Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 grudnia 2000 r.
II UKN 160/00
Niezdolność do pracy w rozumieniu art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 14 grud-
nia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.) nie występuje, gdy istnieje jedynie zagrożenie utraty zdolności
do pracy.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Beata Gudowska, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2000 r. sprawy z wniosku
Kazimierza O. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w C. o
prawo do renty, na skutek kasacji organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego
w Katowicach z dnia 6 października 1999 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie z dnia 29 grudnia
1998 r. [...] i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Częstochowie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 18 grudnia 1997 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w C. odmówił przyznania wnioskodawcy Kazimierzowi O. prawa do renty z tytułu nie-
zdolności do pracy.
Na skutek odwołania wnioskodawcy od tej decyzji Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyrokiem z dnia 29 grudnia 1998 r. [...]
zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do renty z tytułu czę-
ściowej niezdolności do pracy od dnia 1 lutego 1998 r. Sąd ustalił, że u wnioskodaw-
cy występują zmiany narządu wzroku. Biegły z zakresu chorób oczu w opinii z dnia
27 lutego 1998 r. rozpoznał krótkowzroczność wysoką obu oczu z początkowymi
zmianami degeneracyjnym siatkówki i punkcikowate wrodzone stacjonarne zaćmy
2
tylnobiegunowe, co jego zdaniem nie powoduje niezdolności do pracy. W opinii uzu-
pełniającej wydanej po zapoznaniu się z charakterystyką pracy wnioskodawcy biegły
uznał wnioskodawcę za całkowicie niezdolnego do wykonywania dotychczasowej
pracy montera operatorów i układów hydraulicznych. Krótkowzroczność i początkowa
katarakta, która może mieć w niekorzystnych warunkach charakter postępujący,
uniemożliwia wykonywanie zajęcia wymagającego schylania się, dźwigania cięża-
rów, dużej ruchliwości i sprawności. W kolejnej opinii biegły ustosunkowując się do
zarzutów organu rentowego podtrzymał poprzednią opinię, stwierdzając, że po 45-
tym roku życia zmiany zaćmowe w soczewkach mają tendencją do stałego narasta-
nia. Składając następnie ustne wyjaśnienia biegły stwierdził, że wnioskodawca jest
częściowo trwale niezdolny do pracy od 1 lutego 1998 r. Zmiana stanowiska w sto-
sunku do pierwszej opinii nastąpiła po zapoznaniu się ze świadectwem lekarza za-
kładowego i charakterystyką pracy wnioskodawcy. Podzielając opinię biegłego Sąd
uznał, że wnioskodawca spełnił warunki do przyznania mu renty z tytułu częściowej
trwałej niezdolności do pracy.
Apelacja organu rentowego od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem z
dnia 6 października 1999 r. [...]. Sąd Apelacyjny uznał za prawidłowe ustalenia Sądu
pierwszej instancji stwierdzając, że wnioskodawca jako monter-hydraulik został zwol-
niony po 29 latach pracy z uwagi na stanowisko lekarza zakładowego, który nie
stwierdził możliwości dalszego zatrudnienia. To stanowisko zostało potwierdzone
opinią biegłego okulisty, który przy ocenie brał pod uwagę faktyczne warunki, w ja-
kich wykonywane było zatrudnienie. Były podstawy do uznania częściowej niezdol-
ności do pracy w rozumieniu art. 23 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopa-
trzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) i po
stwierdzeniu spełnienia warunków określonych w art. 32 tej ustawy przyznania wnio-
skodawcy prawa do renty zgodnie z art. 34 ust. 1.
Wyrok ten zaskarżył kasacją Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
Częstochowie i wskazując jako podstawy kasacji naruszenie przepisów postępowa-
nia - art. 233 § 1 KPC i naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie przepisów art. 23 ust. 3 i art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia
14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Ka-
towicach do ponownego rozpoznania. Organ rentowy zarzucił, że naruszeniem art.
3
233 § 1 KPC jest uznanie za prawidłowe ustaleń dokonanych na podstawie kilka-
krotnie zmienianej i uzupełnianej opinii biegłego lekarza.
Oceniając opinię biegłego, Sąd dokonał błędnej wykładni art. 23 ust. 3 ustawy
o z. e. p., który to przepis uznaje za częściowo niezdolną do pracy osobę , która
utraciła zdolność do pracy zgodną z poziomem posiadanych kwalifikacji, a nie osobę,
która nie może wykonywać pracy w dotychczasowym miejscu pracy. Ponadto orze-
czenie trwałej niezdolności do pracy zapadło bez wyjaśnienia możliwości leczenia
operacyjnego zaćmy i krótkowzroczności.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Uzasadniony jest zarzut, że ustalenia faktyczne zapadły z naruszeniem art.
233 § 1 KPC. Podstawą tych ustaleń była ostatnia wersja opinii biegłego, w której
stwierdza się, że wnioskodawca jest częściowo niezdolny do pracy, przy czym nie-
zdolność ta jest trwała. Nie zostały natomiast poddane ocenie okoliczności, na pod-
stawie których biegły wyciągnął wnioski odmienne od zaprezentowanych poprzednio,
mimo niezmienionych wyników badania lekarskiego. W konsekwencji nie poddano
kontroli opinii biegłego w kontekście spełnienia warunków określonych w art. 23
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich ro-
dzin. Zarzut naruszenia tego przepisu okazał się także uzasadniony.
Przepis art. 23 ust. 1 tej ustawy stanowi, że niezdolną do pracy jest osoba,
która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu
naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po
przekwalifikowaniu. Warunki określone w tym przepisie są spełnione wówczas, gdy
naruszenie sprawności organizmu jest tego rodzaju, że stanowi przeszkodę do wy-
konywania pracy. Nie można natomiast stwierdzić niezdolności do pracy wówczas,
gdy istnieją zmiany chorobowe, w których przeciwwskazanie jest dalsze wykonywa-
nie pracy. Niezdolność do pracy w rozumieniu powołanego przepisu nie występuje,
gdy istnieje jedynie zagrożenie utraty zdolności do pracy, lecz ma miejsce wówczas,
gdy pracownik utracił już zdolność do pracy przynajmniej częściowo. W pierwszej
opinii rozpoznając u wnioskodawcy krótkowzroczność i początek zaćmy, biegły
stwierdził, że istniejący w dacie badania stopień nasilenia zmian chorobowych nie
powoduje niezdolności do pracy. Opinię swoją zmienił po zapoznaniu się z przeciw-
wskazaniami lekarza zakładowego do wykonywania dotychczasowej pracy i z cha-
4
rakterem pracy wykonywanej przez wnioskodawcę, uznając, że w dacie wykonania
pierwszego badania wnioskodawca był niezdolny do pracy. Stwierdził, że krótko-
wzroczność i początkowa katarakta, która może mieć w niekorzystnych warunkach
charakter postępujący, uniemożliwia wykonywanie zajęcia wymagającego schylania
się, dźwigania ciężarów, dużej ruchliwości i sprawności. Ze stwierdzenia tego nie
wynika aby aktualny stan narządu wzroku był przeszkodą do schylania się, dźwiga-
nia ciężarów i innych czynności. Raczej te uciążliwe czynności mogą spowodować
pogłębienie zmian chorobowych i ewentualną utratę zdolności do pracy.
Naruszeniem przepisu art. 23 ust. 3 powołanej ustawy jest uznanie za częś-
ciową niezdolność do pracy - niezdolności do jej wykonywania na dotychczasowym
stanowisku. Przepis ten stanowi, że częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która
w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych
kwalifikacji. Jak słusznie stwierdzono w kasacji, nie jest to równoznaczne z niemoż-
nością wykonywania pracy na konkretnym stanowisku pracy i w konkretnych warun-
kach. Należało dokonać oceny, czy zmiany chorobowe wnioskodawcy są przeszkodą
do wykonywania pracy zgodnej z jego kwalifikacjami. Biegły niewłaściwie rozumiał
ustawową definicję niezdolności do pracy. Po zapoznaniu się z charakterem pracy
wnioskodawcy stwierdził w opinii uzupełniającej, że wnioskodawca jest całkowicie
niezdolny do pracy. W kolejnej opinii zmienił swój pogląd, stwierdzając częściową
niezdolność do pracy. Nie można wymagać od biegłego lekarza umiejętności
interpretacji pojęć prawnych, natomiast rzeczą Sądu było takie sformułowanie pytań
do biegłego, aby tego rodzaju nieporozumienia nie występowały.
Słuszny jest także zarzut naruszenia art. 34 ust. 1 pkt 2 powołanej ustawy
przez przyznanie renty stałej. Opinia biegłego nie daje dostatecznych podstaw do
uznania, że niezdolność wnioskodawcy do pracy jest trwała. Zdaniem biegłego nie
ma rokowań poprawy stanu narządu wzroku, a przeciwnie prognozowane jest pogor-
szenie. Gdyby przyjąć tę prognozę za prawdziwą, niezdolność do pracy, o ile w ogóle
występuje, mogłaby być uważana za trwałą w rozumieniu art. 24 ust. 2 powołanej
ustawy. Jednakże biegły nie odnosi się w opinii do możliwości leczenia i ewentual-
nych prognoz w sytuacji, gdyby leczenie zostało podjęte. Także w tym zakresie
ustalenia zostały oparte na niezupełnie przekonujących dowodach.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy uznając kasację za uzasadnioną na podsta-
wie art. 39313
§ 1 KPC uchylił zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu
pierwszej instancji i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Częstochowie do po-
5
nownego rozpoznania.
========================================