Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 stycznia 2001 r.
I PKN 172/00
1. Pracownik samorządowy nabywa prawo do odprawy pieniężnej przy
przechodzeniu na emeryturę (art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o
pracownikach samorządowych, Dz.U. Nr 21, poz. 124 ze zm. w związku z art. 28
ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów pań-
stwowych, Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.; obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r.
Nr 86, poz. 953), co znaczy, że do nabycia tego prawa wystarczające jest przej-
ście na emeryturę pozostające w związku czasowym z ustaniem zatrudnienia.
2. Pracownik przechodzący kilkakrotnie na emeryturę u różnych praco-
dawców ma prawo wyboru pracodawcy zobowiązanego do wypłaty odprawy
emerytalnej.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz, Barbara Wagner (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2001 r. sprawy z powódz-
twa Mikołaja B. przeciwko Urzędowi Gminy w M. o odprawę emerytalną, na skutek
kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 grudnia 1999
r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w
Białymstoku do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o
kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 30 grudnia 1999 r. [...] oddalił
apelację Mikołaja B. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Białymstoku z dnia 20 września 1999 r. [...], oddalającego jego powódz-
two apelującego o odprawę emerytalną.
2
Sąd ustalił, że powód był zatrudniony do dnia 12 września 1994 r. w Szkole
Podstawowej w M. Uchwałą Rady Gminy z dnia 9 września 1994 r. został wybrany
na stanowisko wójta gminy M. Stosunek pracy na tym stanowisku ustał w dniu 5 li-
stopada 1998 r. w związku z wygaśnięciem mandatu wskutek upływu kadencji. Od
15 sierpnia 1993 r. Mikołaj B. pobierał emeryturę nauczycielską, zawieszając świad-
czenie na czas pełnienia funkcji wójta.
Powód wywodzi swoje prawo do odprawy emerytalnej z treści art. 21 ustawy z
dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 21, poz. 124 ze
zm.) w związku z art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracowni-
kach urzędów państwowych i § 8 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9
lipca 1990 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (jednolity tekst:
Dz.U. z 1993 r. Nr 111, poz. 493). W ocenie Sądu, roszczenie Mikołaja B. jest bezza-
sadne. Konieczną przesłanką nabycia prawa do odprawy jest przejście pracownika
samorządowego na emeryturę. Przejście pracownika samorządowego na emeryturę
oznacza „nie tylko zaprzestanie pracy, lecz także nabycie z tytułu zatrudnienia w
Urzędzie Gminy prawa do emerytury”. Warunek ten nie został przez powoda spełnio-
ny. Z ustaniem zatrudnienia nie nastąpiło nabycie przez niego prawa do świadczeń
emerytalnych. Mikołaj B. nie przeszedł z Urzędu Gminy na emeryturę, lecz powrócił
do posiadanego uprzednio statusu emeryta nauczyciela. W sferze jego uprawnień
emerytalnych nie nastąpiła żadna zmiana wynikająca z zatrudnienia w Urzędzie
Gminy.
Mikołaj B. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę narusze-
nie prawa materialnego „przez błędną wykładnię art. 21 ustawy o pracownikach sa-
morządowych polegającą na przyjęciu, że z chwilą zaprzestania pracy w urzędzie
gminy i przejścia na emeryturę powód nie nabył uprawnienia do odprawy emerytalnej
jako pracownik samorządowy”, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i zasądze-
nie dochłodzonej pozwem kwoty stanowiącej równowartość odprawy, ewentualnie o
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu, w obu przy-
padkach z przyznaniem od strony pozwanej kosztów postępowania.
Zdaniem pełnomocnika skarżącego, błędny jest pogląd Sądu, że warunkiem
nabycia prawa do odprawy na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy o pracownikach samo-
rządowych jest nabycie uprawnień emerytalnych w Urzędzie Gminy. Przepis ten
prawo do odprawy wiąże z przejściem na emeryturę, a nie z osiągnięciem wieku
emerytalnego. „Podjęcie korzystania ze świadczeń emerytalnych i przyjęcie statusu
3
społecznego emeryta oznacza właśnie przejście na emeryturę”. Nie ma w sprawie
żadnego znaczenia fakt, z jakiego tytułu skarżący nabył prawo do emerytury - jako
pracownik samorządowy czy jako nauczyciel. Okolicznością istotną jest to, że prze-
chodząc do pracy samorządowej nie otrzymał on z powodu podjęcia zatrudnienia w
Urzędzie Gminy odprawy ze szkoły, w której był zatrudniony jako nauczyciel. Po-
nadto, na czas pełnienia funkcji wójta powód zawiesił emeryturę.
Odmowa przyzna-
nia Mikołajowi B. odprawy emerytalnej - świadczenia socjalnego narusza nie tylko
prawo, ale i zasady współżycia społecznego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r., pracownikom samo-
rządowym, przy odpowiednim zastosowaniu art. 28 ustawy o pracownikach urzędów
państwowych, przysługuje przy przechodzeniu na emeryturę jednorazowa odprawa.
Według art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 12 września 1982 r. o pracownikach urzędów
państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.), pracownikowi przechodzącemu na
emeryturę przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości stanowiącej wielokrotność
miesięcznego wynagrodzenia, zależna od okresu pracy w urzędzie. Powołane prze-
pisy są szczególnymi w rozumieniu art. 5 KP. Do pracowników samorządowych nie
ma zatem zastosowania art. 921
KP w takim zakresie, w jakim ich prawo do odprawy
emerytalnej normuje art. 21 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. Przejściem na emeryturę
jest zamiana statusu pracownika lub pracownika - emeryta na status wyłącznie eme-
ryta. Następuje ono zawsze i tylko przez rozwiązanie stosunku pracy. Dopóki bo-
wiem trwa stosunek pracy osoba pobierająca emeryturę nie przestaje być pracowni-
kiem. Ani nabycie przez pracownika prawa do emerytury, ani przyznanie świadcze-
nia, ani nawet jego wypłata nie stanowią zdarzeń powodujących ustanie zatrudnie-
nia. Pracownik pobierający emeryturę w czasie nieprzerwanie trwającego stosunku
pracy przechodzi więc na emeryturę dopiero po ustaniu tego zatrudnienia. Pracowni-
kowi samorządowemu odprawa przysługuje „przy przechodzeniu na emeryturę”, a
nie w związku z przejściem na emeryturę. Znaczy to, że przejście na emeryturę nie
musi pozostawać w żadnym innym, poza czasowym, związku z ustaniem zatrudnie-
nia.
Powód nabył prawo do emerytury nauczycielskiej i pobierał to świadczenie od
15 sierpnia 1993 r., kontynuując pracę pedagogiczną. Łączący Mikołaja B. i Szkołę
4
Podstawową w M. stosunek pracy został rozwiązany w dniu 12 września 1994 r. na
mocy porozumienia stron w związku z wyborem powoda, w dniu 9 września 1994 r.,
na stanowisko wójta Gminy M., a nie ze względu na jego przejście na emeryturę (co
ewentualnie mogłoby uzasadniać tezę o obowiązku wypłaty odprawy emerytalnej
przez pracodawcę, u którego powód nabył prawo do emerytury). W okresie zatrud-
nienia na stanowisku wójta powód nie pobierał emerytury. Przed ustaniem zatrudnie-
nia w Urzędzie Gminy nie przechodził na emeryturę. Gdyby jednak nawet potrakto-
wać rozwiązanie stosunku pracy na stanowisku nauczyciela jako związane z przej-
ściem na emeryturę, co jest prawie niemożliwe do wykazania, to i tak fakt ten nie
byłby decydujący dla prawa powoda do odprawy emerytalnej przy ponownym przej-
ściu na emeryturę, po rozwiązaniu stosunku pracy z wyboru. Bezsporną jest okolicz-
ność, że Mikołaj B. nie otrzymał odprawy emerytalnej od Szkoły Podstawowej w M.
Przepisy nie wskazują pracodawcy zobowiązanego do wypłaty odprawy w sytuacji
kilkakrotnego przechodzenia na emeryturę u różnych pracodawców. Należy zatem
rozumieć, że wybór dłużnika należy w takich razach do pracownika. Prawo do od-
prawy nie jest wszak związane z okresem pracy u określonego pracodawcy (choć
może to mieć znaczenie dla wysokości odprawy), a tylko z przejściem pracownika u
niego na emeryturę.
Warunki nabycia prawa do emerytury określają przepisy ubezpieczeniowe:
ogólne - ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubez-
pieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) oraz szczególne - między
innymi art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst:
Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.). Ustawodawca nie uzależnił prawa do od-
prawy emerytalnej od warunków, na jakich przyznane zostało pracownikowi świad-
czenie z ubezpieczenia społecznego. Może to być zatem także emerytura tzw. wcze-
śniejsza (czy według terminologii przyjętej w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. „na-
leżna bez względu na wiek” lub pomostowa). Brak jest jakichkolwiek podstaw nor-
matywnych do konstruowania dodatkowej przesłanki nabycia prawa do odprawy,
jaką miałoby być nabycie prawa do emerytury na warunkach przewidzianych dla pra-
cowników urzędów państwowych (samorządowych), którzy objęci są powszechnym
systemem ubezpieczenia emerytalnego. Art. 21 ustawy o pracownikach samorządo-
wych, a także art. 28 ustawy o pracownikach urzędów państwowych, są przepisami
quasiwynagrodzeniowymi. Należy je wykładać ściśle. Nakaz ścisłej interpretacji
przepisu prawa znaczy nie tylko zakaz jego wykładni rozszerzającej, ale także zwę-
5
żającej. Skoro pracownikowi samorządowemu przysługuje jednorazowa odprawa
przy przejściu na emeryturę, to do nabycia prawa do tego świadczenia konieczne jest
tylko przejście na emeryturę. Nic nadto.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39313
KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================