru wypowiedzenia z organizacją związkową
(art. 28 ust. 1 pkt 2 statutu ZNP, art. 232
KP). Oceniając wypowiedzenie jako meryto-
3
rycznie uzasadnione Sąd pierwszej instancji stwierdził, że strona pozwana prawidło-
wo oceniła pracę powódki, uznając ją za osobę konfliktową, nie umiejącą współpra-
cować z innymi wychowawcami, mającą złe podejście do wychowanków narażające
ich na stresy wskutek nadmiernych wymagań i pedanterii.
Rozpoznając apelację powódki Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił,
że zakładową (międzyzakładową) organizacją związkową w rozumieniu przepisów
prawa pracy i ustawy o związkach zawodowych jest oddział ZNP, którego władzą
wykonawczą jest zarząd. Jego zdaniem, Sąd Pracy zasadnie przyjął, iż powódka nie
jest nauczycielem mianowanym, gdyż nie można uznać, by mianowanie uzyskała z
mocy prawa. Wobec tego, że Karta Nauczyciela nie precyzuje wymogów formalnych
wypowiedzenia umowy o pracę nauczycielowi, a także trybu konsultacji związkowej,
mają w tym zakresie zastosowania przepisy Kodeksu pracy, między innymi art. 30 §
3 i 4 KP oraz art. 38 KP. Przewidziany w art. 30 § 4 KP obowiązek wskazania przy-
czyny wypowiedzenia oznacza konieczność wskazania rzeczywistej i skonkretyzo-
wanej przyczyny rozwiązania umowy za wypowiedzeniem. Sąd Pracy całkowicie po-
minął w swym rozstrzygnięciu okoliczność, iż podana w piśmie z dnia 8 kwietnia
przyczyna: "fakty naruszania przez pracownika obowiązków pracowniczych”, nie
spełnia wymogów art. 30 § 4 KP. W tym zakresie Sąd drugiej instancji wskazał, że w
wyroku z dnia 1 października 1997 r. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż podanie w
piśmie wypowiadającym umowę o pracę zarzutu niewywiązywania się z obowiązków
nie jest wystarczającym wskazaniem przyczyny wypowiedzenia umowy (I PKN
315/97, OSNAPiUS 1998 nr 14, poz. 427). Również w wyroku z dnia 7 kwietnia 1999
r., I PKN 645/98 (OSNAPiUS nr 21/99 – wkładka) Sąd Najwyższy stwierdził, iż naru-
szeniem art. 30 § 4 KP jest zarówno niewskazanie przyczyny wypowiedzenia
umowy, jak i ujęcie jej w sposób zbyt ogólnikowy. Wymóg skonkretyzowania przy-
czyny wypowiedzenia w rozpoznawanej sprawie nie został więc dochowany, co jest
równoznaczne ze stwierdzeniem naruszenia wymaganego trybu postępowania, tj.
art. 30 § 4 KP, prowadzącym do zastosowania art. 45 § 1 KP.
W zakresie zarzutu związanego z naruszeniem trybu konsultacji Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że pozbawiony podstaw prawnych jest pogląd,
iż skoro art. 232
KP nakłada na pracodawcę obowiązek konsultacji zamiaru wypo-
wiedzenia tylko z zakładową organizacją związkową (a za taką w świetle statutu nie
można uznać działającego w pozwanym Ośrodku ogniska ZNP), to dyrektor pozwa-
nego Ośrodka nie miał obowiązku konsultacji z oddziałem ZNP, czyli ze strukturą
4
międzyzakładową. Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U.
Nr 55, poz. 234 ze zm.) w art. 34 uregulowała kompetencje międzyzakładowej orga-
nizacji związkowej w sprawach pracowniczych, zrównując ją z zakładową organiza-
cją związkową. Analiza statutu ZNP wskazuje, że struktura tego związku jako najniż-
sze ogniwo wymienia ognisko, zaś przymiotem zakładowej (międzyzakładowej) or-
ganizacji związkowej w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy i ustawy o związkach
zawodowych obdarzony został oddział, którego organem wykonawczym jest zarząd
(art. 16 ust.1 i 2 oraz art. 23 ust. 1 statutu). Najwyższym organem wykonawczym
ZNP jest Zarząd Główny posiadający uprawnienia ogólnokrajowej organizacji związ-
kowej w rozumieniu przepisów prawa pracy (art. 23 ust. 1 i art. 40 ust. 1 i 2 statutu).
Gdy w zakładzie pracy działa jedynie najniższa struktura ZNP, tj. ognisko, kierownika
zakładu pracy obciąża obowiązek „konsultacji” (art. 38 KP) ze strukturą związkową
usytuowaną poza zakładem pracy, tj. zarządem oddziału (jako swoistego rodzaju
organizacją międzyzakładową), a w razie jego umotywowanych zastrzeżeń zgłoszo-
nych w wymaganym terminie, obowiązek zwrócenia się do Zarządu Głównego ZNP
jako ogólnokrajowej organizacji związkowej w rozumieniu art. 38 § 3 i 4 KP. Zdaniem
Sądu drugiej instancji, pogląd Sądu Pracy, że w sytuacji działania u strony pozwanej
jedynie ogniska brak było obowiązku konsultacji, jest nieuprawniony. Godziłby on w
obowiązujące przepisy, a w praktyce prowadziłoby do pozbawienia ochrony związ-
kowej członków ZNP zatrudnionych w małych placówkach oświatowych i naruszał
zasadę powszechności konsultacji w stosunku do pracowników zrzeszonych w
związku zawodowym (art. 7 ust. 2 i art. 30 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych).
W rozpoznawanej sprawie bezsporne było, iż powódka jest członkiem ZNP. Dyrektor
strony pozwanej na rozprawie apelacyjnej stwierdził, że zamiar wypowiedzenia jej
umowy o pracę konsultował z ogniskiem i była to jedyna konsultacja jakiej dokonał.
Stoi to w sprzeczności z pismem Zarządu Oddziału z dnia 26 marca 1999 r., który w
odpowiedzi na pismo dyrektora z dnia 24 marca 1999 r. sprzeciwia się zamiarowi
wypowiedzenia powódce umowy o pracę. Treść tego pisma wskazuje, że konsultacja
była prowadzona nie z ogniskiem, ale z oddziałem. Dyrektor pozwanego Ośrodka
zwracając się do Zarządu Oddziału wyczerpał tryb konsultacji pierwszego stopnia.
Nie został natomiast „wdrożony” tryb przewidziany w art. 38 § 3 KP. Odpowiedź Za-
rządu Oddziału wyrażała bowiem zarówno sprzeciw wobec planowanej decyzji jak i
zawierała uzasadnienie spełniające wymóg „umotywowanych zastrzeżeń”. Dyrektor
zobowiązany był więc do wystąpienia o zajęcie stanowiska przez Zarząd Główny
5
ZNP. Uchybienie w zakresie konsultacji zamiaru wypowiedzenia, podobnie jak i
uchybienie w zakresie niesprecyzowania jego przyczyny, stanowi podstawę do orze-
czenia o przywróceniu powódki do pracy.
W skardze kasacyjnej zaskarżonemu nią wyrokowi postawiono zarzut błędnej
wykładni art. 38 § 2 i 3 KP.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie została uwzględniona gdyż nie zawiera usprawiedliwio-
nych podstaw. Sąd drugiej instancji orzeczenie swoje oparł na stwierdzeniu, że do-
konane powódce wypowiedzenie umowy o prace dotknięte było dwoma wadami, a
mianowicie brak było w oświadczeniu woli strony pozwanej należytego sprecyzowa-
nia przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę, przez co naruszało ono art. 30 § 4 KP,
a ponadto strona pozwana nie przeprowadziła tzw. konsultacji z właściwymi organa-
mi związków zawodowych zgodnie z wymaganiami wynikającymi z art. 38 § 2 i 3 KP.
Każde z tych uchybień samo w sobie uzasadnia uwzględnienie roszczeń przewidzia-
nych w art. 45 KP, gdyż stanowią one każde z osobna naruszenie przepisów o wy-
powiadaniu umów o pracę. Skarga kasacyjna ogranicza się do zakwestionowania
wyroku Sądu drugiej instancji tylko z tego powodu, iż Sąd ten niewłaściwie zinter-
pretował art. 38 § 2 i 3 KP i w następstwie tego – choć tego w kasacji wyraźnie się
nie stwierdza – przepisy te wadliwie zastosował. Oznacza to zaś, że skarga ta już
tylko z tego powodu nie mogła zostać uwzględniona. Jeżeli według ustaleń zawar-
tych w zaskarżonym kasacją wyroku wypowiedzenie dotknięte jest kilkoma wadami,
stanowiącymi naruszenie kilku przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, a kasacja
ogranicza się do zakwestionowania zastosowania przez sąd drugiej instancji tylko
niektórych z nich (nie kwestionuje zastosowania ich wszystkich), to nie może zostać
ona uwzględniona. W kasacji nie zakwestionowano ustalenia Sądu drugiej instancji,
że przyczyna wypowiedzenia podana w oświadczeniu woli strony pozwanej była zbyt
ogólnikowa i tym samym złożone powódce wypowiedzenie umowy o pracę naruszało
art. 30 § 4 KP. To zaś oznacza, że wyrok Sądu drugiej instancji już tylko z tego po-
wodu musi być uznany za odpowiadający prawu. Sąd Najwyższy rozpoznaje bowiem
sprawę w granicach kasacji (art. 39311
KPC), które wyznaczone są głównie przez
sposób ujęcia w niej podstaw kasacyjnych (przez które pojmuje się konkretne przepi-
sy prawa, zastosowanie których jest podważane w kasacji) oraz ich uzasadnienie
6
(art. 3933
KPC). Niezależnie od tego należy stwierdzić, że kasacyjny zarzut narusze-
nia art. 38 § 2 i 3 KP, sprowadzający się do tego – co wynika z uzasadnienia kasacji
– że Sąd drugiej instancji zbyt rozciągliwie pojmuje występujący w art. 38 § 2 KP
zwrot „umotywowane zastrzeżenia”, w ocenie Sądu Najwyższego nie jest uprawnio-
ny. W myśl tego przepisu zastrzeżenia organu związkowego mają być umotywowa-
ne, co należy rozumieć w ten sposób, iż organ ten powinien wyjaśnić, dlaczego zgła-
sza zastrzeżenia wobec zamierzonego przez pracodawcę wypowiedzenia umowy o
pracę. Ustawa nie określa bliżej, co należy pojmować przez „umotywowanie”, a to
oznacza, iż pozostawia w tym zakresie margines swobody organowi związkowemu,
co do wagi, słuszności, prawdziwości, ogólności, logiczności, zakresu i sposobu
przedstawienia motywów zgłoszonych zastrzeżeń. Stąd też Sąd Najwyższy nie po-
dziela oceny wnoszącego kasację, że wypowiedź Zarządu Oddziału: „zdaniem Za-
rządu Oddziału ZNP podjęte przez Pana Dyrektora działania są kolejnym przejawem
dyskryminowania i zastraszania pracownika ZNP”, nie spełnia ustawowego wymaga-
nia „umotywowanych zastrzeżeń”. Motyw zgłoszonego zastrzeżenia wobec zamie-
rzonego wypowiedzenia umowy o pracę powódce jest bowiem w stanowisku Zarządu
Oddziału wyraźnie sformułowany. Z art. 38 § 2 KP nie wynika zaś, by motywy zgło-
szonych zastrzeżeń musiały korespondować z przyczyną podaną przez pracodawcę,
jako uzasadniającą zamierzone przez niego wypowiedzenie umowy o pracę. Motywy
zastrzeżeń wobec wypowiedzenia mogą bowiem dotyczyć różnych okoliczności
związanych z wypowiedzeniem umowy o pracę, w tym także takich, jak sprzeczność
– w ocenie organu związkowego – zamierzonego wypowiedzenia z przepisami o wy-
powiadaniu umów o pracę (np. z przepisem przewidującym w danym przypadku
szczególną ochronę przed wypowiedzeniem).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC, orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================