Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 26 września 2000 r., IV CKN 1518/00
Zwrot "w szczególności", używany powszechnie w praktyce adwokacko-
radcowskiej przy opisywaniu podstaw kasacyjnych przed wymienieniem
przepisów uznawanych przez skarżącego za naruszone, jest semantycznie
pusty, co oznacza, że Sąd Najwyższy rozpoznając kasację uwzględnia tylko te
przepisy, które zostały wyraźnie wymienione w kasacji jako naruszone.
Przewodniczący Sędzia SN: Jacek Gudowski (sprawozdawca)
Sędziowie SN: Marian Kocon, Maria Grzelka
Sąd Najwyższy przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra
Wiśniewskiego po rozpoznaniu w dniu 26 września 2000 r. na rozprawie sprawy z
wniosku Clausa E. H. z udziałem Beaty Marii R. o uznanie i wykonanie orzeczenia
sądu zagranicznego, na skutek kasacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu
Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 grudnia 1999 r.,
postanowił oddalić kasację.
Uzasadnienie
Małoletnia Mira R., urodzona dnia 26 listopada 1994 r. w Sejlflod (Dania),
przebywająca od 1997 r. w Polsce, jest pozamałżeńską córką Clausa H., obywatela
duńskiego, i Beaty Marii R. z domu B., obywatelki polskiej. Prawomocnym
(ostatecznym) wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Viborgu (Królestwo Danii) z dnia 2
lipca 1998 r. przyznano Clausowi H. prawa rodzicielskie w stosunku do małoletniej
Miry R., w związku z czym wystąpił on do Sądu Okręgowego w Koszalinie o
uznanie i wykonanie tego wyroku, powołując się na przepisy Europejskiej Konwencji
o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń dotyczących pieczy nad dzieckiem oraz o
przywracaniu pieczy nad dzieckiem, sporządzonej w Luksemburgu dnia 20 maja
1980 r.
Postanowieniem z dnia 19 maja 1999 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie wniosek
oddalił, ustaliwszy, że małoletnia Mira R. nie jest obywatelką duńską oraz że
zachodzą przesłanki odmowy uznania i wykonania orzeczenia Sądu Królestwa
Danii, przewidziane w art. 10 ust. 1 pkt b i c Konwencji, gdyż skutki decyzji tego
Sądu przestały w sposób oczywisty pozostawać w zgodzie z dobrem dziecka.
Apelację od tego postanowienia, wniesioną przez wnioskodawcę, Sąd
Apelacyjny w Gdańsku – postanowieniem z dnia 15 grudnia 1999 r. – oddalił.
Zdaniem Sądu drugiej instancji, Sąd Okręgowy trafnie przyjął istnienie przesłanek
uzasadniających odmowę uznania lub wykonania orzeczenia, gdyż małoletnia od
czerwca 1997 r. przebywa w Polsce, nie spotyka się z ojcem od ponad dwóch lat
ani nie otrzymuje od niego alimentów. Wnioskodawca jest bezrobotny, w związku z
czym nie gwarantuje dziecku właściwych warunków wychowania i utrzymania, a
jego odmienne deklaracje w tym zakresie są gołosłowne.
Kasacja wnioskodawcy została oparta na podstawie z art. 3931
pkt 2 k.p.c. W
ocenie skarżącego, Sąd Apelacyjny naruszył „w szczególności” art. 7 i 10 ust. 1 pkt
b i c (i) Europejskiej Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń dotyczących
pieczy nad dzieckiem oraz o przywracaniu pieczy nad dzieckiem, sporządzonej w
Luksemburgu dnia 20 maja 1980 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Uzasadniając postawiony w petitum kasacji zarzut obrazy art. 10 Europejskiej
Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń dotyczących pieczy nad dzieckiem
oraz o przywracaniu pieczy nad dzieckiem, sporządzonej w Luksemburgu dnia 20
maja 1980 r. (Dz.U. z 1996 r. Nr 31, poz. 134 oraz Dz.U. z 1997 r. Nr 32, poz. 196),
skarżący wyraził pogląd, że „sądy skorzystały z tego przepisu pochopnie, bez
dostatecznego rozważenia racji leżących po stronie wnioskodawcy i interesu
dziecka”. Poza tym – zdaniem skarżącego – Sądy, powołując się na to, że
z powodu upływu czasu skutki wyroku przestały pozostawać w zgodzie z dobrem
dziecka, nie zwróciły uwagi, iż „zmiany te są bezpośrednim następstwem
bezprawnego przejęcia pieczy nad dzieckiem”.
Przytoczone twierdzenia, które wyczerpują przedstawioną przez skarżącego
argumentację (naruszenie art. 7 nie zostało w ogóle uzasadnione), nie mogą
usprawiedliwiać podniesionej podstawy kasacyjnej, gdyż skarżący nie podjął nawet
próby wyjaśnienia, na czym miałoby – w jego ocenie – polegać niedostateczne
rozważenie „racji wnioskodawcy” oraz „interesu dziecka”. Z kolei, zarzucając
niezwrócenie uwagi na fakt, że zmiana sytuacji dziecka jest wyłącznie następstwem
bezprawnego przejęcia pieczy nad nim, skarżący pominął, że Sąd drugiej instancji,
w ślad za Sądem Okręgowym, omówił tę kwestię szczegółowo i przeanalizował
wszystkie jej aspekty. Sąd Apelacyjny stwierdził w szczególności, że małoletnia
Mira R. mieszkała w Danii pierwsze dwa lata i osiem miesięcy życia, i w tym czasie
wnioskodawca ani raz jej nie odwiedził, ani nie łożył na jej utrzymanie. Dziecko
pozostawało pod bezpośrednią opieką matki, w ścisłym związku emocjonalnym
z nią, a skarżący tych ustaleń nie podważa. Tak więc teza, jakoby zmiany w sytuacji
dziecka, wynikające z upływu czasu, były wyłącznie skutkiem zmiany miejsca
zamieszkania po bezprawnym przejęciu pieczy, jest całkowicie bezpodstawna,
podobnie jak oparty na tej tezie zarzut, że Sąd meriti nie poświęcił omawianej
kwestii wymaganej uwagi.
Należy zaznaczyć, że – pominąwszy kilka zdań, mających uzasadniać zarzut
naruszenia art. 10 Konwencji – w kasacji znajduje się także obszerna wypowiedź
skarżącego, z której wynika, że, w jego ocenie, Sądy obu instancji nie
„zidentyfikowały właściwie” istoty wniosku oraz treści wyroku Sądu Wojewódzkiego
w Viborgu. Ujmując rzecz krótko, skarżący jest zdania, że wyrok Sądu
Wojewódzkiego w Viborgu z dnia 2 lipca 1998 r. nie nadaje się do wykonania, a
zatem jego wniosek „o zwrot dziecka” powinien być potraktowany jako wniosek o
uznanie orzeczenia sądu zagranicznego, a nie – jak uczyniły Sądy meriti – o
uznanie i wykonanie tego orzeczenia.
Odnosząc się do tej wypowiedzi, trzeba zwrócić uwagę, że – po pierwsze – nie
towarzyszy jej zarzut naruszenia konkretnego przepisu prawa procesowego ze
wskazaniem, iż naruszenie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy, w związku z
czym nie znajduje ona żadnego odniesienia do przytoczonej w petitum podstawy
kasacyjnej, i – po drugie – wypowiedź ta nie uwzględnia złożonej do akt sprawy
informacji Ministerstwa Sprawiedliwości Danii z dnia 1 października 1998 r., z której
wynika, że wyrok Sądu Wojewódzkiego dla Danii Zachodniej z dnia 2 lipca 1998 r.
podlega egzekucji w Danii, ergo – jest wykonalny. Jest przy tym oczywiste, że użyte
w kasacji sformułowanie, zgodnie z którym skarżący zarzucił „w szczególności”
naruszenie art. 7 i 10 Konwencji, nie oznacza, iż przedmiotem zarzutu są – na co
mogłoby wskazywać wyrażenie przysłówkowe „ w szczególności” – także
naruszenia innych przepisów prawa formalnego. Sąd Najwyższy wielokrotnie już
wyjaśniał, że ujęcie podstaw kasacyjnych w art. 3931
k.p.c. ma charakter
abstrakcyjny, toteż w każdej sprawie muszą być one przez wnoszącego kasację
ściśle skonkretyzowane przez wskazanie, które przepisy – oznaczone numerem
artykułu (paragrafu, ustępu) ustawy – zostały naruszone, na czym to naruszenie
polegało oraz jaki mogło mieć wpływ na wynik sprawy (por. np. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 11 marca 1997 r., III CKN 13/97, OSNC 1997, nr 8, poz. 114).
Sąd Najwyższy – działając jako sąd kasacyjny – nie może bowiem wyręczać stron
ani nie jest uprawniony do samodzielnego dokonywania konkretyzacji zarzutów lub
też stawiania hipotez co do tego, jakiego aktu prawnego (przepisu) dotyczy
podstawa kasacji. Jest tak również dlatego, że ustawodawca, wprowadzając
przymus adwokacko-radcowski (art. 3932
§ 1 k.p.c.), postawił kasacji wysokie
wymagania profesjonalne; wśród tych wymagań jest prawidłowe przytoczenie
podstaw oraz ich uzasadnienie (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
16 października 1997 r., II CKN 390/97, nie publ.). Tak więc zwrot „w
szczególności”, używany powszechnie w praktyce adwokacko-radcowskiej przy
opisywaniu podstaw kasacyjnych przed wymienieniem przepisów uznawanych za
naruszone, użyty także w kasacji wniesionej w niniejszej sprawie, należy traktować
jako semantycznie pusty, co oznacza, że Sąd Najwyższy przy kontroli kasacyjnej
uwzględnia tylko te przepisy, które zostały wymienione w kasacji jako naruszone
„w szczególności” (por. też uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia
27 stycznia 1999 r., II CKN 151/98, OSNC 1999, nr 7-8, poz. 134).
W tym stanie rzeczy kasacja wnioskodawcy, w której brak usprawiedliwionych
podstaw, została oddalona (art. 39312
k.p.c.).