Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 lutego 2001 r.
II UKN 221/00
Przepis art. 442 § 2 KC ma zastosowanie, gdy zostanie wykazane, że
szkoda jest następstwem czynu określonego w kodeksie karnym jako zbrodnia
lub występek.
Przewodniczący SSN Maria Tyszel, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Jerzy Kuźniar.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2001 r. sprawy z wniosku
Sławomira P. przeciwko Polskim Kolejom Państwowym - Zakładowi Taboru w K. o
rentę uzupełniającą, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
w Łodzi z dnia 24 listopada 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 21 lipca 1999 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Łodzi oddalił powództwo Sławomira P. przeciwko Polskim Kolejom
Państwowym - Zakładowi Taboru w K. o rentę z tytułu utraty zdolności do pracy w
charakterze maszynisty. Sąd ustalił, że powód stał się niezdolny do pracy po tym, jak
pozwany polecił mu wykonywanie wymagającej znacznego wysiłku pracy zastępczej
przy myciu lokomotywy. Miało to miejsce po raz pierwszy w lipcu 1990 r., kiedy po-
wód zaczął odczuwać dolegliwości lewej nogi i był z tego powodu hospitalizowany.
Po leczeniu uzyskał zaświadczenie lekarskie z marca 1992 r. zezwalające na wyko-
nywanie pracy maszynisty z ograniczeniem stania i chodzenia. Po badaniu okreso-
wym we wrześniu 1992 r. stwierdzono pierwszą kategorię zdrowia bez jakichkolwiek
przeciwwskazań. W grudniu 1992 r. przełożony powoda Jan N. skierował go ponow-
nie do pracy zastępczej znając treść obu zaświadczeń lekarskich. Orzeczeniem le-
karskim z dnia 6 stycznia 1994 r. powód został uznany za niezdolnego do pracy na
2
stanowisku maszynisty, a następnym orzeczeniem z dnia 17 marca 1994 r. został
zaliczony do III grupy inwalidów.
Prawomocnym wyrokiem z dnia 28 lutego 1995 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi zasądził od pozwanego na rzecz powoda za-
dośćuczynienie za doznaną krzywdę i odszkodowanie. Roszczenie o rentę z tytułu
zmniejszenia możliwości zarobkowych powód zgłosił w niniejszej sprawie. Roszcze-
nie to uległo zdaniem Sądu trzyletniemu przedawnieniu na podstawie art. 442 § 1
KC. Nie ma podstaw do przyjęcia dziesięcioletniego terminu przedawnienia określo-
nego w art. 442 § 2 KC, liczonego od daty wyrządzenia szkody, bowiem przełożo-
nemu powoda nie można przypisać przestępstwa.
Apelacja powoda od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyj-
nego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 24 listopada 1999 r.
[...]. Sąd Apelacyjny uznał za prawidłowe ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instan-
cji i podzielił jego pogląd prawny.
Wyrok ten zaskarżył kasacją powód i wskazując jako podstawę kasacji naru-
szenie prawa materialnego przez niezastosowanie art. 442 § 2 KC wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Łodzi do po-
nownego rozpoznania. Zdaniem powoda Sąd Apelacyjny pominął fakt, że działanie
przełożonego Jana N. wyczerpuje znamiona przestępstwa z art. 191 § 2 dawnego
Kodeksu karnego. Ustalony stan faktyczny dawał podstawę do takiej kwalifikacji,
zwłaszcza że podstawą zasądzenia zadośćuczynienia w poprzednim postępowaniu
było uznanie ewidentnej winy przełożonego powoda. Znalazło to wyraz w uzasadnie-
niu wyroku, gdzie Sąd stwierdził, że przełożony zlekceważył prośbę powoda i za-
świadczenie lekarskie zakazujące mu określonego rodzaju pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia art. 442 § 2 KC jest nieuzasadniony. Przepis ten stanowi,
że jeżeli szkoda wynika ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody
ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popełnienia przestępstwa.
Określenie „szkoda wynika ze zbrodni lub występku” oznacza, że przepis ten ma za-
stosowanie, gdy szkoda jest następstwem czynu, określonego w Kodeksie karnym
jako zbrodnia lub występek, którego jednym ze znamion jest skutek przestępczy.
Chodzi o takie przestępstwo, w którym wyrządzenie szkody na osobie sprawca
3
obejmuje swoim zamiarem (wina umyślna) lub przewidywaniem względnie powinno-
ścią przewidywania (wina nieumyślna). W przypadku dochodzenia naprawienia
szkody na osobie, zastosowanie przepisu art. 442 § 2 KC uzależnione jest od wyka-
zania popełnienia przestępstwa, którego skutkiem jest spowodowanie uszkodzenia
ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci.
Przepis art. 191 § 1 Kodeksu karnego obowiązującego w czasie wyrządzenia
szkody stanowi, że kto będąc w zakładzie pracy odpowiedzialny za bezpieczeństwo i
higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracow-
nika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała
lub ciężkiego rozstroju zdrowia podlega karze. Przepis 191 § 2 przewiduje karę w
przypadku, gdy sprawca działa nieumyślnie. Na ten ostatni przepis powód powołuje
się w kasacji twierdząc, że ustalony stan faktyczny jest wystarczającą podstawą do
uznania popełnienia przestępstwa. Zarzut ten jest nieuzasadniony. Udowodnienie
naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przez zlekceważenie treści
zaświadczenia lekarskiego uzasadnia uznanie winy osoby odpowiedzialnej za bez-
pieczeństwo pracy, czego konsekwencją jest odpowiedzialność zakładu pracy. Jed-
nakże wina w zakresie naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy nie wy-
czerpuje jeszcze dyspozycji omawianego przestępstwa. Powinno być objęte świa-
domością osoby naruszającej przepisy, że skutkiem tego naruszenia jest narażenie
na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub
ciężkiego rozstroju zdrowia. Konstrukcja przestępstwa popełnionego z winy nie-
umyślnej w postaci niedbalstwa polega na tym, że sprawca nie przewiduje skutków
swego działania lub zaniechania, lecz może i powinien je przewidzieć. Treść za-
świadczenia lekarskiego, stwierdzającego jedynie pewne ograniczenia przy zacho-
waniu zdolności do pracy, nie dawała przełożonemu powoda podstaw do przewidy-
wania, że dopuszczenie powoda do pracy zastępczej narazi go na bezpośrednie nie-
bezpieczeństwo ciężkiego rozstroju zdrowia. Skutek taki zresztą nie nastąpił, gdyż
powód doznał rozstroju zdrowia nie bezpośrednio po poleceniu wykonywania pracy
zastępczej, lecz po pewnym czasie w wyniku rozwoju zmian chorobowych. W nie-
kwestionowanym stanie faktycznym nie można uznać, że szkoda poniesiona przez
powoda jest wynikiem przestępstwa, nie ma zatem zastosowania przepis art. 442 § 2
KC.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312
KPC oddalił ka-
sację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
4
========================================