Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 lutego 2001 r.
I PKN 252/00
Sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 8 KP) jest zasądze-
nie wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy na rzecz pracownika
przywróconego do pracy z powodu nieuzyskania przez pracodawcę zgody za-
rządu zakładowej organizacji związkowej (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych, Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.; obecnie jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854) wówczas, gdy pracownik ten naru-
szył w sposób ciężki swe obowiązki pracownicze (przebywał na terenie zakładu
pracy pod wpływem alkoholu), a pracodawca dokonuje zwolnień grupowych z
powodu trudności ekonomicznych.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie:
SN Józef Iwulski, SA Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2001 r. sprawy z powództwa
Szymona K. przeciwko „G.” Spółce Akcyjnej w D. o przywrócenie do pracy, na skutek
kasacji strony pozwanej, od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Radomiu z dnia 17 grudnia 1999 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że kwotę 11.192,61 zł zastąpił
kwotą 2675,88 zł (dwa tysiące sześćset siedemdziesiąt pięć i 88/100),
o d d a l i ł kasację w pozostałej części i zniósł między stronami koszty po-
stępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Przysusze po ponownym rozpoznaniu sprawy,
wyrokiem z dnia 15 października 1999 r. oddalił powództwo Szymona K. przeciwko
„G.” S.A. w D. o przywrócenie do pracy.
Sąd ten ustalił, że powód był pracownikiem strony pozwanej od 1977 r., ostat-
nio zatrudnionym na stanowisku ślusarza. Od 23 marca 1995 r. był członkiem Prezy-
2
dium Zarządu Zakładowego Związku Zawodowego Pracowników „G.” S.A. w D.. Gdy
powód opuszczał teren Zakładów 27 lipca 1998 r. (jak wynika z dokumentów, na
które powołał się Sąd, chodzi o dzień 21 lipca) o godzinie 1230
został zatrzymany
przez wartowników straży przemysłowej, gdyż jego zachowanie wskazywało na to,
że jest pod wpływem alkoholu. Potwierdził to wynik badania probierzem trzeźwości.
Następnego dnia (22 lipca 1998 r.) Zarząd Spółki zawiadomił Związek Zawodowy
Pracowników „G.” S.A., że zamierza rozwiązać z powodem umowę o pracę bez wy-
powiedzenia. Związek odpowiedział 23 lipca, że nie wyraża na to zgody. Zarząd
Spółki poinformował Związek Zawodowy 10 sierpnia 1998 r., że zamierza rozwiązać
umowę o pracę z powodem z zachowaniem okresu wypowiedzenia z uwagi na to, że
przebywał na terenie zakładu pracy w stanie wskazującym na spożycie alkoholu. Za-
rząd Związku Zawodowego w piśmie z 14 sierpnia uznał zasadność wypowiedzenia
Szymonowi K. umowy o pracę i jednocześnie zwrócił się do Prezesa Zarządu „G.”
S.A. o zaniechanie rozwiązania umowy o pracę nawet za wypowiedzeniem. 14
sierpnia 1998 r. powód otrzymał pismo Prezesa Zarządu zawiadamiające o rozwią-
zaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem wynoszącym trzy miesiące. Wcześniej, 10
sierpnia, Prezes polecił poinformować powoda, że wypowiedzenie może zostać
anulowane. Do końca okresu wypowiedzenia nie doszło do anulowania i 30 listopada
stosunek pracy powoda uległ rozwiązaniu.
Sąd Pracy uznał, że wypowiedzenie umowy o pracę powodowi nastąpiło z na-
ruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, ponieważ pracodawca nie uzy-
skał zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej, o której jest mowa w art. 32
ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz.
234 ze zm. ). Roszczenie powoda o przywrócenie do pracy nie może być jednakże
uwzględnione z uwagi na treść art. 8 Kodeksu pracy.
Powód zaskarżył ten wyrok, a Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Radomiu wyrokiem z dnia 17 października 1999 r. zmienił wyrok Sądu
pierwszej instancji w ten sposób, że przywrócił powoda do pracy z dniem 1 grudnia
1998 r. na dotychczasowych warunkach i zasądził na jego rzecz od strony pozwanej
11 192,61 zł pod warunkiem podjęcia pracy w terminie 7 dni.
Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska Sądu Rejonowego co do sprzeczności
żądania przywrócenia do pracy z „treścią art. 8”. Powód został raz ukarany karą
upomnienia (23 lipca 1997 r.) za samowolne opuszczenie stanowiska pracy. Z pisma
związku zawodowego oraz sprzeciwu powoda wynika, że opuszczenie stanowiska
3
pracy związane było z działalnością związkową. Następnym naruszeniem obowiąz-
ków było zdarzenie, które było przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę. Sąd dru-
giej instancji istotne znaczenie przywiązał do pisma Prezesa Zarządu pozwanej
Spółki, które stanowiło przyrzeczenie cofnięcia wypowiedzenia pod pewnymi warun-
kami. Były nimi: brak naruszeń przez powoda obowiązków pracowniczych w okresie
wypowiedzenia, złożenie przez kierownika komórki organizacyjnej wniosku o anulo-
wanie wypowiedzenia oraz złożenie przez powoda oświadczenia o rozwiązaniu
umowy o pracę w przypadku ponownego naruszenia obowiązków pracowniczych w
okresie wypowiedzenia. W aktach osobowych powoda brak jest informacji o naru-
szeniu obowiązków pracowniczych, a 10 listopada 1998 r. wpłynął wniosek Główne-
go Specjalisty do spraw Gospodarki Narzędziowej o cofnięcie wypowiedzenia wobec
pozytywnej oceny pracy i postawy powoda w okresie wypowiedzenia. W tych
okolicznościach, zdaniem Sądu Okręgowego, brak jest podstaw do przyjęcia, że
roszczenia powoda o przywrócenie do pracy jest sprzeczne z zasadami współżycia
społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa. Z tych względów
Sąd drugiej instancji przywrócił powoda do pracy i zasądził na jego rzecz wynagro-
dzenie za cały czas pozostawania bez pracy, ustalając, że miesięczne wynagrodze-
nie powoda wynosiło 891,96 zł.
Strona pozwana wniosła kasację od tego wyroku podnosząc zarzut narusze-
nia prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 32 ustawy o związkach
zawodowych w związku z art. 8 KP, przez błędną wykładnię art. 45 § KP, art. 47 KP
w związku z art. 8 KP, pominięcie art. 370 Kodeksu handlowego, a także zarzut na-
ruszenia przepisów postępowania: art. 233 KPC w związku z art. 316 KPC, art. 227
KPC i art. 382 KPC, art. 328 § 2 KPC poprzez niewłaściwą ocenę materiału dowo-
dowego zebranego w sprawie, które to uchybienie miało istotny wpływ na wynik
sprawy. W uzasadnieniu kasacji podniesiono, że ustalając, iż pismo prezesa Zarządu
Spółki stanowiło przyrzeczenie cofnięcia wypowiedzenia Sąd Okręgowy pominął
treść zeznań autora tego pisma. Zeznał on, że w piśmie tym była mowa o możliwości
cofnięcia wypowiedzenia w zależności od sytuacji w Spółce. Zwolnienia grupowe
spowodowały, że wypowiedzenia nie cofnięto. Nie został też spełniony trzeci waru-
nek z pisma Prezesa: powód nie złożył pisemnego oświadczenia o rezygnacji z pracy
i o rozwiązaniu umowy o pracę w przypadku ponownego naruszenia obowiązków
pracowniczych po okresie wypowiedzenia, a nie w okresie wypowiedzenia, jak
stwierdził Sąd. Naruszenia art. 370 Kodeksu handlowego skarżąca upatruje w po-
4
minięciu statusu strony pozwanej, która jest spółką akcyjną o zarządzie wielooso-
bowym, a zatem prezes jednoosobowo nie może składać w jej imieniu oświadczeń
woli. Podniesiono też, że żądanie przywrócenia do pracy jest sprzeczne ze społecz-
no-gospodarczym przeznaczeniem przepisów o ochronie trwałości stosunku pracy
funkcjonariuszy związków zawodowych. Powód po raz drugi dopuścił się naruszenia
obowiązków pracowniczych. Wykonywanie pracy w stanie nietrzeźwości jest szcze-
gólnie rażącym naruszeniem tych obowiązków. Wykorzystywanie przez powoda
ochrony funkcjonariuszy związkowych przed zwolnieniem z pracy należy w tej sytua-
cji traktować jako nadużycie prawa. Zaskarżony wyrok zapadł z naruszeniem art. 8
KP.
Kasacja zawiera wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosz-
tach instancji odwoławczej.
Powód wniósł o oddalenie kasacji i zasądzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Kasacja jest uzasadniona tylko częściowo. Nie są uzasadnione zarzuty naru-
szenia przepisów postępowania w stopniu wpływającym na wynik sprawy. Zarzuty te
ograniczają się do kwestii przyrzeczenia cofnięcia wypowiedzenia. Wnoszący kasa-
cję zarzuca nieprawidłowość ustalenia, że doszło do owego przyrzeczenia pod okre-
ślonymi warunkami i że warunki te zostały spełnione. Kwestii tej nadano w kasacji
inne, większe znaczenie, niż miała ona w rozpoznawanej sprawie. Ustalenie, że ów-
czesny Prezes Zarządu pozwanej Spółki złożył określone oświadczenie służyło jedy-
nie rozważeniu zgodności z zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospo-
darczym przeznaczeniem prawa żądania przywrócenia powoda do pracy. Sąd Okrę-
gowy nie przypisał pismu sporządzonemu przez Prezesa skutków oświadczenia woli
o cofnięciu wypowiedzenia pod pewnymi warunkami. Gdyby tak było, rozważać mu-
siałby, czy w ogóle doszło do rozwiązania umowy o pracę w razie spełnienia stawia-
nych warunków. Nie ma istotnego znaczenia, czy Prezes traktował swe pismo jako
zobowiązanie do cofnięcia wypowiedzenia, czy też jako przedstawienie powodowi
pewnej możliwości zachowania pracodawcy. Nie zachodzi sprzeczność między ze-
znaniem Prezesa a znaczeniem, jakie jego pismu nadał Sąd, ani też nie ma znacze-
nia, jak należy rozumieć warunek złożenia oświadczenia przez powoda i czy został
5
on spełniony. Pismu Prezesa nie nadano też charakteru zobowiązania złożonego w
imieniu Spółki, a zatem nie ma znaczenia, ile osób powinno je złożyć. Chybiony jest
wobec tego zarzut naruszenia art. 370 Kodeksu handlowego.
Istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności i płaszczyzny ich rozważań są nastę-
pujące: Powód ciężko naruszył obowiązki pracownicze. Pracodawca z tego powodu
wypowiedział umowę o pracę. Dokonał tego bez uzyskania koniecznej (w świetle
jednoznacznej normy wynikającej z art. 32 ustawy o związkach zawodowych) zgody
zarządu zakładowej organizacji związkowej, a zatem naruszył przepisy o wypowia-
daniu umów o pracę. Uzasadnia to żądanie przywrócenia do pracy, zgłoszone przez
powoda. To roszczenie mogłoby nie zostać uwzględnione tylko wtedy, gdyby okazało
się sprzeczne z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub z zasadami
współżycia społecznego (art. 8 KP). Sprzeczność taka miałaby miejsce wówczas,
gdyby zachowanie powoda było szczególnie naganne. Szczególna naganność za-
chowania czyniłaby niezrozumiałą odmowę udzielenia zgody na wypowiedzenie
przez zarząd organizacji związkowej i stanowiłaby okoliczność uzasadniającą nie-
uwzględnienie żądania przywrócenia do pracy i zasądzenie w to miejsce odszkodo-
wania na podstawie art. 4771
§ 2 KPC, a nawet, w przypadkach szczególnie rażą-
cych, oddalenie powództwa. Dla takiego stwierdzenia trzeba by uznać, że powód,
jako działacz związkowy nie powinien powrócić do pracy, gdyż budziłoby to zgorsze-
nie, a stopień naganności jego zachowania jest tak wielki, że nie zasługuje nawet na
odszkodowanie za złamanie prawa przez pracodawcę. Do takich wniosków doszedł i
na nich poprzestał Sąd pierwszej instancji. W tym miejscu rozważań pojawia się pro-
blem pisma Prezesa Spółki. Stawia ono w innym świetle ocenę zachowania powoda.
Nie można uznać, że jego powrót do pracy byłby sprzeczny z zasadami współżycia
społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa, skoro sam pra-
codawca niewątpliwie dopuszczał taką możliwość. Dlatego też słusznie Sąd Okręgo-
wy przywrócił powoda do pracy. Nie naruszył przy tym art. 45 § 1 KP, ani art. 32
ustawy o związkach zawodowych. Naruszył natomiast art. 8 KP, zasądzając wyna-
grodzenie za cały czas pozostawania powoda bez pracy na podstawie wyjątku okre-
ślonego w końcowym fragmencie art. 47 KP, a nie zasady wynikającej z jego pierw-
szego zdania. W opinii Sądu Najwyższego rozstrzygnięcie to sprzeciwia się poczuciu
sprawiedliwości. Powód przywrócony do pracy powinien tylko w takim zakresie, jak
każdy pracownik korzystać z prawa do wynagrodzenia za okres, w którym przecież
nie świadczył pracy. Wynagrodzenie otrzymywane jest w tej sytuacji bez świadczenia
6
wzajemnego, do którego pracownik jest zazwyczaj zobowiązany. Jeżeli zważyć
nadto, że pozwany pracodawca dokonuje zwolnień grupowych, niesprawiedliwe by-
łoby obciążenie go zapłatą na rzecz powoda wynagrodzenia wyższego niż to, które
otrzymałby przywrócony do pracy pracownik nieobjęty szczególną ochroną przed
zwolnieniem z pracy. Stanowiłoby to nadmierne uprzywilejowanie powoda. Konse-
kwencje szczególnej ochrony powinny być w całym splocie okoliczności sprawy zła-
godzone przez zastosowanie klauzul generalnych z art. 8 KP.
Z tych względów Sąd Najwyższy częściowo zmienił zaskarżony wyrok (zastę-
pując zasądzoną kwotę wynagrodzeniem należnym za okres trzech miesięcy według
stawki miesięcznej ustalonej przez Sąd Okręgowy) na podstawie art. 39315
KPC.
========================================