Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 lutego 2001 r.
I PKN 249/00
Z art. 2416
KP nie wynika zakaz dokonywania przez sąd wykładni posta-
nowień układu zbiorowego pracy.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie:
SN Józef Iwulski, SA Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2001 r. sprawy z powództwa
Feliksa H. przeciwko Fabryce Elementów Wyposażenia Budownictwa „M.-Z.” S.A. w
Z. o nagrodę jubileuszową, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 29 grudnia 1999
r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Złotowie wyrokiem z dnia 9 września 1999 r. od-
dalił powództwo Feliksa H. przeciwko Fabryce Elementów Wyposażenia Budownic-
twa „M.-Z.” S.A. w Z. o zasądzenie nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy.
Sąd ten ustalił, że powód pracował w pozwanym zakładzie pracy od 1 kwietnia
1975 r. do 10 września 1987 r. Ponownie został zatrudniony 4 czerwca 1996 r. i pra-
cuje do chwili obecnej. W Fabryce obowiązywał od 2 czerwca 1995 r. zakładowy
układ zbiorowy pracy zawierający przepisy o nagrodach jubileuszowych. 31 sierpnia
1996 r. został zawarty protokół dodatkowy do tego układu, zgodnie z którym okres
zatrudnienia wymagany do nabycia uprawnień do nagrody jubileuszowej traktowany
jest tak samo jak zatrudnienie w jednostkach gospodarki uspołecznionej, jednakże
pracownik nabywa prawo do nagrody pod warunkiem przepracowania w pozwanym
zakładzie 3 lat przed dniem nabycia uprawnień do jej otrzymania. Intencją ustalenia
takiej normy była stabilizacja zatrudnienia, a ponadto uniemożliwienie nowo zatrud-
nionym pracownikom korzystania w sposób automatyczny z dobrodziejstw układu.
2
Zdaniem Sądu Pracy trzyletniego okresu zatrudnienia nie można odnieść do okresów
wcześniejszego zatrudnienia. Powód przed dniem nabycia prawa do nagrody, to jest
przed 11 czerwca 1998 r., nie miał wymaganego okresu trzyletniej pracy w pozwa-
nym zakładzie.
Powód wniósł apelację od tego wyroku. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z dnia 29 grudnia 1999 r. zmienił zaskarżo-
ny wyrok i zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 5769 zł tytułem na-
grody jubileuszowej za 30 lat pracy. W uzasadnieniu swego wyroku Sąd drugiej in-
stancji powołał się na następującą treść przepisu zakładowego układu zbiorowego
pracy: „Pracownik nabywa prawo do nagrody jubileuszowej pod warunkiem przepra-
cowania w Fabryce 3 lat przed dniem nabycia uprawnień do nabycia nagrody.” Zda-
niem tego Sądu brak jest podstaw do nadawania cytowanemu przepisowi treści,
zgodnie z którą chodziłoby o 3 lata przepracowane nieprzerwanie i bezpośrednio
przed dniem nabycia prawa do nagrody. Powołując się na konieczność ścisłej inter-
pretacji przepisów płacowych, Sąd Okręgowy wyraził pogląd, że takie rozumienie
analizowanego przepisu, jakie zostało przedstawione w wyroku Sądu pierwszej in-
stancji musiałoby zostać wyartykułowane jednoznacznie i wyraźnie. Nie ma podstaw
do zwężania treści przepisu wbrew jego literalnemu brzmieniu przy zastosowaniu
wykładni funkcjonalnej. Ponadto podniesiono, że powód przepracował w pozwanym
zakładzie 14 lat, a przerwa w zatrudnieniu była wynikiem zmiany pracodawcy w dro-
dze porozumienia stron i zakładów pracy. Powód nie powinien być zatem traktowany
jak nowy pracownik, który jeszcze niczego nie zrobił dla zakładu, a już miałby korzy-
stać z dobrodziejstw układu zbiorowego pracy.
Strona pozwana wniosła kasację od tego wyroku, podnosząc zarzut narusze-
nia prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 2416
KP, polegającą na przyję-
ciu, że „do wyjaśnień postanowień zakładowego układu zbiorowego pracy jest sąd, a
nie strony takiego układu”. W uzasadnieniu kasacji podniesiono, że Sąd Okręgowy,
dokonując wykładni układu, pominął stanowisko przedstawicieli związków zawodo-
wych, sygnatariuszy układu, którzy wyjaśnili cel wprowadzenia interpretowanego
przepisu. Dokonane wyjaśnienia wiążą nie tylko strony układu, ale i sądy. Kasacja
zawiera wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasą-
dzenie kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie o jego uchylenie i przekaza-
nie sprawy do ponownego rozpoznania.
3
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Kasacja nie jest uzasadniona. Z treści art. 2416
KP nie wynika w żadnym razie
zakaz dokonywania przez sąd wykładni postanowień układu zbiorowego pracy.
Zgodnie z tym przepisem treść postanowień układu wyjaśniają wspólnie jego strony
(§ 1). Paragraf drugi tego przepisu dotyczy związania wyjaśnieniami stron, które za-
warły porozumienie o stosowaniu tego układu. Określenie sposobu (trybu) dokony-
wania wyjaśnień treści układu należy do tak zwanych obligacyjnych postanowień
układu (art. 2411
pkt 3 KP). Gdy w układzie ustalony został tryb dokonywania wyja-
śnień i strony korzystając z tej możliwości zinterpretują wspólnie jego postanowienie,
jest to dla nich wiążące. Wyjaśnienie nie ma takiej samej mocy jak układ, gdyż nie
ma postaci protokołu dodatkowego. Układ zbiorowy pracy jest źródłem prawa pracy,
co wynika z art. 9 § 1 KP. Sąd jest bez wątpienia uprawniony do wykładania prawa
mającego zastosowanie w rozpoznawanej sprawie. Ograniczenia w dokonywaniu
samodzielnej wykładni muszą wynikać z wyraźnego przepisu ustawy. Przykładem
takiego przepisu jest art. 386 § 6 KPC, zgodnie z którym ocena prawna wyrażona w
uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiąże zarówno sąd, któremu sprawa zo-
stała przekazana do ponownego rozpoznania, jak i sąd drugiej instancji przy ponow-
nym rozpoznaniu sprawy. Związanie sądu wyjaśnieniami układu zbiorowego nie wy-
nika z art. 2416
KP. Treści tego przepisu nie można interpretować jako przyznania
stronom układu monopolu na wykładanie jego postanowień. Istotne znaczenie tej
normy prawnej sprowadza się do pozbawienia znaczenia wyjaśnień treści układu
dokonywanych przez jedną tylko jego stronę. Wyjaśnienia mają być dokonywane
przez strony wspólnie. W przepisie art. 2416
KP nie ma mowy o tym, że wyłącznie
strony układu są uprawnione do dokonywania wyjaśnień. Natomiast kompetencja
sądu w tym zakresie stanowi konsekwencję uznania układu za źródło prawa. Gdy
strony układu dokonają wspólnie wyjaśnienia jego treści, sąd powinien wziąć to pod
uwagę przy rozpoznawaniu sprawy. Strony zakładowego układu zbiorowego pracy,
którego postanowienia spowodowały kontrowersje w niniejszej sprawie, nie dokonały
wspólnego wyjaśnienia jego treści na podstawie art. 2416
KP. Wyjaśnień takich nie
mogą zastąpić zeznania świadków, ani w innej formie przedstawione stanowisko
strony układu, chociaż i one nie są oczywiście pozbawione znaczenia. Prawidłowość
wykorzystania materiału dowodowego nie mogła być przedmiotem oceny Sądu Naj-
wyższego, gdyż nie został podniesiony w kasacji odpowiedni zarzut. W tej sytuacji
4
ocena jedynej podstawy kasacji - zarzutu błędnej wykładni art. 2416
KP - mogła zo-
stać dokonana tylko w oparciu o ustalony w sprawie stan faktyczny. Ta podstawa
kasacji okazała się nieusprawiedliwiona. Kasacja podlegała zatem oddaleniu na pod-
stawie art. 39312
KPC.
========================================