Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 29 marca 2001 r.
I PKN 291/00
Miarodajnym momentem stwierdzenia zmniejszenia zatrudnienia z przy-
czyn dotyczących pracodawcy jest data ustania stosunku pracy z pracownika-
mi zwalnianymi indywidualnie w trybie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2001 r. sprawy z powództwa
Bożeny U. przeciwko „H.P.” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. o od-
prawę pieniężną, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 21 października 1999 r.
[...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem
z dnia 21 października 1999 r. zmienił zaskarżony przez powódkę Bożenę U. wyrok
Sądu Rejonowego-Sądu Pracy dla Warszawy-Pragi z dnia 8 kwietnia 1999 r., w ten
sposób, że zasądził na jej rzecz od pozwanej „H.P.” Spółki z o.o. w W. kwotę 6.200 zł
z ustawowymi odsetkami. W sprawie tej ustalono, że powódka była zatrudniona u
strony pozwanej jako specjalista do spraw logistyki na podstawie umowy o pracę na
czas nie określony od 1 kwietnia 1994 r. do 31 października 1997 r. w pełnym wymia-
rze czasu pracy. Jako przyczynę wypowiedzenia jej stosunku pracy podano reorga-
nizację pozwanego pracodawcy prowadzącą do likwidacji stanowiska pracy powódki.
Zmiany organizacyjne wprowadzone przez nowego dyrektora generalnego miały na
2
celu zwiększenie liczby pracowników pełniących obowiązki przedstawicieli handlo-
wych. Obowiązki pracownicze powódki zostały przydzielone dwóm innym pracowni-
kom. Na podstawie takich ustaleń Sąd pierwszej instancji przyjął, że stan zatrudnie-
nia u strony pozwanej w okresie trzech miesięcy pomiędzy datą wypowiedzenia po-
wódce umowy o pracę a datą ustania jej stosunku pracy nie zmniejszył się, a zatem
nie wystąpiła konieczna - w ocenie tego Sądu - przesłanka nabycia przez nią prawa
do odprawy pieniężnej.
Odmiennie sprawę ocenił Sąd drugiej instancji, który wskazał, że w listopadzie
1997 r. stan zatrudnienia zmniejszył się o jedną osobę, przeto wystąpiła przesłanka
nabycia przez powódkę prawa do jednorazowej odprawy pieniężnej, skoro równo-
cześnie bezsporną przyczyną wypowiedzenia powódce umowy o pracę była reorga-
nizacja pozwanej i likwidacja stanowiska pracy powódki.
W kasacji strony pozwanej podniesiono zarzuty naruszenia prawa materialne-
go przez błędną wykładnię art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze
zm.) - przez przyjęcie, że dla ustalenia faktu zmniejszenia stanu zatrudnienia miaro-
dajny jest okres 3 miesięcy, liczony od dnia rozwiązania stosunku pracy z powódką,
podczas gdy okres ten liczy się od daty dokonania wypowiedzenia umowy o pracę, a
także naruszenia przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy,
a to art. 233 § 1 w związku z art. 391 KPC - poprzez dokonanie przez Sąd Okręgowy
odmiennej oceny dowodów odnośnie do stanu zatrudnienia u pozwanego pracodaw-
cy, bez ponowienia lub uzupełnienia dowodów. Na tych podstawach skarżąca wnio-
sła o „uchylenie zaskarżonego wyroku, przy uwzględnieniu kosztów postępowania
wg norm przepisanych”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 39311
KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach ka-
sacji, które wytyczają zawarte w skardze kasacyjnej podstawy oraz ich uzasadnienie.
Rozpoznawana sprawa dotyczyła przypadku indywidualnego zwolnienia pracownicy
z pracy z niekwestionowanych przyczyn dotyczących pracodawcy (reorganizacja za-
trudnienia związana z likwidacją stanowiska pracy powódki). Na ogół przy tym przyj-
muje się, że również w przypadku indywidualnego zwolnienia pracownika na podsta-
3
wie art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szcze-
gólnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn doty-
czących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, powoływanej dalej jako
ustawa o zwolnieniach z pracy, por. uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia
1994 r., I PZP 52/94, OSNAPiUS 1995 nr 9, poz. 107) - zmniejszenie zatrudnienia
jest warunkiem nabycia prawa do odprawy pieniężnej z art. 8 ust. 1 tej ustawy. Poję-
cie to jest rozumiane jako obniżenie liczby pracowników. W tym zakresie Sąd Okrę-
gowy ustalił, że działania organizacyjno-kadrowe u strony pozwanej doprowadziły do
zmniejszenia się liczby zatrudnionych o osobę powódki w dacie rozwiązania z nią
stosunku pracy. Pogląd taki zasługuje na aprobatę, jeżeli zważyć, że samo wypo-
wiedzenie umowy o pracę prowadzi do ustania stosunku pracy dopiero z upływem
okresu wypowiedzenia. W dacie wypowiedzenia nigdy nie następuje zatem zmniej-
szenie zatrudnienia, skoro wypowiedziany stosunek pracy trwa do upływu okresu
wypowiedzenia. Oznacza to, że wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę spo-
wodowane zmianami organizacyjnymi, ograniczeniem zatrudnienia, likwidacją sta-
nowiska pracy, itp., nie musi zbiegać się w czasie z chwilą faktycznego ich przepro-
wadzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 1999 r., I PKN
290/99, OSNAPiUS 2001 nr 4, poz. 110). Powoduje to, że miarodajnym momentem
dla stwierdzenia zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy jest
data ustania stosunku pracy z pracownikiem zwalnianym indywidualnie w trybie art.
10 ust. 1 ustawy o zwolnieniach z pracy, co ponad wszelką wątpliwość ustalił Sąd
drugiej instancji na podstawie zestawienia dokonanego przez Sąd Rejonowy. Skie-
rowany przeciwko takiemu stwierdzeniu zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC w
związku z art. 391 KPC jest oczywiście chybiony, jeżeli zważyć, że - zgodnie z art.
382 KPC - Sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału dowodowego zebra-
nego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym, a
zatem jest uprawniony także do oceny zebranego materiału dowodowego w postę-
powaniu pierwszoinstancyjnym. Takie procedowanie Sądu Okręgowego w żadnym
zakresie nie naruszyło poglądu wyrażonego w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98, (OSNC 1999 nr 7-8, poz. 124),
że Sąd drugiej instancji może zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę
wydania wyroku sądu pierwszej instancji bez przeprowadzenia postępowania
dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczno-
ści wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania. Sąd Okręgowy pra-
4
widłowo oceniał przesłankę zmniejszenia się stanu zatrudnienia w przypadku indywi-
dualnego zwolnienia pracownika z pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy na
podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji.
Ponadto w kasacji skarżący nie podniósł zarzutu naruszenia art. 10 ust. 1
ustawy o zwolnieniach z pracy, ale zarzucił wyłącznie naruszenie art. 1 ust. 1 tej
ustawy, który w przypadku indywidualnego zwolnienia powódki z pracy nie stanowił
samoistnej podstawy prawnej wydania zaskarżonego wyroku, co zwalniało Sąd Naj-
wyższy z potrzeby dokładnego odniesienia się do chybionego uzasadnienia posta-
wionego przez skarżącego zarzutu. Trzeba zatem jedynie wskazać, że w przypadku
indywidualnego zwolnienia pracownika z pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy
zmniejszenie stanu zatrudnienia bada się na dzień ustania stosunku pracy, natomiast
przewidziany w art. 1 ust.1 ustawy o zwolnieniach z pracy trzymiesięczny okres wy-
znacza cezurę czasową wystąpienia warunków tzw. grupowych zwolnień z pracy, co
nie pozostawało przecież w jakimkolwiek związku z indywidualnym zwolnieniem po-
wódki z pracy z przyczyn dotyczących pozwanego pracodawcy.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił nie mającą usprawiedli-
wionych podstaw kasację na mocy art. 39312
KPC.
========================================