Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 21 listopada 2000 r.
I PKN 137/00
Pracownik, o którym mowa w art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 października
1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną
(Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.), przed dniem 31 maja 1999 r. miał prawo wyboru
złożonej mu nowej oferty warunków pracy lub pracy na dalszy okres zatrudnie-
nia po dniu 30 czerwca 1999 r. zgodnie z art. 66 § 1 KC w związku z art. 300 KP.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera, Roman
Kuczyński (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2000 r. sprawy z po-
wództwa Ryszarda L. przeciwko Kuratorium Oświaty w O. o ustalenie istnienia sto-
sunku pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z dnia 26 października 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 10 sierpnia 1999 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Olsztynie
ustalił, że powoda Ryszarda L. łączy z pozwanym Kuratorium Oświaty w O. stosunek
pracy na warunkach określonych pismem strony pozwanej z dnia 16 marca 1999 r. i
nakazał pozwanemu dopuszczenie powoda do pracy. Sąd Rejonowy ustalił, że od
dnia 28 sierpnia 1992 r. powód został zatrudniony u pozwanego na stanowisku star-
szego wizytatora na czas nieokreślony, będąc uprzednio zatrudniony jako nauczyciel
w Zespole Szkół Mechaniczno-Energetycznych w O. W dniu 1 marca 1994 r. powód
został na podstawie art. 4 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzę-
dów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.) mianowany na stanowisko star-
szego wizytatora. W dniu 13 listopada 1998 r. pozwany poinformował pisemnie po-
woda, że w związku z art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy
wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872)
2
stał się pracownikiem Kuratorium Oświaty w O., a jego stosunek pracy wygaśnie z
dniem 30 czerwca 1999 r., jeżeli przed dniem 31 maja 1999 r. nie zostaną mu zapro-
ponowane nowe warunki pracy i płacy, albo gdy ich nie przyjmie do dnia 15 czerwca
1999 r. Następnie w dniu 16 marca 1999 r., na podstawie art. 58 ust. 1 wymienionej
ustawy, zaproponowano powodowi dalsze zatrudnienie na dotychczasowych warun-
kach i tym samym stanowisku, z pouczeniem, że nieprzyjęcie tych warunków do dnia
15 czerwca 1999 r. spowoduje wygaśnięcie stosunku pracy z dniem 30 czerwca
1999 r. Strony zgodnie potwierdziły, że opisane oświadczenie woli uznają za sku-
teczne i wywierające skutki prawne. W dniu 31 maja 1999 r. powodowi doręczono
pismo z dnia 19 maja 1999 r., w którym pracodawca, powołując się na art. 58 ust. 1
wymienionej ustawy poinformował o wygaśnięciu stosunku pracy z powodem 30
czerwca 1999 r. Jednocześnie pozwany zaproponował powodowi dalsze zatrudnie-
nie na dotychczasowym stanowisku, jednak na czas określony do 31 sierpnia 2000 r.
z pouczeniem, że nieprzyjęcie tej oferty do dnia 15 czerwca 1999 r. spowoduje usta-
nie stosunku pracy z dniem 30 czerwca 1999 r. W odpowiedzi powód w dniu 10
czerwca 1999 r. pisemnie poinformował pozwanego, że przyjmuje warunki pracy i
płacy przedstawione przez pozwanego w piśmie z dnia 16 marca 1999 r., zaś nie
przyjmuje warunków z pisma z dnia 19 maja 1999 r. Pozwany poinformował więc
powoda, że z powodu odmowy przyjęcia warunków z tego ostatniego pisma stosu-
nek pracy wygaśnie z dniem 30 czerwca 1999 r. Od dnia 1 lipca 1999 r. pozwany nie
dopuścił powoda do pracy. Powód pozostawał w gotowości do pracy i nie otrzymał
od pozwanego żadnych świadczeń pieniężnych. Sąd pierwszej instancji uznał, że
strony były związane ofertą pozwanego z dnia 16 marca 1999 r. a powód miał jesz-
cze czas na oświadczenie w kwestii przyjęcia warunków pracy i płacy do dnia 15
czerwca 1999 r. wobec czego pismo pozwanego z dnia 19 maja 1999 r. nie mogło
wywrzeć skutku prawnego.
Apelacja pozwanego zarzuciła powyższemu wyrokowi nieważność postępo-
wania z powodu niewłaściwości Sądu Pracy, wskazując na właściwość Naczelnego
Sądu Administracyjnego oraz naruszenie art. 58 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 paździer-
nika 1998 r.
Wyrokiem z dnia 26 października 1999 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Olsztynie oddalił apelację pozwanego z uzasadnieniem, iż poz-
wany uznał, że stosunek pracy z powodem wygasł w trybie art. 58 ust. 1 ustawy z
dnia 13 października 1998 r., ten tryb zaś nie jest wymieniony w art. 38 ust. 1 ustawy
3
z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych – który wymienia
jedynie sprawy wymagające wydania decyzji, podlegających zaskarżeniu do kierow-
nika organu nadrzędnego nad urzędem, w którym urzędnik jest zatrudniony, a na-
stępnie do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Tym samym roszczenie powoda
podlega rozpoznaniu przez sąd pracy, a w świetle ustaleń Sądu pierwszej instancji
roszczenie powoda jest uzasadnione.
Kasacja pozwanego zarzuca powyższemu wyrokowi nieważność postępowa-
nia – art. 379 pkt 1 KPC w związku z art. 38 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pra-
cownikach urzędów państwowych, naruszenie art. 233 § 1, 382, 386 § 2 KPC, art. 58
ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r., art. 66 i 72 oraz art. 387 KC oraz
błędne zastosowanie art. 60 i 61 KC.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Kasacja jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu. Niezależnie od podniesio-
nego w kasacji zarzutu nieważności postępowania, którą to kwestię Sąd Najwyższy
obowiązany jest (po myśli przepisu art. 39311
KPC) brać pod rozwagę z urzędu, Sąd
Najwyższy nie może podzielić stanowiska kasacji, iż właściwą drogą dla rozważenia
kwestii prawidłowości złożenia powodowi oferty zatrudnienia w świetle art. 58 ust. 1
ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformują-
ce administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.), jest droga postępowania
administracyjnego. Jakkolwiek istotnie teza przytoczonego w uzasadnieniu wyroku
Sądu drugiej instancji postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego w War-
szawie z dnia 14 stycznia 1999 r., II SA 123/98, nie jest adekwatna do stanu fak-
tycznego przedmiotowej sprawy, to zauważyć należy, że kasacja opacznie przyjmuje
za uzasadnienie swojego stanowiska odnośnie nieważności postępowania tezę po-
stanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 24 maja 1999
r., II SA/Wr 540/99 (OSS z 1999 r. nr 3, poz. 82). Z tezy tej bowiem jednoznacznie
wynika, że w sprawach wyraźnie przekazanych na podstawie art. 38 ustawy o pra-
cownikach urzędów państwowych na drogę szczególną (w sprawach rozwiązania z
nimi stosunku pracy ) obowiązuje administracyjno-sądowy (przed NSA) tryb rozpa-
trywania sporów; mianowani pracownicy dotychczasowych urzędów państwowych,
stający się zgodnie z art. 58 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy
wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną pracownikami wskaza-
4
nych jednostek samorządowych, zachowują w okresie przejściowym uprawnienia
pracownicze wynikające z nominacji, nie wyłączając uprawnień procesowych. Prze-
pis art. 38 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych wymienia, od jakich
decyzji urzędnikowi państwowemu mianowanemu przysługuje odwołanie do kierow-
nika organu nadrzędnego, a następnie do sądu administracyjnego. Są to decyzje w
sprawach wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy, przeniesienia albo zlece-
nia mu wykonywania innej pracy, przeniesienia na niższe lub inne stanowisko bądź
zawieszenia w pełnieniu obowiązków. Już w wyroku z dnia 16 maja 1984 r., I PRN
69/84 (OSNC 1984 nr 11, poz. 205), Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że art. 39
ustawy o pracownikach urzędów państwowych przewidujący, że „spory o roszczenia
ze stosunku pracy” rozpatrywane są w trybie określonym w Kodeksie pracy, obej-
muje swym zakresem przedmiotowym urzędników państwowych mianowanych, ale
tylko w sprawach nie wymienionych w art. 38 tej ustawy. Sprawa wygaśnięcia sto-
sunku pracy – a pozwany reprezentuje przecież stanowisko, iż stosunek pracy z po-
wodem wygasł – nie jest wymieniona w art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 1982
r., z czego wypływa wniosek, że spór na tle wygaśnięcia stosunku pracy podlega
rozpoznaniu w trybie przewidzianym dla rozstrzygania sporów pracowniczych. Takie
też stanowisko reprezentowane jest przez Naczelny Sąd Administracyjny, który w
wyroku z dnia 17 lutego 1993 r. , II SA 92/93 (ONSA 1994 nr 3, poz. 85), stwierdził, iż
pismo stwierdzające wygaśnięcie stosunku pracy mianowanego urzędnika państwo-
wego nie stanowi decyzji w rozumieniu art. 104 KPA, zaś spory o roszczenia urzęd-
ników państwowych na tle wygaśnięcia stosunku pracy, stosownie do art. 39 w
związku z art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. rozpatrywane są w trybie
określonym w Kodeksie pracy, nie zaś w drodze odwołania do kierownika organu
nadrzędnego nad zakładem pracy, w którym urzędnik był zatrudniony. Orzecznictwo
zatem Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego jest w omawianej
kwestii jednolite i ugruntowane. Trafnie więc Sąd drugiej instancji nie podzielił zgło-
szonego już w apelacji pozwanego zarzutu nieważności postępowania.
Nieuzasadnione są także pozostałe zarzuty kasacji dotyczące naruszenia
przepisów postępowania. Wobec niestwierdzenia nieważności postępowania nie jest
uzasadniony zarzut naruszenia przepisu art. 386 § 2 KPC. Sąd drugiej instancji nie
przeprowadzał postępowania dowodowego, akceptując ustalenia Sądu pierwszej
instancji, natomiast treść oświadczenia strony pozwanej z dnia 16 marca 1999 r. [...],
w którym zawarta jest oferta dalszego zatrudnienia powoda w Wydziale Nadzoru Pe-
5
dagogicznego Kuratorium Oświaty w O. na stanowisku starszego wizytatora na do-
tychczasowym stanowisku i warunkach pracy i płacy, z pouczeniem o wygaśnięciu
stosunku pracy z dniem 30 czerwca 1999 r. w razie nieprzyjęcia proponowanych wa-
runków pracy i płacy do 15 czerwca 1999 r., nie budzi żadnych wątpliwości co do
tego, że powód to oświadczenie przyjął do wiadomości i skoro powoływało się ono
na przepis art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r., w zakreślonym termi-
nie nie złożył oświadczenia o odmowie przyjęcia tych warunków pracy i płacy. Za-
rzuty naruszenia przepisu art. 233 § 1 i art. 382 KPC są więc oczywiście bezzasad-
ne. Następnym dokumentem w aktach osobowych powoda jest pismo Kuratorium
Oświaty z dnia 19 maja 1999 r. informujące ponownie powoda (ponownie, gdyż
pierwsze pismo informujące o wygaśnięciu stosunku pracy z dniem 30 czerwca 1999
r. w braku propozycji nowych warunków pracy przed 31 maja 1999 r. powód otrzymał
13 listopada 1998 r.) o wygaśnięciu stosunku pracy z dniem 30 czerwca 1999 r. z
jednoczesną propozycją dalszego zatrudnienia (z wynagrodzeniem w stosunku do
ustalonego pismem z dnia 25 stycznia 1999 r. [...] o 216,90 zł wyższym), z wyod-
rębnionym 20% dodatkiem za wysługę lat na stanowisku także starszego wizytatora,
lecz na czas określony do dnia 31 sierpnia 2000 r. Pismo to informowało, że nie-
przyjęcie przedstawionej propozycji do dnia 15 czerwca 1999 r. spowoduje zakoń-
czenie stosunku pracy z dniem 30 czerwca 1999 r. Zdaniem Sądu Najwyższego nie
ulega żadnej wątpliwości, iż pismo z dnia 19 maja 1999 r. stanowiło drugą ofertę,
złożoną przez pracodawcę przed wymienionym w art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13
października 1999 r. terminem 15 czerwca 1999 r., w dodatku nie posługującą się
ustawowym określeniem „wygaśnięcie stosunku pracy”, lecz „zakończeniem stosun-
ku pracy”.
Jeżeli zatem powód w swoim piśmie z dnia 10 czerwca 1999 r. [...] odrzucił tę
drugą ofertę uznając ją za mniej korzystną i pozbawioną mocy prawnej, a jednocze-
śnie – przed terminem wynikającym z art. 58 ust. 1 omawianej ustawy złożył stosow-
ne oświadczenie wybierając ofertę z dnia 16 marca 1999 r., to jego oświadczenie
uznać należy za skuteczne wobec strony pozwanej, a zatem nie powodujące wyga-
śnięcia stosunku pracy w rozumieniu tegoż art. 58 ust. 1, zaś ocena takiego skutku
prawnego przez Sądy obu instancji, jest ze wszech miar trafna. Sąd Najwyższy nie
dopatruje się więc ani naruszenia wymienionego wyżej przepisu, ani art. 66 i 72 KC.
Według art. 66 § 1 KC kto oświadczył drugiej stronie wolę zawarcia umowy, określa-
jąc w oświadczeniu jej istotne postanowienia (oferta) i oznaczył termin, w ciągu któ-
6
rego oczekiwać będzie odpowiedzi, ten jest ofertą związany aż do upływu oznaczo-
nego terminu. Nie ulega zatem jakiejkolwiek wątpliwości, iż pozwane kuratorium
związane było ofertą z dnia 16 marca 1999 r. aż do dnia 15 czerwca 1999 r. Treść
art. 66 § 1 KC w kontekście tej oferty nie może budzić wątpliwości. Nie może być
mowy o naruszeniu art. 72 KC, skoro strony nie prowadziły żadnych rokowań w celu
zawarcia oznaczonej umowy i nie doszły do porozumienia co do wszystkich jej po-
stanowień, które były przedmiotem rokowań. Nie ulega też wątpliwości, że oświad-
czenie woli pozwanego z dnia 19 maja 1999 r. nie odpowiada wymaganiom z art. 61
zdanie drugie KC, gdyż z braku jednoczesności dojścia do wiadomości powoda z
taką chwilą, że mógł zapoznać się z jego treścią (różnica 47 dni) nie mogło okazać
się skuteczne. Prowadzi to do wniosku, iż przepisy art. 60 i 61 KC nie zostały naru-
szone. Wobec braku przyjęcia przez powoda oferty datowanej 19 maja 1999 r. brak
jest też podstaw do uznania, że przyjął on tę ofertę w rozumieniu art. 68 KC.
W piśmiennictwie dotyczącym charakteru prawnego propozycji nowych wa-
runków pracy lub płacy (patrz: Anna Dubowik: Stosunki pracy pracowników admini-
stracji rządowej i samorządowej, a reforma administracji publicznej, PiZS 1999 r. nr
2, s. 20-27) zauważa się, że w grę mogą wchodzić trzy rozwiązania: uznanie, że pro-
pozycje te przyjmują postać wypowiedzenia zmieniającego, porozumienia zmieniają-
cego lub oferty nawiązania stosunku pracy na nowych warunkach. Pierwszą możli-
wość należy odrzucić, gdyż odmowa przyjęcia nowych warunków skutkuje rozwiąza-
niem umowy o pracę za wypowiedzeniem (art. 42 § 3 KP), a nie wygaśnięciem sto-
sunku pracy w terminie określonym ściśle w ustawie, niezależnie od tego, kiedy pro-
pozycja nowych warunków zostanie złożona, jak przewiduje to art. 58 ust. 1 Przepi-
sów wprowadzających ustawy reformujące administrację publiczną. Pozostaje zatem
uznanie propozycji nowych warunków pracy lub płacy za ofertę zawarcia porozumie-
nia zmieniającego bądź nawiązania nowego stosunku pracy. Porozumienie zmienia-
jące może być stosowane, jeżeli zostanie zachowana dotychczasowa podstawa za-
trudnienia, co może nastąpić w odniesieniu do umownych podstaw zatrudnienia,
względnie powołania. Dopuszczalność zmiany warunków pracy lub płacy w drodze
porozumienia zmieniającego w odniesieniu do stosunków pracy nawiązanych w dro-
dze mianowania jest dyskusyjna.
Podzielając te rozważania Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że jeżeli pra-
cownik mianowany nie godzi się na proponowane warunki pracy lub płacy, do poro-
zumienia zmieniającego nie dochodzi, z tym, że jeżeli złożono mu kilka ofert, z któ-
7
rych jednej - w tym wcześniejszej - zakreślonym terminie nie odrzuca, a w sposób
wyraźny przyjmuje, do wygaśnięcia stosunku pracy nie dochodzi.
Przechodząc do kolejnego zarzutu kasacji, należy uznać, że skoro to praco-
dawca w sposób rażący naruszył nie tylko art. 38 ust. 1 ustawy o pracownikach urzę-
dów państwowych, art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. oraz art. 61
zdanie drugie KC i art. 66 KC, nie może skutecznie powoływać się na naruszenie art.
387 § 1 KC, który dotyczy umowy o świadczenie niemożliwe, zaś nie jest taką
umową wyrok Sądu pierwszej instancji nakazujący dopuszczenie mianowanego pra-
cownika państwowego do pracy. Skutki wadliwego stwierdzenia wygaśnięcia stosun-
ku pracy z takim pracownikiem w całości obciążają pracodawcę.
Sąd Najwyższy nie znalazł zatem usprawiedliwionych podstaw do uwzględ-
nienia kasacji i w oparciu o art. 39312
KPC orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================