Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 12 grudnia 2000 r., V CKN 162/00
Protokół graniczny, opisujący uzgodniony przez właścicieli
sąsiadujących gruntów przebieg linii granicznej, nie kończy
administracyjnego postępowania rozgraniczeniowego.
Przewodniczący: Sędzia SN Lech Walentynowicz (sprawozdawca)
Sędziowie SN: Bronisław Czech, Krzysztof Kołakowski
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2000 r. na rozprawie
sprawy z wniosku Wiesławy K., Stanisława K., Jana K., Marii K. z udziałem
Krystyny G. i Mieczysława G. o zasiedzenie na skutek kasacji wnioskodawców od
postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Bielsku-Białej z dnia 9 czerwca 1998 r.,
postanowił uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi
Okręgowemu w Bielsku-Białej do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach
postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w Wadowicach stwierdził, że Jan K. i Maria K. nabyli przez
zasiedzenie do ich majątku wspólnego, z dniem 1 stycznia 1995 r., część działki
771/12 położonej w W., oznaczonej na planie biegłego geodety Józefa W. punktami
A-B-C-A.
Z ustaleń sądowych wynikało, że ujawnionymi w księdze wieczystej
właścicielami działki nr 771/12 są uczestnicy postępowania Mieczysław i Krystyna
małżonkowie G. Część tej działki, zaznaczona przez biegłego geodetę punktami A-
B-C-A, usytuowana jest po zachodniej części miedzy dzielącej nieruchomości
wnioskodawców i uczestników. Zawsze istniało przekonanie, że ten grunt wchodził
w skład nieruchomości Genowefy K., tj. w skład działek nr 771/14 i 771/15 (obecnie
nr 771/19 i 771/20), wydzierżawionej Janowi i Marii K. w 1968 r. i sprzedanej im
przez K. w 1978 r. Ci z kolei przekazali nieruchomość w 1992 r. Stanisławowi i
Wiesławie K. (synowi i synowej) jako następcom.
Sąd Rejonowy uznał, że Jan i Maria K. byli samoistnymi posiadaczami
spornego gruntu od 1978 r., a ponadto należy na ich rzecz doliczyć posiadanie
poprzedniczki od 1968 r. (art. 176 k.c.). W konsekwencji nabyli własność tego
gruntu przez zasiedzenie (art. 172 k.c.).
W następstwie apelacji uczestników Sąd Wojewódzki w Bielsku-Białej zmienił
zaskarżone orzeczenie i wniosek oddalił.
Sąd drugiej instancji wyraził pogląd, że zasadnicze znaczenie dla wyniku
rozpoznawanej sprawy ma protokół graniczny podpisany przez wnioskodawców i
uczestników w dniu 19 czerwca 1991 r., ustalający przebieg granicy między ich
działkami. Po uprawomocnieniu się orzeczenia o rozgraniczeniu niedopuszczalne
stało się kwestionowanie przez uczestników tego postępowania stanu własności,
wynikającego z powyższego orzeczenia. Sąd odwoławczy zwrócił też uwagę na
skuteczność ugody zawartej w postępowaniu rozgraniczeniowym, mającej moc
ugody sądowej.
W kasacji wnioskodawcy domagali się uchylenia orzeczenia Sądu drugiej
instancji. Powołując się na obie jej podstawy, podnieśli zarzut naruszenia art. 172 i
917 k.c., art. 30 i 58 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i
kartograficzne oraz art. 7 ust. 1 i 2 dekretu z dnia 13 września 1946 r. o
rozgraniczeniu nieruchomości, a także art. 328 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Dla rozpoznania wniesionej przez wnioskodawcę kasacji istotne znaczenie ma
ocena prawna protokołu granicznego, sporządzonego przez geodetę i podpisanego
przez wnioskodawców i uczestników w dniu 19 czerwca 1991 r. W aktach
rozpoznawanej sprawy nie ma akt postępowania rozgraniczeniowego, niemniej
istnienie protokołu granicznego oraz planu i mapy dowodzi, że w 1991 r. toczyło się
administracyjne postępowanie rozgraniczeniowe, mające na celu ustalenie
przebiegu linii granicznej dzielącej działki wnioskodawców (nr 771/19 i 771/20) i
uczestników (nr 771/12). Postępowanie to było prowadzone niewątpliwie
na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne
i kartograficzne (Dz.U. Nr 30, poz. 163 ze zm.), która weszła w życie z dniem 1 lipca
1989 r. i obowiązywała w chwili podpisania protokołu granicznego. Niesłuszne było
zatem odwołanie się Sądu Wojewódzkiego do przepisów dekretu z dnia 13
września 1946 r. o rozgraniczeniu nieruchomości (Dz.U. Nr 53, poz. 298 ze zm.).
Treść uzasadnienia zaskarżonego postanowienia sugeruje ponadto, że w wyniku
postępowania rozgraniczeniowego doszło do wydania „prawomocnego orzeczenia
o rozgraniczeniu” oraz do zawarcia ugody. Stanowisko to jest wadliwe z wielu
przyczyn.
Administracyjne postępowanie rozgraniczeniowe, które toczyło się w 1991 r.
według przepisów ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i
kartograficzne, mogło być zakończone w następujący sposób: zawarciem ugody
(art. 31 ust. 4), wydaniem decyzji o rozgraniczeniu przez właściwy organ
administracji rządowej (art. 33 ust. 1 w związku z art. 29 ust. 3), umorzeniem
postępowania i przekazaniem sprawy sądowi (art. 34 ust. 2) oraz umorzeniem
postępowania na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego
(np. w razie cofnięcia wniosku o rozgraniczenie). Podpisanie sporządzonego przez
geodetę protokołu granicznego nigdy nie było prawnym sposobem zakończenia
postępowania rozgraniczeniowego, aczkolwiek istniała błędna praktyka organów
geodezyjnych, mająca wsparcie w piśmie ogólnym nr 15 Głównego Urzędu
Pomiarów Kraju z dnia 28 grudnia 1946 r. o tymczasowym postępowaniu przy
rozgraniczaniu nieruchomości (Dz.Urz. Głównego Urzędu Pomiarów Kraju Nr 6,
poz. 112). Judykatura uznawała jednak, że „uznanie granic” w protokole granicznym
nie jest ugodą ani nie może zastępować administracyjnej decyzji rozgraniczeniowej
(zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 1964 r., III CR 27/64,
OSNCP 1965, nr 3, poz. 45).
Prawo geodezyjne i kartograficzne wyraźnie odróżnia protokół graniczny (art.
31 ust. 3) od ugody (art. 31 ust. 4). Ma to również odzwierciedlenie w przepisach
wykonawczych (por. § 21 i 22 zarządzenia Ministrów Gospodarki Przestrzennej i
Budownictwa oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 5 sierpnia 1996 r. w
sprawie rozgraniczenia nieruchomości, M.P. Nr 50, poz. 469). Protokół graniczny
nie jest więc ugodą i nie stanowi sposobu zakończenia postępowania
rozgraniczeniowego, może natomiast stanowić podstawę wydania decyzji o
rozgraniczeniu nieruchomości przez właściwy organ (art. 31 ust. 3 w związku z art.
33 ust. 1 ustawy). Wydanie decyzji poprzedzone jest oceną prawidłowości
wykonania czynności przez geodetę oraz zgodności sporządzonych dokumentów z
przepisami (art. 33 ust. 2). Sposób sporządzenia protokołu granicznego oraz jego
treść podlegają zatem ocenie i nie są definitywne. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. –
Prawo geodezyjne i kartograficzne w aktualnym brzmieniu (jedn. tekst: Dz.U.
2000 r., Nr 100, poz. 1086) utrzymała przedstawioną regulację. Nowością jest
natomiast inne określenie organów właściwych do dokonania rozgraniczenia.
Z przedstawionych przyczyn nie sposób podzielić poglądu Sądu
Wojewódzkiego w kwestii oceny znaczenia prawnego protokołu granicznego z dnia
19 czerwca 1991 r. Nie stanowił on ani ugody, ani „prawomocnego orzeczenia o
rozgraniczeniu", nie mógł także samoistnie kończyć administracyjnego
postępowania rozgraniczeniowego. Zaskarżone orzeczenie, którego przesłanką
była wadliwa wykładnia prawa materialnego, podlega więc uchyleniu (art. 39313
§ 1
k.p.c.).