Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 listopada 2000 r.
I PKN 114/00
Asesorowi powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury przysłu-
guje droga dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy przed sądem powszech-
nym.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Roman Kuczyński, Jerzy Kwaśniewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2000 r. sprawy z po-
wództwa Marka S. przeciwko Prokuratorowi Generalnemu w W. o odszkodowanie,
na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Poznaniu z dnia 19 listopada 1999 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Pile wyrokiem z dnia 11 maja 1999 r. zasądził na
rzecz powoda Marka S. od pozwanego Prokuratora Generalnego kwotę 7398 zł z
ustawowymi odsetkami tytułem odszkodowania za niezgodne z przepisami wypowie-
dzenie stosunku pracy.
Sąd ten ustalił, że powód po odbyciu aplikacji prokuratorskiej i złożeniu egza-
minu prokuratorskiego został mianowany przez pozwanego z dniem 1 listopada 1996
r. na stanowisko asesora Prokuratury Rejonowej w P. z jednoczesnym powierzeniem
mu czynności prokuratorskich przez okres dwóch lat. W sierpniu 1998 r. wizytator
Prokuratury Wojewódzkiej w P. pozytywnie ocenił pracę powoda jako asesora. W
dniu 9 listopada 1998 r. pozwany doręczył powodowi pismo, w którym podał, że w
związku z upływającym 31 października 1998 r. okresem powierzenia powodowi
czynności prokuratorskich, na podstawie art. 100 ust. 2 ustawy o prokuraturze, zwal-
2
nia go stanowiska asesora Prokuratury Rejonowej w P. z zachowaniem trzymie-
sięcznego okresu wypowiedzenia. Okres ten upłynął 28 lutego 1999 r. Sąd Rejonowy
uznał, że rozwiązanie umowy o pracę z powodem zostało dokonane z naruszeniem
przepisów o wypowiadaniu umów o pracę na czas nieokreślony. Naruszony został
przepis art. 30 § 4 KP, zgodnie z którym pracodawca ma obowiązek wskazać przy-
czynę wypowiedzenia. Uzasadniało to zasądzenie na rzecz powoda odszkodowania.
Sąd Okręgowy w Poznaniu, po rozpoznaniu apelacji pozwanego, wyrokiem z
dnia 19 listopada 1999 r. uchylił zaskarżony wyrok znosząc postępowanie sądowe
przed Sądem pierwszej instancji i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Administra-
cyjnemu jako właściwemu do rozpoznania sprawy. W uzasadnieniu swego rozstrzyg-
nięcia Sąd drugiej instancji wyraził pogląd co do podstaw zatrudnienia prokuratorów i
asesorów prokuratury. Jego zdaniem prokuratorzy zatrudnieni są na podstawie po-
wołania, a asesorzy na podstawie mianowania. Powołując się na wyrok Naczelnego
Sądu Administracyjnego z 9 kwietnia 1991 r. (II SA 237/91, OSP z 1992 r. nr 11-12,
poz. 230) Sąd Okręgowy stwierdził, że odesłanie z art. 100 ust. 1 ustawy o prokura-
turze (który stanowi, że do asesorów powszechnych jednostek prokuratury stosuje
się odpowiednio przepisy dotyczące prokuratorów tych prokuratur) nie może doty-
czyć istotnego elementu stosunku pracy asesora, powstałego w wyniku mianowania,
a mianowicie prawa do sądowej ochrony trwałości tego stosunku. Rozwiązanie sto-
sunku pracy z pracownikiem mianowanym, o ile nie wygasa on z mocy samego
prawa, następuje w drodze decyzji administracyjnej w rozumieniu art. 104 KPA. Do
asesorów nie można stosować przepisu art. 47 ust. 2 ustawy o prokuraturze, zgodnie
z którym w sprawach o roszczenia ze stosunku pracy prokuratorowi przysługuje
droga sądowa. Przepisy ustawy o prokuraturze nie regulują kwestii roszczeń asesora
ze stosunku pracy. Wobec tego, na podstawie art. 118 ustawy o prokuraturze, należy
stosować odpowiednio przepisy ustawy o pracownikach urzędów państwowych, w
której w art. 38 przewidziano, że od decyzji w sprawie, między innymi, rozwiązania
stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym, urzędnikowi temu przysłu-
guje dwuinstancyjny tryb pozasądowy, a następnie skarga do sądu administracyjne-
go. Sąd drugiej instancji zanalizował też różnicę między art. 100 ust. 1 ustawy o pro-
kuraturze a art. 115 § 3 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. W tym drugim
przepisie zamieszczone zostało odesłanie do stosowania wobec asesorów przepi-
sów dotyczących sędziów, bez potrzeby zachowania odpowiedniości. Dotyczy więc
ono również drogi sądowej w sprawach o roszczenia ze stosunku pracy przysługują-
3
cej sędziom. Z uwagi na odmienną redakcję przepisów art. 100 ust. 1 ustawy o pro-
kuraturze oraz art. 115 § 3 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych niemożliwe
było, zdaniem Sądu Okręgowego, uznanie, że w sprawie dotyczącej rozwiązania sto-
sunku pracy z asesorem prokuratury dopuszczalna jest droga sądowa przed sądem
powszechnym.
Powód wniósł kasację od tego wyroku zarzucając naruszenie prawa material-
nego przez błędną wykładnię art. 47 ust. 2 w związku z art. 100 ust. 1 ustawy o pro-
kuraturze, a także naruszenie przepisów postępowania przez bezpodstawne zasto-
sowanie art. 379 KPC. Zdaniem wnoszącego kasację nie ma podstaw do różnicowa-
nia sytuacji asesorów prokuratury i asesorów sądowych tylko z uwagi na odmienność
redakcyjną przepisów wymienionych przez Sąd Okręgowy w Poznaniu. Ich interpre-
tacja w zaskarżonym wyroku jest dowolna. Kasacja zawiera wniosek o zmianę za-
skarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy w oparciu o art. 30 § 4 KP,
względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania i zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.
Na rozprawie przed Sądem Najwyższym strona pozwana wniosła o oddalenie
kasacji i zasądzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Kasacja ma usprawiedliwione podstawy. Sąd Okręgowy błędnie zinterpretował
art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (jednolity tekst: Dz.U.
z 1994 r. Nr 19, poz. 70 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem do asesorów powszech-
nych jednostek organizacyjnych prokuratury stosuje się odpowiednio przepisy doty-
czące prokuratorów tych prokuratur. Nie ma żadnych podstaw do twierdzenia, że
sformułowanie „odpowiednio” pozwala na wyłączenie w przypadku asesorów drogi
sądowej do dochodzenia ich roszczeń ze stosunku pracy zagwarantowanej dla pro-
kuratorów w art. 47 ust. 2 tej samej ustawy. Stosunek pracy asesorów powszechnych
jednostek organizacyjnych prokuratury nie różni się w sposób tak istotny od stosunku
pracy prokuratorów, aby uzasadniało to wyłączenie w ich przypadku drogi sądowej
dochodzenia roszczeń. Przede wszystkim trzeba przypomnieć, że zarówno asesor,
jak i prokurator pozostają w stosunku pracy, świadczą pracę na podstawie stosunku
pracy, nie zaś na podstawie stosunku administracyjnoprawnego. Sprawa ze stosun-
ku pracy jest sprawą cywilną w rozumieniu art. 2 § 1 KPC, do rozpoznania której jest
4
właściwy sąd powszechny. Sprawy ze stosunku pracy są bowiem wprost wymienione
w art. 1 KPC, w którym określono sprawy unormowane w tym Kodeksie (formułując
definicję sprawy cywilnej). Zgodnie z art. 2 § 3 KPC nie są rozpoznawane w postę-
powaniu sądowym sprawy cywilne tylko wówczas, gdy przepisy szczególne przeka-
zują je do właściwości innych organów. Regulację tę należy rozumieć w ten sposób,
że zasadą jest rozpoznawanie spraw cywilnych (szeroko rozumianych zgodnie z art.
1 KPC, a więc obejmujących również sprawy z zakresu prawa pracy) przez sąd pow-
szechny, a rozpoznanie tych spraw przez inny organ, w tym sąd administracyjny,
jako wyjątkowe, musi mieć wyraźne i nie budzące wątpliwości umocowanie ustawo-
we. Taka sytuacja nie zachodzi w przypadku asesora prokuratury. Sąd Okręgowy nie
przyjmuje, że nie jest on pracownikiem. Prawidłowo określa też podstawę jego za-
trudnienia jako mianowanie. Niewłaściwie natomiast utrzymuje jakoby podstawą za-
trudnienia prokuratora było powołanie. Prokurator również (tak, jak i sędzia) zatrud-
niony jest na podstawie mianowania. Ustawa o prokuraturze, podobnie jak i niektóre
inne pragmatyki, zawiera tradycyjne określenie powołania rozumianego jako powie-
rzenie urzędu, szczególnej kompetencji, czy też władzy, które można nazwać inwe-
styturą. Nie ma to jednakże nic wspólnego z powołaniem w rozumieniu art. 68 KP.
Nie jest zatem usprawiedliwione rozumowanie Sądu Okręgowego, które w odmien-
ności podstawy nawiązania stosunku pracy upatrywało uzasadnienia do niestosowa-
nia wobec asesora przepisu art. 47 ust. 2 ustawy o prokuraturze poprzez sformuło-
wanie o odpowiedniości zawarte w art. 100 ust. 1. W zaskarżonym wyroku Sąd po-
wołał się na stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego zawarte w wyroku z
dnia 9 kwietnia 1991 r. (II SA 237/91, OSP 1992 nr 11, poz. 230). Stanowisko to spo-
tkało się z krytyką doktryny (glosa krytyczna Z. Myszki zamieszczona została w tym
samym numerze OSP, pod pozycją 231, ponieważ dotyczy również orzeczenia opu-
blikowanego pod pozycją 231). Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą
sprawę nie podziela stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego, natomiast
uznaje za w pełni przekonujące stanowisko glosatora. Trzeba przy tym wspomnieć,
że pogląd Sądu Najwyższego o zaskarżalności do Naczelnego Sądu Administracyj-
nego decyzji o rozwiązaniu stosunku służbowego z aplikantem powszechnej jednost-
ki organizacyjnej prokuratury wyrażony w uchwale z dnia 4 lutego 1993 r. (III AZP
37/92, OSNCP 1993 z. 9, poz. 145) również został poddany krytyce w doktrynie
(glosa K.W. Barana, OSP 1993 nr 12, poz. 233 i glosa A. Dubowik, Przegląd Sądowy
1993 nr 11-12, s. 114). Natomiast w wyroku z dnia 8 czerwca 1999 r. Sąd Najwyż-
5
szy, rozpatrując sprawę dotyczącą rozwiązania stosunku pracy z aplikantem proku-
ratorskim nie miał wątpliwości co do drogi sądowej do dochodzenia przez niego
roszczeń ze stosunku pracy. Reasumując należy stwierdzić, że nie było podstaw do
uznania nieważności postępowania z powodu niedopuszczalności drogi sądowej w
tej sprawie. Do asesora stosuje się bowiem przepis art. 47 ust. 2 ustawy o prokura-
turze, a zatem przysługuje mu droga sądowa do dochodzenia roszczeń ze stosunku
pracy, także tych, które wiążą się z rozwiązaniem stosunku pracy.
Kasacja zasługiwała więc na uwzględnienie, a zaskarżony nią wyrok należało
uchylić na podstawie art. 39313
§ 1 KPC. O kosztach orzeczono na podstawie art.
108 w związku z art. 39319
KPC. Przy ponownym rozpoznaniu konieczne będzie me-
rytoryczne zbadanie sprawy.
========================================