Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 stycznia 2001 r.
I PKN 703/00
Wykrycie dokumentu w postępowaniu karnym, w którym pracownik zo-
stał uniewinniony od zarzutu popełnienia przestępstwa, będącego przyczyną
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 52 § 1 pkt 2 KP,
stanowi podstawę wznowienia postępowania w rozumieniu art. 403 § 2 KPC.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2001 r. sprawy z po-
wództwa Andrzeja K. przeciwko Przedsiębiorstwu Niemiecko-Polskiemu „P.-S.”
Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. o wznowienie postępowania, na
skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krośnie z dnia 7 kwietnia 2000 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie wyrokiem z
dnia 7 kwietnia 2000 r. oddalił apelację powoda Andrzeja K. od wyroku Sądu Rejo-
nowego w Sanoku z dnia 21 grudnia 1999 r. [...], oddalającego skargę o wznowienie
postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Wojewódzkie-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 12 października
1994 r. W sprawie tej pozwany pracodawca (Przedsiębiorstwo Polsko-Niemieckie
„P.-S.” Spółka z o.o. w S.) rozwiązał z powodem umowę o pracę bez wypowiedzenia
w trybie art. 52 § 1 pkt 2 KP, zarzucając mu popełnienie przestępstwa zagarnięcia
mienia należącego do zakładu pracy. Sądy pracy oddaliły odwołanie powoda kwe-
stionującego zgodność z prawem tego trybu rozwiązania stosunku pracy. Następnie
jednak w postępowaniu karnym powód został uniewinniony od zarzutu popełnienia
2
przestępstwa. Na tej podstawie wniósł skargę o wznowienie postępowania w prawo-
mocnie zakończonej sprawie pracowniczej, która ostatecznie stała się przedmiotem
kasacyjnego postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 1996 r., I PKN
8/96, który uwzględnił kasację powoda, potwierdzając rażące naruszenie przepisów
art. 410 i 403 § 2 KPC przez Sąd drugiej instancji.
Następnie sprawa była przedmiotem długotrwałego postępowania sądowego.
Sąd drugiej instancji skierował skargę do rozpoznania przez Sąd Rejonowy w San-
oku, który wyrokiem z dnia 21 października 1997 r. wznowił postępowanie w sprawie,
uchylił zapadłe w niej wyroki i zasądził od pozwanego na rzecz powoda odszkodo-
wanie w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę z tytułu niezgodnego
z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia oraz sprostował świadec-
two pracy w części określającej tryb rozwiązania stosunku pracy oraz oddalił rosz-
czenie powoda o przywrócenie do pracy. Sąd drugiej instancji po rozpoznaniu apela-
cji obu stron uchylił ten wyrok do ponownego rozpoznania, po którym Sąd Rejonowy
w Sanoku postanowieniem z dnia 8 czerwca 1998 r. odrzucił skargę powoda o
wznowienie postępowania. Także to orzeczenie zostało uchylone do ponownego
rozpoznania, po którym Sąd Rejonowy w Sanoku wyrokiem z dnia 10 marca 1999 r.
oddalił skargę powoda o wznowienie postępowania. Również ten wyrok uchylił Sąd
drugiej instancji do ponownego rozpoznania wyrokiem z dnia 28 czerwca 1999 r. Po-
nownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy w Sanoku wyrokiem z dnia 21 grudnia
1999 r. oddalił skargę powoda, uznając, że w prawomocnie zakończonej sprawie
pracowniczej Sądy meriti „w sposób nie budzący wątpliwości” ustaliły zaistnienie
przesłanki z art. 52 § 1 pkt 2 KP, że powód „nadużył swoich uprawnień pracowni-
czych”. Sąd drugiej instancji oddalając apelację od tego wyroku, uznał, iż uzyskany
przez powoda karny wyrok uniewinniający go od zarzutów popełnienia przestępstwa
na szkodę pracodawcy zapadł po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie pracow-
niczej i nie może stanowić podstawy ani uzasadnienia wznowienia postępowania w
sprawie z zakresu prawa pracy według wymagań określonych w art. 403 § 2 KPC lub
art. 403 § 3 KPC.
W kasacji powoda podniesiono zarzuty naruszenia art. 403 § 2 i 3 KPC przez
bezpodstawne przyjęcie, że okoliczności i dowody uzyskane w postępowaniu karnym
zakończonym prawomocnym wyrokiem uniewinniającym go od zarzutu popełnienia
przestępstwa na szkodę pracodawcy, które zostało wskazane jako podstawa na-
tychmiastowego zwolnienia go z pracy w trybie art. 52 § 1 pkt 2 KP, nie wypełniają
3
przesłanek wznowienia postępowania w trybie art. 403 § 2 i 3 KPC. Ponadto - zda-
niem skarżącego - wyroki w sprawach pracowniczych zostały oparte na nieprawdzi-
wych i sfałszowanych dokumentach w rozumieniu art. 403 § 1 i 2 KPC. W uzasad-
nieniu kasacji skarżący argumentował, że na gruncie prawa pracy powód w dalszym
ciągu jest traktowany jako przestępca, pomimo że został prawomocnie uniewinniony
od zarzutu popełnienia przestępstw, które przypisały mu sądy pracy w prawomocnie
zakończonym postępowaniu pracowniczym, co wymaga wznowienia tego postępo-
wania w trybie powołanych podstaw kasacyjnych.
W odpowiedzi na kasację strona pozwana wniosła o jej oddalenie, twierdząc,
że kasacyjne zarzuty są całkowicie bezpodstawne i nieuzasadnione.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest uzasadniona z powodu oczywistego naruszenia art. 403 § 2 KPC,
którego rażące naruszenie uznał już Sąd Najwyższy we wcześniejszym postanowie-
niu z dnia 7 listopada 1996 r., I PKN 9/96, wskazując na potrzebę wnikliwego rozpa-
trzenia sprawy wznowienia postępowania zmierzającego do ponownego zbadania
zasadności prawomocnego wyroku wydanego w sprawie pracowniczej powoda w
sytuacji, gdy w postępowaniach karnych zapadły orzeczenia niweczące powołaną
przyczynę rozwiązania z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia. To wiążące zale-
cenie Sądu Najwyższego wymagało koniecznego zweryfikowania postępowania po-
zwanego pracodawcy, który powołał jako wyłączną przyczynę niezwłocznego rozwią-
zania z powodem umowy o pracę popełnienie w czasie jej trwania „oczywistego”
przestępstwa, które miało dyskwalifikować pracownika na zajmowanym stanowisku
pracy (art. 52 § 1 pkt 2 KP), co przekreśliły wyniki postępowań karnych, w których
pracownik został uniewinniony od jakichkolwiek zarzutów popełnienia czynów prze-
stępczych na szkodę pracodawcy. Przyjęcie zgodności z prawem zastosowania
przez pracodawcę szczególnego sposobu natychmiastowego pozbycia się pracow-
nika na podstawie art. 52 § 1 pkt 2 KP, któremu pracodawca zarzucił oczywiste po-
pełnienie przestępstwa uniemożliwiającego dalsze zatrudnienie, wymaga istnienia tej
oczywistości przed złożeniem oświadczenia woli pracodawcy w przedmiocie rozwią-
zania z tego powodu umowy o pracę i nie może być wynikiem przeprowadzonego
postępowania dowodowego w sprawie pracowniczej. Sąd pracy powinien jedynie
bezspornie ustalić zaistnienie oczywistego czynu kwalifikowanego przez prawo karne
4
jako przestępstwo na podstawie uzasadnionego przekonania o braku jakichkolwiek
wątpliwości co do wyniku ewentualnego postępowania karnego, w którym sąd karny
mógłby potwierdzić oczywistość popełnienia przestępstwa. W sytuacjach prowadzo-
nych równocześnie postępowań w sprawie pracowniczej i karnej wymaga to z reguły
zawieszenia postępowania cywilnego z uwagi na ujawnienie się czynu, którego
ustalenie w drodze karnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywil-
nej (na podstawie art. 177 § 1 pkt 4 KPC), ponieważ prawomocne orzeczenie sądu
karnego uniewinniające pracownika wyłącza możliwość przyjęcia przez sąd pracy, że
przestępstwo miało charakter oczywisty w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 2 KP. W przy-
padku gdy karny wyrok uniewinniający zapadł po prawomocnie zakończonym postę-
powaniu w sprawie pracowniczej, w której sąd pracy przyjął „oczywistość” popełnie-
nia zarzucanego pracownikowi czynu przestępczego jako zgodną z prawem przyczy-
nę rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika w trybie art. 52 § 1 pkt 2 KP za-
chodzi kardynalna rozbieżność kwalifikacji prawnych powodująca, że uniewinniony
przez sąd karny pracownik może być nadal traktowany jako przestępca na gruncie
prawa pracy, która - w przypadku skargi pracownika o wznowienie postępowania
cywilnego - w sposób oczywisty wymaga roztropnego rozważenia, czy okoliczności
faktyczne lub środki dowodowe, jakie w postępowaniu karnym doprowadziły do
uniewinnienia pracownika, nie mogły mieć wpływu na wynik sprawy pracowniczej, z
których pracownik nie mógł skorzystać w poprzednim postępowaniu (art. 403 § 2
KPC). Konieczna rozwaga sądów meriti w rozpoznawanej sprawie powinna prowa-
dzić do wydania nowego orzeczenia w sprawie pracowniczej już w następstwie po-
stanowienia z dnia 7 listopada 1996 r., w którym Sąd Najwyższy w istocie rzeczy
potwierdził zaistnienie podstaw do wznowienia postępowania. Należało bowiem mieć
na uwadze, że w poprzednim prawomocnie zakończonym postępowaniu pracowni-
czym pozwany pracodawca posłużył się sfałszowaną kopią faktury zakupu na nazwi-
sko powoda samochodu, który błędnie został zarejestrowany jako prywatny pojazd
pracownika, co stanowiło przyczynę rozwiązania z nim umowy o pracę na podstawie
art. 52 § 1 pkt 2 KP, określaną jako popełnienie przestępstwa zagarnięcia mienia na
szkodę pracodawcy, z którego następnie powód został oczyszczony (uniewinniony)
przez sąd karny, który orzekał na podstawie prawdziwego dokumentu, który wskazy-
wał pozwanego pracodawcę jako właściciela nabytego samochodu. Wykrycie praw-
dziwego dokumentu w prawomocnie zakończonym postępowaniu karnym, w wyniku
którego pracownik został uniewinniony od zarzutu popełnienia przestępstwa na
5
szkodę pracodawcy, powołanego jako przyczyna rozwiązania umowy o pracę bez
wypowiedzenia w trybie art. 52 § 1 pkt 2 KP, stanowi uzasadnioną podstawę wzno-
wienia postępowania w rozumieniu art. 403 § 2 KPC. Ten środek dowodowy obiek-
tywnie istniał już przed uprawomocnieniem się wyroku w sprawie pracowniczej, ale
powód mógł z niego skorzystać dopiero wskutek ujawnienia go w późniejszym po-
stępowaniu karnym.
Powyższe spowodowało wydanie przez Sąd Najwyższy na podstawie art.
39313
KPC wyroku kasatoryjnego, który zobowiązuje sądy meriti do wydania w grani-
cach określonych w art. 412 KPC i na podstawie art. 56 KP w związku z art. 97 § 3
KP ponownego orzeczenia merytorycznego w sprawie pracowniczej powoda - z
uwzględnieniem faktu, że prawomocne orzeczenia sądów karnych uniewinniające
powoda wykluczają przyjęcie, iż zarzucane mu przestępstwo jako przyczyna rozwią-
zania umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 2 KP miało charakter oczywisty.
========================================