Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 26 września 2000 r.
I PKN 52/99
Przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny stanowi zmianę na nieko-
rzyść jego warunków pracy i płacy w rozumieniu art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79,
poz. 854).
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Katarzyna Gonera, Józef Iwulski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 września 2000 r. sprawy z po-
wództwa Jolanty S. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w M. o uznanie za bezsku-
teczne przeniesienia w stan nieczynny, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie
z dnia 14 października 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Mielcu wyrokiem z dnia 5 sierpnia 1999 r. oddalił
powództwo Jolanty S. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w M. o uznanie za bez-
skuteczne przeniesienia jej w stan nieczynny.
Sąd ten ustalił, że powódka zatrudniona była w pozwanej Szkole od 1 paź-
dziernika 1988 r. jako nauczyciel mianowany, uczyła chemii. Jest ona magistrem in-
żynierem o specjalności inżynieria chemiczna i procesowa. Ukończyła ponadto Stu-
dium Pedagogiczne w Instytucie Kształcenia Nauczycieli [...] uzyskując kwalifikacje
pedagogiczne. Ukończyła też w 1998 r. studia podyplomowe w Wyższej Szkole Pe-
dagogicznej w K. w zakresie informatyki. W piśmie doręczonym jej 21 maja 1999 r.
pracodawca poinformował powódkę o tym, że w związku ze zmianami organizacyj-
nymi powodującymi zmniejszenie liczby oddziałów oraz zmianami przepisów wpro-
wadzających reformę ustroju szkolnego nie ma możliwości zapewnienia jej od no-
2
wego roku szkolnego obowiązkowego pensum. Z tego względu zamierza przenieść
ją od 1 września 1999 r. w stan nieczynny. Jednocześnie powódka została poinfor-
mowana, że może złożyć wniosek o rozwiązanie z nią stosunku pracy na podstawie
art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela lub wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia
zgodnie z art. 20 ust. 2 Karty. W pisemnej odpowiedzi na to pismo powódka przypo-
mniała pracodawcy, że jest przewodniczącą Komisji Rewizyjnej Rejonowej Komisji
NSZZ „Solidarność” Oświaty i Wychowania w M., w związku z czym korzysta z
ochrony przewidzianej w art. 32 ust. 1 i 4 ustawy o związkach zawodowych. Stwier-
dziła też, że istnieje możliwość zatrudniania jej zgodnie z kwalifikacjami w pełnym
wymiarze czasu pracy i wyraziła gotowość dalszej pracy. Związek zawodowy sprze-
ciwił się w piśmie z 27 maja 1999 r. zamiarowi pozwanej wobec powódki. Pismo za-
wierające oświadczenie pracodawcy o przeniesieniu w stan nieczynny z dniem 1
września 1999 r. powódka otrzymała 31 maja 1999 r. Zdaniem Sądu Pracy konsulta-
cja związkowa z art. 38 KP nie musiała być przeprowadzona, skoro pracodawca nie
dokonał wypowiedzenia definitywnego ani wypowiedzenia warunków pracy i płacy.
Ochrona przewidziana w art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy o związkach zawodowych nie ma
też zastosowania w przypadku przeniesienia pracownika w stan nieczynny.
Po rozpoznaniu apelacji powódki od tego wyroku Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 14 października 1999 r. zmienił go i
uznał za bezskuteczne przeniesienie powódki w stan nieczynny przez pozwaną
Szkołę. Sąd drugiej instancji podzielił pogląd Sądu Rejonowego co do braku obo-
wiązku pracodawcy przeprowadzania konsultacji związkowej z art. 38, 52 § 3 i 53 KP
w razie przenoszenia nauczyciela w stan nieczynny. Nie jest natomiast, jego
zdaniem, wyłączona w tym przypadku ochrona pracownika wynikająca z art. 32 ust.
1 i 4 ustawy o związkach zawodowych. Powódka korzysta z ochrony przewidzianej w
art. 32 ust. 4 jako pełniąca z wyboru funkcję w organach organizacji związkowej
działającej poza zakładem pracy. Pracodawca nie uzyskał zgody odpowiedniego or-
ganu statutowego NSZZ „Solidarność” Oświaty i Wychowania w M. na przeniesienie
powódki w stan nieczynny.
Strona pozwana wniosła kasację od tego wyroku podnosząc zarzuty narusze-
nia art. 316 §1 i 3861
§ 1 KPC oraz niezastosowania art. 4771
§ 2 KPC, co miało
istotny wpływ na wynik sprawy, a także naruszenia art. 32 ust. 1 i 4 ustawy o związ-
kach zawodowych w związku z art. 20 Karty Nauczyciela przez niewłaściwe zasto-
sowanie. Naruszenia art. 316 § 1 KPC upatruje się w kasacji w nieuwzględnieniu
3
przez Sąd drugiej instancji niemożliwości zatrudniania powódki w pozwanej Szkole
jako nauczycielki chemii i informatyki wobec przeprowadzonych zmian, w wyniku któ-
rych stała się ona szkołą sześcioklasową. Sąd nie uwzględnił tych okoliczności,
mimo że były podnoszone w toku postępowania apelacyjnego. Nie zastosował też
art. 4771
§ 2 KPC, chociaż roszczenie powódki z uwagi na niemożliwość jej dalszego
zatrudniania nie powinno być uwzględnione „chociażby z uwagi na jego sprzeczność
z zasadami współżycia społecznego”. Sąd drugiej instancji uwzględniając apelację i
zmieniając wyrok Sądu pierwszej instancji naruszył art. 3861
§ 1 KPC. Uzasadniając
natomiast zarzut naruszenia prawa materialnego strona pozwana twierdziła, że art.
32 ust. 1 i 4 nie ma zastosowania wówczas, gdy rozwiązanie stosunku pracy nastę-
puje z upływem terminu, na który był zawarty lub gdy wygasa on z mocy prawa. Taka
sytuacja ma miejsce w przypadku przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny, które
skutkuje wygaśnięciem stosunku pracy z mocy prawa po upływie sześciu miesięcy
pozostawania w stanie nieczynnym. Przeniesienie w stan nieczynny nie jest równo-
znaczne z rozwiązaniem czy też wypowiedzeniem stosunku pracy. W kasacji za-
warto wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości względnie o jego zmianę
w całości i zasądzenie kosztów postępowania.
Powódka wniosła o oddalenie kasacji „na koszt pozwanej”.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Nie są zasadne podniesione w kasacji zarzuty naruszenia przepisów postę-
powania. Nie został naruszony art. 316 § 1 KPC. Zgodnie z tym przepisem sąd wy-
dając wyrok bierze pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.
Mimo podniesienia tego zarzutu nie twierdzi się w kasacji, aby Sąd Okręgowy wziął
pod uwagę stan rzeczy z innej chwili niż chwila zamknięcia rozprawy. Zarzucane nie-
uwzględnienie niektórych okoliczności faktycznych nie zostało odniesione do odpo-
wiedniego przepisu (nie jest nim przepis art. 316 § 1 KPC), nie może być zatem
brane pod rozwagę przez Sąd Najwyższy. Nie został też naruszony przepis art. 4771
§ 2 KPC, w myśl którego sąd może z urzędu uwzględnić inne niż wybrane przez pra-
cownika roszczenie alternatywne, jeżeli zgłoszone roszczenie okaże się nieuzasad-
nione. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że brak uzasad-
nienia wybranego przez pracownika roszczenia należy rozumieć jako jego sprzecz-
ność z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznacze-
4
niem prawa. Sprzeczność tego rodzaju występuje wówczas, gdy pracownik podle-
gający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy zachował się rażą-
co nagannie, a jego powrót do pracy mógłby wywołać zgorszenie społeczności, w
której wykonywał pracę (tak orzekł Sąd Najwyższy, między innymi, w wyroku z dnia
24 lutego 1998 r., I PKN 539/97, OSNAPiUS 1999 nr 3, poz. 87). Powódce nie stawia
się żadnych zarzutów, tym bardziej nie ma najmniejszych podstaw do przypisania jej
szczególnie nagannego postępowania. Trzeba też podkreślić, że nie można tak in-
terpretować omawianego przepisu, by prowadziło to do zanegowania istoty szcze-
gólnej ochrony stosunku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia
1998 r., I PKN 475/97, OSNAPiUS 1998 nr 23, poz. 683). Trudności w zapewnieniu
powódce pracy zgodnej z jej kwalifikacjami po wynikających z reformy oświaty prze-
kształceniach pozwanej Szkoły nie są okolicznościami, które uzasadniałyby przyjęcie
sprzeczności z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem wybranego przez nią roszczenia. Ponadto o wyborze jednego z al-
ternatywnych roszczeń, a w związku z tym o zastosowaniu art. 4771
§ 2 KPC można
by mówić dopiero wówczas, gdyby powódka dochodziła przywrócenia do pracy. Nie-
słusznie zatem zarzuca się w kasacji naruszenie art. 4771
§ 2 KPC przez jego nieza-
stosowanie. Nie jest też zasadny zarzut naruszenia art. 386 § 1 KPC (traktując jako
omyłkę pisarską powołanie art. 3861
§ 1 KPC), skoro Sąd Okręgowy postąpił zgodnie
z jego dyspozycją: wobec uwzględnienia apelacji zmienił zaskarżony wyrok i orzekł
co do istoty sprawy. Apelacja zasługiwała na uwzględnienie skoro Sąd pierwszej in-
stancji nie uznał konieczności uzyskania przez pracodawcę zgody właściwego orga-
nu związku zawodowego na przeniesienie pracownika w stan nieczynny. Koniecz-
ność ta wynika z treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach za-
wodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.). Przeniesienie w stan nieczynny jest bo-
wiem jednostronnie dokonaną przez pracodawcę zmianą na niekorzyść warunków
pracy i płacy nauczyciela. Zauważyć przy tym należy, że przepis art. 32 nie odnosi
się tylko do tak zwanych wypowiedzeń zmieniających. Sformułowanie zawarte w nim
jest szersze; dotyczy wszelkich zmian na niekorzyść warunków pracy i płacy, także
tych, które pracodawca wprowadza nie w drodze wypowiedzenia. Przeniesienie w
stan nieczynny oznacza niekorzystną zmianę dla nauczyciela mianowanego. Po-
zbawiony on zostaje stabilizacji zatrudnienia, staje przed realną perspektywą jego
utraty. Zmianą na niekorzyść jest również pozostawanie w przymusowej bezczynno-
ści. Nauczyciel otrzymuje zmniejszone wynagrodzenie, ograniczone jest ono bowiem
5
do wynagrodzenia zasadniczego. Przeniesienie powódki w stan nieczynny bez zgody
właściwego organu związku zawodowego nastąpiło z naruszeniem prawa (art. 32
ust. 2 i 4 ustawy o związkach zawodowych), co uzasadniało uwzględnienie po-
wództwa i dlatego zaskarżony wyrok odpowiada prawu, mimo iż słusznie wytknięto
mu w kasacji naruszenie art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Przeniesie-
nie w stan nieczynny, aczkolwiek najczęściej prowadzi do wygaśnięcia stosunku
pracy, nie jest czynnością pracodawcy wypowiadającą ani rozwiązującą ten stosu-
nek, a zatem nie jest objęte dyspozycją art. 32 ust. 1.
Mimo usprawiedliwionej jednej z jej podstaw kasacja podlegała oddaleniu na
mocy art. 39312
KPC, skoro zaskarżony wyrok odpowiada prawu mimo częściowo
błędnego uzasadnienia.
========================================