Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 grudnia 2000 r.
I PKN 140/00
Brak wymaganego przez art. 11 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.) uzgodnienia
przez dyrektora szkoły z organem nadzoru pedagogicznego decyzji o miano-
waniu nie pozbawia nauczyciela roszczenia o mianowanie.
Przewodniczący SSN Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2000 r. sprawy z powództwa
Józefa P. i Aleksandra C. przeciwko Młodzieżowemu Ośrodkowi Wychowawczemu w
B. o nałożenie obowiązku mianowania, na skutek kasacji powodów od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z dnia 3
grudnia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację i nie zasądził kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
W imieniu powodów Józefa P. i Aleksandra C. wniesiona została kasacja od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze
z dnia 3 grudnia 1999 r. [...], którym oddalono ich apelację od wyroku Sądu Rejono-
wego-Sądu Pracy w Wolsztynie z dnia 28 września 1999 r. [...].
Powodowie domagali się nakazania pozwanemu Młodzieżowemu Ośrodkowi
Wychowawczemu w B. mianowania na stanowisko wychowawcy w trybie przewi-
dzianym w art. 11 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity
tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.). Według ustaleń Sądu Pracy powodo-
wie są pracownikami Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w B. zatrudnionymi
na stanowisku wychowawcy. Józef P. ukończył Wyższą Szkołę Pedagogiczną w Z.G.
o kierunku pedagogika opiekuńczo-wychowawcza. Jednym z przedmiotów, który był
wykładany na tym kierunku, była resocjalizacja. Natomiast Aleksander C. posiada
2
wykształcenie wyższe w zakresie pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej. W czasie
studiów uczęszczał na wykłady zakończone egzaminem z przedmiotów: niedostoso-
wanie społeczne, pedagogika społeczna, diagnoza środowiska wychowawczego.
Powodowie złożyli (20 maja 1999 r. – Józef P., 10 marca 1999 r. – Aleksander C.)
prośby o mianowanie ich na stanowisko wychowawcy. Wnioski powodów nie zostały
uwzględnione przez Kuratorium Oświaty w G.W. Zgodnie ze stanowiskiem Kurato-
rium powodowie nie spełniają wymagań określonych w art. 10 ust. 2 pkt 5 Karty Nau-
czyciela, albowiem winni posiadać dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku
pedagogiki o specjalności pedagogika specjalna lub na psychologii o specjalności
nadającej kwalifikacje do pracy w określonym typie placówki kształcenia i wychowa-
nia specjalnego. Mając to na uwadze dyrektor Młodzieżowego Ośrodka Wychowaw-
czego (9 czerwca 1999 r.) odmówił mianowania ich na stanowisko wychowawców
pozwanego Ośrodka. Na podstawie art. 11 Karty Nauczyciela – nauczyciela mianuje
dyrektor szkoły w uzgodnieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny nad
szkołą. Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy w B. jest publiczną resocjalizacyjną
placówką prowadzoną przez Kuratorium Oświaty. Zgodnie z wydanym na podstawie
upoważnienia z art. 9 ust. 2 Karty Nauczyciela rozporządzeniem Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 10 października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wy-
maganych od nauczyciela oraz określenia szkół i wypadków, w których można za-
trudnić nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia (Dz.U. Nr 98, poz. 433 ze
zm.) w brzmieniu nadanym przez rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
17 grudnia 1993 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 5, poz. 19), ustalenia, czy dany kierunek stu-
diów jest zbliżony do nauczanego przedmiotu lub rodzaju prowadzonych zajęć, do-
konuje organ sprawujący nadzór pedagogiczny. Wynika stąd, że oceny, czy powo-
dowie ukończyli kierunek studiów zbliżony do wymaganego dla wychowawców Mło-
dzieżowego Ośrodka Wychowawczego, dokonuje organ sprawujący nadzór pedago-
giczny, czyli Kuratorium Oświaty w G.W. Ocena Kuratorium jest więc w tym wypadku
wiążąca. Skoro zatem organ sprawujący bezpośredni nadzór ocenił, że wykształce-
nie powodów jest niewystarczające, to dyrektor pozwanego Ośrodka był tą oceną
związany i nie mógł na podstawie art. 11 Karty Nauczyciela mianować powodów na
stanowisko wychowawcy.
Oddalając apelację powodów Sąd drugiej instancji w szczególności stwierdził,
że chybiony okazał się zwłaszcza zarzut naruszenia § 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia
MEN z 10 października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych
3
od nauczycieli. Sąd ten w pełni podzielił pogląd strony pozwanej zawarty w odpowie-
dzi na pozew i zaakceptowany przez Sąd Pracy, że zawarte w tym paragrafie okre-
ślenie „pedagogika specjalna” obejmuje także i taki kierunek, który zbliżony jest pod
względem rodzaju zajęć w rozumieniu § 1 pkt 3 rozporządzenia z 10 października
1991 r. Nie może ulegać wątpliwości, że posiadane kwalifikacje formalne w zakresie
pedagogiki specjalnej, np. do pracy z dziećmi głuchymi, nie mogą być tożsame ze
specjalnością do pracy w ośrodkach resocjalizacyjnych. Stanowisko strony powodo-
wej sprowadza się do tego, że ukończenie każdego kierunku studiów w zakresie pe-
dagogiki specjalnej daje uprawnienia do pracy w każdej placówce, w której wymaga-
ne są kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej. Powodowie ukończyli zaś studia
o kierunku pedagogika opiekuńczo-wychowawcza. W ocenie Sądu drugiej instancji
problem ten nie ma jednak decydującego znaczenia w rozpoznawanej sprawie.
Zgodnie bowiem z art. 11 Karty Nauczyciela – nauczyciela mianuje dyrektor szkoły w
uzgodnieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny nad szkołą. Tym samym
do mianowania nauczyciela potrzebne jest wspólne, jednobrzmiące stanowisko dy-
rektora szkoły (placówki) i (w rozstrzyganym przypadku) Kuratora Oświaty. Brak
wspólnego (pozytywnego) zdania w tym przedmiocie „powoduje skutek w postaci
braku podstaw do mianowania”. Wbrew wywodom apelacji wymóg działania w
uzgodnieniu nie jest jedynie nową regulacją trybu postępowania, „ale jest warunkiem,
zgodnie z treścią pojęcia „w uzgodnieniu”, które w języku polskim sprowadza się do
stwierdzenia „bez rozbieżności”, od którego zależy możliwość dokonania mianowania
przez dyrektora szkoły”.
W skardze kasacyjnej powodowie zaskarżonemu nią wyrokowi zarzucają, że
narusza on § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z 10 października 1991 r. w sprawie
szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli „przez przyjęcie, że zawarte
w tym przepisie określenie „pedagogika specjalna” oznacza tylko kierunek zbliżony
do rodzaju zajęć w rozumieniu § 1 pkt 3 powołanego rozporządzenia”. Ponadto za-
rzut kasacji dotyczy naruszenia art. 10 ust. 2 Karty Nauczyciela „przez przyjęcie, że
brak wspólnego (pozytywnego) zdania dyrektora placówki i Kuratora Oświaty w
przedmiocie mianowania nauczyciela, o którym mowa w art. 11 Karty Nauczyciela,
powoduje skutek w postaci braku podstaw do mianowania nauczyciela”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Częściowo zarzuty kasacji są zasadne, jednakże z uwagi na to, że zaskarżony
wyrok mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu, nie została ona uwzględniona
(art. 39312
KPC). W myśl § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z 10 października 1991 r. w
sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli kwalifikacje do zaj-
mowania stanowiska nauczyciela w przedszkolach, szkołach i placówkach kształce-
nia i wychowania specjalnego posiada osoba, która legitymuje się dyplomem ukoń-
czenia studiów wyższych na kierunku pedagogika o specjalności pedagogika spe-
cjalna lub na kierunku psychologia o specjalności nadającej kwalifikacje do pracy w
określonym typie placówki kształcenia i wychowania specjalnego. Powodowie nie
ukończyli studiów wyższych na kierunku pedagogika o specjalności pedagogika spe-
cjalna, lecz na kierunku pedagogika opiekuńczo-wychowawcza. Wprawdzie w § 4
ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z 10 października 1991 r. nie wskazuje się bezpośrednio
i jednoznacznie, co należy rozumieć pod pojęciem „specjalność pedagogika spe-
cjalna”, jednakże przy jego wyjaśnieniu nie bez znaczenia jest końcowy fragment
tego przepisu, w którym mowa jest o specjalności nadającej kwalifikacje do pracy w
określonym typie placówki kształcenia i wychowania specjalnego. O tyle też przy
wyjaśnianiu, czy w danym wypadku w rachubę wchodzi „specjalność pedagogika
specjalna” w rozumieniu § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z 10 października 1991 r.,
czy też inna „specjalność” (w wypadku powodów specjalność opiekuńczo-wycho-
wawcza), istnieje usprawiedliwienie dla pomocniczego sięgania do reguły ustanowio-
nej w § 1 pkt 3 tego rozporządzenia, oddającego kwestię rozstrzygania powstającej
wątpliwości co do zgodności wykształcenia (umiejętności) z wymaganiami wynikają-
cymi z charakteru danej szkoły (placówki szkolnej) w ręce organu sprawującego
nadzór pedagogiczny. Warto przy tym wskazać, że w myśl wyroku Sądu Najwyż-
szego z dnia 11 czerwca 1997 r., I PKN 199/97 (OSNAPiUS 1998 nr 10, poz. 294)
oceny, czy kierunek studiów, który ukończył nauczyciel, jest zbliżony z nauczanym
przedmiotem lub rodzajem prowadzonych zajęć, dokonuje wiążąco organ sprawujący
nadzór pedagogiczny nad szkołą. Reguła ta, co prawda, nie może być wprost prze-
noszona na grunt niniejszej sprawy, ale musi być wszakże brana dodatkowo pod
uwagę w sytuacji, w której z § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z 10 października 1991 r.
nie wynika w sposób jednoznaczny, co się kryje pod pojęciem „pedagogiki specjal-
nej”, a jednocześnie przepis ten pozwala na przyjęcie tezy, iż przy usuwaniu możli-
wych wątpliwości ważną dyrektywą jest posiadanie kwalifikacji do pracy w określo-
nym typie placówki kształcenia i wychowania specjalnego, a nawet więcej, można
5
twierdzić, że przez pedagogikę specjalną w tym przepisie rozumie się tylko taką pe-
dagogikę, która „nadaje” kwalifikacje do pracy w określonym typie placówki kształ-
cenia i wychowania specjalnego. Mając to na względzie należy dojść do przekona-
nia, iż rodzaj ukończonych przez powodów studiów (kierunek studiów) nie uzasadnia
ich tezy, że spełniają oni wymaganie przewidziane w § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia
z 10 października 1991 r., gdyż nie ukończyli oni „pedagogiki specjalnej” w
rozumieniu tego przepisu, z którą pedagogika opiekuńczo-wychowawcza na jego
gruncie nie może być utożsamiana. Słusznie więc Sąd Pracy oddalił ich powództwo,
a Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ich apelację, z tego powodu, iż w istocie –
wbrew ich twierdzeniom – nie spełniają oni wymagania przewidzianego w § 4 ust. 1
pkt 1 rozporządzenia z 10 października 1991 r. Tym samym kasacyjny zarzut naru-
szenia tego przepisu jest bezpodstawny.
Trafny jest natomiast zarzut dotyczący naruszenia art. 11 Karty Nauczyciela.
Przepis ten przewiduje, że mianowanie nauczyciela następuje w uzgodnieniu z orga-
nem sprawującym nadzór pedagogiczny nad szkołą, co oznacza, że mianowanie
dokonane bez tego uzgodnienia jest czynnością wadliwą. Można w tym zakresie
zgodzić się z Sądem drugiej instancji, że uzgodnienie mianowania z organem nadzo-
ru pedagogicznego stanowi szczególnie pojęty warunek mianowania, natomiast zbyt
daleko idzie jego twierdzenie, że „brak wspólnego (pozytywnego) zdania w tym
przedmiocie powoduje skutek w postaci braku podstaw do mianowania”. Ustawo-
dawca bowiem w sposób szczegółowy określił okoliczności, w których powinno na-
stąpić mianowanie nauczyciela (art. 10 ust. 2 Karty Nauczyciela). Sposób ich ujęcia
wskazuje, iż ustawodawca wprowadził prawo nauczyciela do uzyskania mianowania.
Przyjęcie zaś, że to od zgody organu nadzoru pedagogicznego zależy realizacja tego
prawa w gruncie rzeczy oznacza jego unicestwienie. Prowadzi to do wniosku, że
brak tej zgody musi podlegać kontroli sądowej. Innymi słowy, jeżeli nauczyciel speł-
nia wymagania przewidziane w art. 10 ust. 2 Karty Nauczyciela, a mimo to organ
sprawujący nadzór pedagogiczny nie wyraża aprobaty dla mianowania, to nauczy-
cielowi służy roszczenie o mianowanie, które powinno zostać uwzględnione przez
sąd. Organ ten może sprzeciwić się mianowaniu tylko wtedy, gdy nauczyciel nie
spełnia wymagań z art. 10 ust. 2 Karty Nauczyciela. Społeczno-organizacyjny sens
rozwiązania przyjętego w art. 11 Karty Nauczyciela polega na tym, że ustawodawca
zakłada, iż dyrektor szkoły, jako organ upoważniony do mianowania nauczyciela,
może mylnie ocenić spełnienie przez niego warunków przewidzianych w art. 10 ust. 2
6
Karty Nauczyciela i stąd decyzja o mianowaniu podejmowana jest w uzgodnieniu z
organem sprawującym nadzór pedagogiczny, co wszakże nie oznacza, iż organ ten
może odmawiać zgody w sposób arbitralny i że to jego działanie nie podlega kontroli
sądowej. Oznacza to, że gdy odmowa ta jest bezzasadna, bo nauczyciel spełnia
warunki przewidziane w art. 10 ust. 2 Karty Nauczyciela, to mimo braku uzgodnienia
mianowania służy mu o nie roszczenie. Mianowanie dokonane bez uzgodnienia -
podobnie jak np. wypowiedzenie sprzeczne z prawem, choć wadliwe wywołuje sku-
tek prawny doprowadzając do nawiązania stosunku pracy z mianowania. Ponadto
jeżeli dyrektor szkoły odmawia mianowania danego nauczyciela, to oznacza to, iż
tym samym brak jest uzgodnienia z organem nadzoru pedagogicznego, a więc nau-
czycielowi nigdy nie służyłoby powództwo o zobowiązanie do mianowania go, bo
także wtedy, gdy organ ten chce mianowania a dyrektor tego nie akceptuje, tym sa-
mym z istoty rzeczy brak jest „uzgodnienia”. Dyrektor szkoły, który jest przeciwny
mianowaniu, zawsze może przyjąć taktykę, że w ogóle nie będzie się zwracał do or-
ganu nadzoru pedagogicznego, a wobec tego warunek uzgodnienia z tym organem
mianowania danego nauczyciela nie będzie spełniony, co przy przyjęciu poglądu
Sądu drugiej instancji, iż uzgodnienie jest materialnoprawną przesłanką powstania
prawa do mianowania, prowadzi w gruncie rzeczy do przekreślenia tego prawa i wy-
kluczenia kontroli sądu w tym zakresie. Prowadzi to do konkluzji, że stanowisko Sądu
drugiej instancji w kwestii interpretacji art. 11 Karty Nauczyciela jest nietrafne. Nie
oznacza to jednakże, iż z tego powodu kasacja zasługiwała na uwzględnienie. Nie-
zależnie bowiem jednak od nietrafności wykładni tego przepisu dokonanej przez Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zaskarżony wyrok z uwagi na treść jego rozstrzy-
gnięcia, przy braku zasadności roszczenia powodów o mianowanie, odpowiada
prawu.
Z powyższych motywów Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC, orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================