Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 28 lutego 2001 r., IV CKN 264/00
1. W sprawie o ustanowienie służebności drogi koniecznej przez
nieruchomość Skarbu Państwa pozostającą w trwałym zarządzie Naczelnego
Sądu Administracyjnego, Skarb Państwa reprezentowany jest przez Prezesa
tego Sądu.
2. Podział nieruchomości powodujący utratę odpowiedniego połączenia
z drogą publiczną, dokonany w wyniku nabycia z mocy prawa użytkowania
wieczystego i własności budynków przez przedsiębiorstwo państwowe
sprawujące zarząd wydzielonymi częściami nieruchomości, nie jest
czynnością, o której mowa w art. 145 § 2 zdanie drugie k.c.
Przewodniczący: Sędzia SN Gerard Bieniek
Sędziowie SN: Iwona Koper, Zbigniew Strus (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 2001 r. na rozprawie sprawy
z wniosku Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Ceramiki Budowlanej w B. w upadłości
z udziałem Skarbu Państwa, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu
Okręgowego w B., B. Spółdzielni Mieszkaniowej w B. oraz Wspólnoty
Mieszkaniowej „C.” w B. o ustanowienie drogi koniecznej, na skutek kasacji
uczestnika postępowania Skarbu Państwa, Naczelnego Sądu Administracyjnego od
postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Białymstoku z dnia 5 maja 1998 r.,
postanowił uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi
Okręgowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania w instancji kasacyjnej.
Uzasadnienie
Sąd Wojewódzki w Białymstoku w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia
przytoczył za Sądem Rejonowym następujące ustalenia.
Wnioskodawca – Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej w
upadłości w B. – użytkownik wieczysty i właściciel budynków na nieruchomości,
położonej w B. przy ul. S. nr 67, oznaczonej w księdze wieczystej Kw 3918 jako
działka nr 213, domagał się ustanowienia na swoją rzecz służebności drogi
koniecznej przez sąsiednie nieruchomości – działkę 214/4 (Kw 71079) albo działkę
nr 212, pozostającą w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni Mieszkaniowej.
Stan prawny nieruchomości gruntowej Kw 3918 z chwili orzekania został
przedstawiony w sposób następujący: "właścicielem z udziałami 15428/245991 i
101700/245991 jest Skarb Państwa, Sąd Wojewódzki w B. oraz z udziałami
128863/245991 jest Skarb Państwa, zaś użytkownikami wieczystymi są"...tu
wymieniono współużytkowników – właścicieli 25 odrębnych lokali mieszkalnych.
Udział Skarbu Państwa, Sądu Wojewódzkiego w częściach wyżej
oznaczonych powstał na skutek nabycia od syndyka masy upadłości wnioskodawcy
aktem notarialnym z dnia 9 października 1997 r. dwóch wyodrębnionych lokali
użytkowych wraz z udziałem w częściach wspólnych budynku i użytkowaniu
wieczystym działki nr 213.
Nieruchomość mająca księgę wieczystą Kw 71079 (dz. 214/4) została nabyta
przez Skarb Państwa, Naczelny Sąd Administracyjny aktem notarialnym z dnia 27
września 1994 r od Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Inżynieryjno-Geologicznego
Budownictwa Komunalnego (w likwidacji) w B., jako użytkownika wieczystego i
właściciela budynku biurowego i garaży. Tym samym aktem Skarb Państwa
ustanowił na swojej nieruchomości służebność gruntową przejazdu i przechodu
przez "bramę i tunel", znajdujące się w budynku biurowym, na rzecz użytkowników
wieczystych lub właścicieli nieruchomości sąsiedniej, oznaczonej jako działki 214/3,
powstałej z podziału działki 214/2, poprzedzającego nabycie praw rzeczowych
przez Skarb Państwa, Naczelny Sąd Administracyjny, zmierzający do uzyskania
siedziby dla ośrodka zamiejscowego tego Sądu.
Brak prawnie zagwarantowanego odpowiedniego dojazdu, a nawet dojścia na
zaplecze budynku znajdującego się na działce nr 213, jest skutkiem podziału
nieruchomości państwowej (działka nr 65), pozostającej w zarządzie
Wojewódzkiego Zjednoczenia Przemysłu Terenowego Materiałów Budowlanych,
dokonanego w 1973 r. Wraz ze zmianami organizacyjnymi, tj. przekazaniem tego
Zjednoczenia oraz podległych mu Terenowych Zakładów Ceramiki Budowlanej w
gestię jednego z ministerstw i wyłączenia Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa
Geologiczno-Badawczego Przemysłu Terenowego, zarząd odrębnymi działkami
powstałymi z pierwotnej nieruchomości nabyły różne przedsiębiorstwa, które z
dniem 5 grudnia 1990 r. stały się użytkownikami wieczystymi gruntu oraz
właścicielami budynków i budowli. Mienie to następnie było zbywane aktami
sprzedaży lub ustanawiania i sprzedaży odrębnej własności lokali. Mimo tych
zmian, dojazd na podwórze budynku na działki 213 był utrzymywany przez "bramę i
tunel", określane też jako "podcienie" budynku zajmowanego obecnie przez
Naczelny Sąd Administracyjny, Ośrodek Zamiejscowy w B.
Uznając potrzebę ustanowienia służebności drogowej w świetle przesłanki
wymienionej w art. 145 § 1 in principio k.c., Sądy obydwu instancji koncentrowały
się na sposobie jej przeprowadzenia, a rozważane były trzy warianty drogi
koniecznej: przez działkę 214/4, przez działki 210 i 209 oraz przez działki nr 211 i
212.
Rozstrzygając o wyborze wariantu pierwszego, Sąd wskazał na długoletni stan
faktyczny, tj. wykorzystywanie przez użytkowników obydwu nieruchomości
wskazanego pasa gruntu, jako drogi, na brak kosztów adaptacji i niewielką
powierzchnię zajętego gruntu, a także na istnienie już służebności obciążającej
działkę nr 214. Ponadto powołał się na przyczynę obecnego braku odpowiedniego
połączenia z drogą publiczną, którą był podział prowadzący do powstania dwóch
nieruchomości, na brak okoliczności świadczących, że interes społeczno-
gospodarczy w rozumieniu art. 145 § 3 k.c. przeciwstawia się stosowaniu reguły
przeprowadzenia drogi przez nieruchomość powstałą w wyniku podziału, a także na
groźbę konfliktu z mieszkańcami Spółdzielni.
Kasację od tego postanowienia wniósł uczestnik Skarb Państwa, Naczelny
Sąd Administracyjny, Ośrodek Zamiejscowy w B. Opierając ją na obydwu
podstawach, przytoczono naruszenie prawa materialnego – art. 145 § 2 k.c. przez
pominięcie ujemnych skutków ustanowienia drogi dla nieruchomości służebnej,
nieusprawiedliwione zastosowanie reguły obciążania służebnością nieruchomości,
która uległa podziałowi, oraz art. 145 § 3 k.c. przez nieuwzględnienie przesłanki
interesu społeczno-gospodarczego, a także naruszenie przepisów postępowania
przez nierozważnie opinii biegłego geodety i dowodu z oględzin (art. 233 k.p.c.).
Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienie, ewentualnie jego
zmianę przez ustanowienie służebności drogi koniecznej według wariantu drugiego,
wskazanego w opinii biegłego geodety.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z niekwestionowanym oświadczeniem pełnomocnika skarżącego,
dotychczasowy wnioskodawca utracił zdolność sądową, ponieważ po zakończeniu
postępowania upadłościowego przedsiębiorstwo zostało wykreślone z rejestru. Nie
zachodzi jednak przyczyna zawieszenia postępowania na podstawie art. 174 § 1
pkt 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Postępowanie upadłościowe, po
zakończeniu którego następuje likwidacja upadłego nie tylko prowadzi do zbycia
całego przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym, ale wyklucza także istnienie
ogólnego następcy prawnego. Brak następcy nie pozwala podjąć postępowania na
podstawie art. 180 § 1 pkt 2 k.p.c. Nie było też podstaw do umorzenia
postępowania, skoro uczestnicy, z wyjątkiem Spółdzielni Mieszkaniowej, przyłączyli
się do wniosku, zgłaszając jedynie odmienne żądania co do sposobu ustanowienia
służebności.
Jednym z uczestników postępowania była występująca pod nazwą "C."
wspólnota mieszkaniowa właścicieli lokali w budynku znajdującym się na działce
213. Zachodzi zatem potrzeba wyjaśnienia wzajemnego stosunku uczestników –
Skarbu Państwa, Sądu Wojewódzkiego i wspólnoty jako ogółu właścicieli lokali
wchodzących w skład danej nieruchomości. Jeżeli Skarb Państwa, Sąd Wojewódzki
(obecnie Sąd Okręgowy) jest właścicielem lokali stanowiących odrębną własność,
to z mocy prawa należy do wspólnoty (art. 6 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o
własności lokali, jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 – dalej "u.w.lok."),
mimo że prawem związanym z odrębną własnością lokalu jest jego udział w
nieruchomości gruntowej (art. 3 ust. 2), a prawami związanymi z własnością
pozostałych lokali są udziały w użytkowaniu wieczystym. Nabyta służebność byłaby
częścią składową nieruchomości (art. 50 k.c.), co na tle stanu faktycznego
rozpoznawanej sprawy wymaga odpowiedzi na pytanie, która nieruchomość może
być władnącą, skoro na jednej działce skumulowały się prawa do nieruchomości
gruntowej stanowiącej własność Skarb Państwa, obciążonej użytkowaniem
wieczystym wielu osób, do budynku mieszkalnego jako własności związanej z tym
użytkowaniem (art. 46 § 1 k.c. w związku z art. 235 § 1 k.c.) i do wyodrębnionych
lokali, uznawanych za nieruchomości. W celu rozstrzygnięcia niniejszej sprawy
wystarczające jest stwierdzenie, że władnącą pozostaje nieruchomość gruntowa, z
tym że w razie oddania jej w użytkowanie wieczyste, legitymacja w postępowaniu o
ustanowienie służebności przysługuje także użytkownikowi wieczystemu. Przyjęte w
art. 4 pkt 3a, art. 93 ust. 3 i art. 99 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami (jedn. tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 – dalej "u.g.n.")
standardy podziału nieruchomości i działek budowlanych wskazują, że obowiązek
zapewnienia dostępu do drogi publicznej obciąża władzę publiczną. Jeżeli do tego
nie doszło ze względu na ustawowe wyodrębnienie dwóch nieruchomości, to
ustanowienie drogi koniecznej wymaga orzeczenia sądu, a charakter użytkowania
wieczystego jako prawa lokowanego między własnością a ograniczonymi prawami
rzeczowymi pozwala w drodze analogii przyznać legitymację do żądania jej
ustanowienia także uczestnikowi wieczystemu. Stanowisko takie Sąd Najwyższy
wyraził już w postanowieniu z dnia 17 stycznia 1974 r., III CRN 316/73 (OSNCP
1974, nr 11, poz. 197).
Właściciele wyodrębnionych lokali, a zarazem współużytkownicy wieczyści
gruntu, stanowiący wspólnotę mieszkaniową, ze względu na wymagania zawarte w
art. 20 u.w.lok. powierzyli prowadzenie spraw dotyczących nieruchomości wspólnej
zarządowi w znaczeniu podmiotowym. Może powstać wątpliwość, czy zarząd ten
ma wystarczające umocowanie do reprezentacji wspólnoty w postępowaniu o
ustanowienie drogi koniecznej dla nieruchomości. Wyjaśnienie jej powinno
uwzględniać następujące unormowania. Z art. 18 ust. 1 u.w.lok. wynika, że
określenie sposobu zarządu także przez powierzenie go osobie fizycznej lub
prawnej dotyczy nieruchomości wspólnej, w rozumieniu wymienionego już art. 3 ust.
2 i art. 4 ust. 3 u.w.lok. Uprawnień zarządu dotyczy art. 22 ust. 2 u.w.lok.
wymagający, aby dla czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu podjęta
była uchwała właścicieli lokali, wyrażająca zgodę na jej dokonanie oraz udzielająca
zarządowi pełnomocnictwa do zawierania umów stanowiących czynności
przekraczające zakres zwykłego zarządu w formie prawem przewidzianej. Udział w
postępowaniu o ustanowienie służebności drogowej, będącej prawem rzeczowym
ograniczonym (art. 244 § 1 k.c.), należy do czynności przekraczających zakres
zwykłego zarządu. Dlatego skuteczna reprezentacja wspólnoty (art. 21 ust. 2
u.w.lok.) wymaga uchwały i pełnomocnictwa, o których wyżej była mowa.
Skarb Państwa jako właściciel nieruchomości, której obciążenia domagał się
wnioskodawca, w dotychczasowym postępowaniu był reprezentowany, bez
sprzeciwu ze strony pozostałych uczestników, przez Naczelny Sąd Administracyjny,
Ośrodek Zamiejscowy w B. Lakoniczna regulacja zawarta w art. 67 § 2 k.p.c., w
myśl którego za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej
jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie,
lub organ jednostki nadrzędnej, wymaga uwzględnienia kompetencji starosty oraz
zadań i struktury Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Ewentualny udział starosty, jako organu wykonującego zadania z zakresu
administracji rządowej, zależy od okoliczności, czy nieruchomość oznaczona jako
działka nr 214/4 wchodzi do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa w rozumieniu
art. 21 u.g.n. Nabycie przez Naczelny Sąd Administracyjny użytkowania
wieczystego i odrębnej własności budynku doprowadziło do skupienia w jednej
osobie prawnej (Skarbu Państwa) prawa własności gruntu oraz praw użytkowania
wieczystego i związanego z nim prawa własności budynku. Było to konsekwencją
unormowań zawartych w art. 9 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce
gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jedn. Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz.
127 ze zm. – dalej "u.g.g.") oraz art. 247 k.c. powodujących wygaśnięcie
użytkowania wieczystego, podporządkowanie statusu budynku zasadzie superficies
solo cedit oraz nabycie przez ten Sąd zarządu, przekształconego z mocy prawa w
trwały zarząd od dnia 1 stycznia 1998 r. (art. 199 ust. 2 i art. 242 u.g.n.). Istnienie
trwałego zarządu wyklucza w myśl art. 21 i 23 ust. 1 pkt 8 u.g.n. reprezentację
Skarbu Państwa w postępowaniu sądowym przez starostę i nakazuje rozstrzygnąć,
czy jednostką organizacyjną, o której mowa w art. 67 § 2 k.p.c. jest Naczelny Sąd
Administracyjny, czy jego Ośrodek Zamiejscowy w B.
Z unormowania zawartego w art. 67 § 2 k.p.c. wynika konieczność ustalenia
związku między roszczeniem a działalnością jednostki organizacyjnej państwa, w
celu zapewnienia ochrony interesów obydwu stron procesu oraz jego sprawności.
Stosując go odpowiednio do postępowania nieprocesowego (art. 13 § 2 k.p.c.),
trzeba zwrócić uwagę, że spór o zasadność obciążenia nieruchomości prawem
rzeczowym (służebnością) wiąże się z pozajudykacyjną działalnością Naczelnego
Sądu Administracyjnego. Zgodnie z organizacją tego organu wymiaru
sprawiedliwości, sprawy budżetowe, administrowanie budynkami, gospodarka
materiałowa oraz inwestycje należą do zadań odpowiednich wydziałów Biura
Prezydialnego usytuowanego w strukturze Naczelnego Sądu Administracyjnego,
a nie oddziałów ośrodków zamiejscowych (art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja
1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, Dz.U. Nr 74 poz. 368 oraz § 5 ust. 1
pkt 2 i § 16 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28
września 1995 r. w sprawie ustalenia struktury organizacyjnej Naczelnego Sądu
Administracyjnego i regulaminu jego działania, Dz.U. Nr 112 poz. 540). Trwały
zarząd wiąże się z uprawnieniami do zwykłego korzystania i upoważnia do
prowadzenia inwestycji (art. 43 ust. 2 pkt 2 u.g.g.), z czym istnienie służebności
gruntowej ma bezpośredni związek. Ze względu na treść aktu notarialnego
obejmującego nabycie działki 214/4, uprawnienie zarządu przysługuje Naczelnemu
Sądowi Administracyjnemu, którego Prezes (art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja
1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym i § 1 ust. 1 wymienionego
rozporządzenia) ma kompetencje w zakresie reprezentacji, w tym do ustanawiania
pełnomocników procesowych.
Ocena zasadności podstaw kasacji musi być dokonana z uwzględnieniem
ograniczenia zawartego w art. art. 39311
k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed
1 lipca 2000 r. (por. art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy –
Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze
zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy
o komornikach sądowych i egzekucji – Dz.U. Nr 48 poz. 554) oraz wymagań
stawianych temu środkowi odwoławczemu w przepisach art. 3931
pkt 1 i 2 oraz art.
3933
k.p.c. Rozpoznanie sprawy następuje w granicach kasacji, a wykładnia
i zastosowanie przez sąd drugiej instancji przepisu, którego naruszenie nie zostało
wskazane jako podstawa kasacji, nie podlega ocenie Sądu Najwyższego (np. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 1997 r., I PKN 225/97, OSNAPUS 1998, nr
10, poz. 305).
Przytoczenie drugiej podstawy kasacji w postaci zarzutu braku
wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego wymaga skonkretyzowania
przez skarżącego wywiedzionych z art. 233 § 1 k.p.c., naruszonych reguł
sędziowskiej oceny zgromadzonego materiału przez wskazanie pominiętych części
zgromadzonego materiału albo ocenionych wbrew zasadom logiki i doświadczenia
życiowego, oraz wykazania, że te błędy w tworzeniu podstawy faktycznej
orzeczenia mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W kasacji nie podniesiono
przekonujących argumentów, że Sąd drugiej instancji dopuścił się zarzucanego mu
błędu polegającego na nieustaleniu różnic długości drogi ustanowionej i
projektowanej jako wariant drugi. Uzasadnienie zaskarżonego postanowienia
zawiera bowiem te dane.
Nie można także dopatrzyć się skonkretyzowanego zarzutu naruszenia
przepisów postępowania w wywodzie wskazującym na różnice w sposobie
urządzenia drogi oznaczonej numerem 2 i drogi ustanowionej, a tym bardziej
wpływu na wynik sprawy, skoro w treści postanowienia nie ma wymagań, aby
służebności przez plac należący do Naczelnego Sądu Administracyjnego należało
nadać wyróżniające ją cechy fizyczne, np. obrzeża.
Nie ma uzasadnienia zarzut bezpodstawnego ustalenia kwoty nakładów
wymaganych w razie przyjęcia wariantu trzeciego. Brak odpowiedniego zdania
w uzasadnieniu orzeczenia nie może wpływać na wynik sprawy, skoro nawet
skarżący nie wyklucza, że chodzi o kwotę wskazaną przez biegłego.
Trafna jest natomiast pierwsza podstawa kasacji, zawierająca zarzuty
dotyczące wykładni i zastosowania przepisów prawa materialnego.
Nie można zgodzić się z wykładnią art. 145 § 2 zdanie drugie k.c.,
utożsamiającą przekazywanie przedsiębiorstw lub zakładów w 1973 r. z czynnością
prawną, o której mowa w tym przepisie. Trafne zwrócenie przez Sąd uwagi na
obowiązujące wówczas prawo wymaga rozważenia przepisu art. 128 § 2 k.c., w
myśl którego państwowe osoby prawne wykonywały uprawnienia płynące z
własności państwowej względem zarządzanych przez nie części mienia.
Przekazanie dokonane na podstawie § 1 albo § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 4 października 1958 r. w sprawie zasad i trybu przekazywania w ramach
administracji państwowej przedsiębiorstw, instytucji oraz zakładów, nieruchomości i
innych obiektów majątkowych (jedn. tekst: Dz.U. z 1970 r. Nr 28, poz. 225)
przenosiło wprawdzie zespół uprawnień do przedsiębiorstwa w znaczeniu
przedmiotowym, jednak nie prowadziło do podziału nieruchomości i nie tworzyło
nowych, a jest oczywiste, że tylko podział prowadzący do skutków rzeczowych i
utraty przez nieruchomość dostępu do drogi publicznej może uzasadniać żądanie
właściciela ustanowienia służebności drogowej.
Stan prawny odpowiadający wstępnej części hipotezy art. 145 § 1 k.c. powstał
w dniu 5 grudnia 1990 r. z mocy art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r.
o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr
79, poz. 464) i wynikał z woli ustawodawcy, a nie czynności prawnych państwowych
osób prawnych sprawujących zarząd, dlatego nie uzasadnia stosowania art. 145 §
2 zdanie drugie k.c.
Rozważając przesłankę minimalizacji obciążenia nieruchomości służebnej (art.
145 § 2 zdanie pierwsze k.c.), Sąd wskazał jako kryteria wyboru wariantu
pierwszego zbędność dokonywania nakładów, istnienie od wielu lat przejazdu tym
pasem gruntu i pokrywanie się służebności z trasą dojazdu uczestnika oraz
ustanowioną przez niego służebnością. Nie odpowiadają one ustawowej treści
pojęcia obciążenia nieruchomości, na które składają się element fizyczny, mierzony
zajętą powierzchnią, funkcjonalny, ze względu na utrudnienia w korzystaniu z
nieruchomości przez właściciela zgodnie z jej przeznaczeniem (uciążliwość), i
ewentualnie ekonomiczny, polegający na utracie korzyści, lub zwiększeniu
wydatków wywołanych istnieniem służebności, nie pokrytych wynagrodzeniem.
Wysokość wymaganych nakładów na urządzenie drogi koniecznej nie jest
natomiast sprawdzianem obciążenia, ponieważ wydatki te obciążają wnioskodawcę.
Porównanie długości drogi w pierwszym i drugim wariancie daje wynik 20 m,
co ze względu na cel służebności (przejazd samochodem) nie może być uznane za
samodzielną okoliczność istotną dla stosowania art. 145 § 2 zdanie pierwsze k.c.
Dla prawidłowego zastosowania art. 145 § 2 zdanie pierwsze k.c., przy ocenie
uciążliwości związanych z wyborem najlepszego wariantu drogi koniecznej,
należało porównać również stosunek powierzchni zajętej pod drogę do pozostałej
niezabudowanej powierzchni nieruchomości oraz ocenić potrzeby nieruchomości
obciążonej w takich aspektach, jak niezbędna powierzchnia komunikacyjna i
sposób użytkowania budynków oraz gruntu niezabudowanego.
Uwzględnienie interesu społeczno-gospodarczego (art. 145 § 3 k.c.) nie może
pomijać funkcji Naczelnego Sądu Administracyjnego, który powinien mieć
zapewnione warunki funkcjonowania, uwzględniające także bezpieczeństwo
obiektu. Utrudnienia wynikające z obowiązku znoszenia stałej obecności osób
postronnych nie powinny mieć mniejszej wagi niż podobne utrudnienia dotykające
bezpośrednio mieszkańców innych nieruchomości, przez które droga mogłaby
przebiegać.
W ramach przesłanek zawartych w tym przepisie mieszczą się także koszty
urządzenia przejazdu. Nie można odmówić trafności zarzutom niewłaściwego
zastosowania wymienionego przepisu, jeżeli konieczność poniesienia wydatków
w kwocie 19 844,92 zł. została uznana za istotny czynnik wyboru przebiegu drogi
koniecznej. Prawidłowa ocena przesłanek zastosowania tego przepisu nie
pozwalała poprzestać na wysokości nakładów w skali bezwzględnej, lecz wymagała
wyważenia także innych czynników, jak liczba członków wspólnoty mieszkaniowej,
którzy odniosą korzyść z ustanowienia drogi dojazdowej. Przytoczone wyżej
względy nakazują uznać, że wybór sposobu ustanowienia służebności został oparty
na przesłankach błędnych lub niedostatecznie wyjaśnionych. Uzasadnia to
pierwszą podstawę kasacji i konieczność uchylenia zaskarżonego postanowienia i
przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu oraz
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego (art. 39313
§ 1 i art. 108 § 2
k.p.c.).