Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 kwietnia 2001 r.
I PKN 343/00
Przepisy art. 41 i art. 42 KP nie mają zastosowania do przeniesienia nau-
czyciela w stan nieczynny na podstawie art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia 1982
r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.).
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie: SN Barbara Wagner
(sprawozdawca), SA Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2001 r. sprawy z po-
wództwa Krystyny M. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w O. o uznanie za bezsku-
teczne przeniesienia w stan nieczynny, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 15 lutego
2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 15 lutego 2000 r. [...] oddalił apelację Krystyny M. od wyroku Sądu Rejo-
nowego-Sądu Pracy w Olkuszu z dnia 27 października 1999 r. [...], oddalającego po-
wództwo apelującej o uznanie za bezskuteczne przeniesienia jej w stan nieczynny.
Sąd ustalił, że Krystyna M. pracuje w pozwanej Szkole Podstawowej [...] w O.
od 1 września 1990 r. W okresie zatrudnienia korzystała z trzech urlopów dla porato-
wania zdrowia. Ostatni urlop rozpoczęła 10 listopada 1998 r. Miał on trwać do 10 lu-
tego 1999 r., ale został przedłużony najpierw do 11 maja 1999 r., a następnie kolejno
do 12 sierpnia i 10 listopada 1999 r. W dniu 10 maja 1999 r. strona pozwana wrę-
czyła powódce pismo z dnia 4 maja 1999 r. o przeniesieniu jej z dniem 1 września
1999 r. w stan nieczynny w związku ze zmianami organizacyjnymi polegającymi na
zmniejszeniu liczby oddziałów w szkole.
2
W ocenie Sądu, przeniesienie Krystyny M. w stan nieczynny było uzasadnione
i prawidłowe. Do przeniesienia w stan nieczynny nie można stosować, z mocy art.
91c ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, przepisów o wypo-
wiedzeniu umowy o pracę, albowiem są to dwie różne czynności. Nie może mieć
przeto w sprawie zastosowania art. 41 KP zakazujący wypowiedzenia pracownikowi
umowy o pracę w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Przeniesienie
w stan nieczynny zostało w Karcie Nauczyciela uregulowane w całości. Powódka
wyczerpała limit urlopu dla poratowania zdrowia oznaczony w art. 73 ust. 3 Karty,
wobec czego nie może twierdzić, że przeniesienie jej w stan nieczynny narusza art. 8
KP w związku z art. 91c Karty Nauczyciela.
Krystyna M. zaskarżyła ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę naru-
szenie prawa materialnego, a to art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nau-
czyciela, art. 8 KP oraz art. 41 KP w związku z art. 91c tejże ustawy, wniosła o uzna-
nie przeniesienia w stan nieczynny za bezskuteczne i przywrócenie do pracy, a także
o zasądzenie na jej rzecz od strony pozwanej kosztów postępowania.
Pełnomocnik skarżącej zakwestionowała pogląd o niestosowaniu do instytucji
przeniesienia w stan nieczynny przepisów Kodeksu pracy dotyczących ochrony
trwałości stosunku pracy. Jej zdaniem, nauczyciel korzysta z ochrony przed przenie-
sieniem w stan nieczynny na podstawie art. 41 KP w związku z art. 91c Karty Nau-
czyciela. Pismo o przeniesieniu w stan nieczynny powinno być doręczone powódce
po jej stawieniu się do pracy w związku z zakończeniem urlopu dla poratowania
zdrowia. Działanie strony pozwanej było przedwczesne i nieuzasadnione, a nadto
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Krystyna M. była zatrudniona w Szkole Podstawowej Nr 9 w O. jako nauczy-
cielka na podstawie mianowania. Stosunek pracy nauczyciela reguluje ustawa z dnia
26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357
ze zm.). Jej przepisy są przepisami szczególnymi w rozumieniu art. 5 KP, co znaczy,
że do stosunku pracy nauczycieli stosuje się przepisy Kodeksu pracy w zakresie nie
uregulowanym Kartą Nauczyciela. Odesłanie do przepisów Kodeksu pracy zawiera
także art. 91c ust. 1 Karty, wedle którego przepisy Kodeksu pracy mają zastosowanie
3
do nauczycieli „w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy, nie uregulowa-
nych przepisami ustawy”.
Zasadniczym dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy był problem, czy
ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. reguluje wyczerpująco przeniesienie nauczyciela w
stan nieczynny, i wobec tego nie zachodzi potrzeba stosowania w tym zakresie prze-
pisów Kodeksu pracy, czy też regulacja tej instytucji w Karcie Nauczyciela nie jest
zupełna, co powodowałoby konieczność odwołania się do Kodeksu pracy, a ściślej
do jego przepisów o zmianie stosunku pracy, w tym zwłaszcza do art. 41, którego
naruszenie zarzuca kasacja.
Art. 41 KP wprowadza zakaz wypowiedzenia umowy o pracę w okresach
usprawiedliwionej nieobecności w pracy, dopuszczając rozwiązanie umowy o pracę
bez wypowiedzenia po upływie okresów absencji określonych w art. 53 KP. Odpo-
wiednikiem tej regulacji w Karcie Nauczyciela jest - w jakimś stopniu - jej art. 23 ust.
1 pkt 2. Przepis ten stanowiąc, że stosunek pracy z nauczycielem mianowanym
ulega rozwiązaniu z końcem tego miesiąca, w którym upływa roczny (co do zasady)
okres czasowej niezdolności nauczyciela do pracy (ust. 2 pkt 2), przy skatalogowaniu
przyczyn wypowiedzenia stosunku pracy, zawiera zakaz wypowiedzenia stosunku
pracy z powodu choroby trwającej przez okres nie przekraczający roku. Nie wyłącza
to jednak dopuszczalności rozwiązania stosunku pracy w okresie niezdolności do
pracy z innych przyczyn, np. z powodu orzeczenia trwałej niezdolności nauczyciela
do pracy (art. 23 ust. 1 pkt 3) lub nabycia prawa do emerytury na warunkach po-
wszechnych (art. 23 ust. 1 pkt 4). Urlop dla poratowania zdrowia należy, jak się wy-
daje, traktować jako okres nieobecności w pracy spowodowanej chorobą zrównany w
skutkach prawnych z okresem niezdolności do pracy spowodowanej chorobą. Tak
traktuje go ustawodawca skoro rozwiązanie stosunku pracy uzależnia od łącznego
okresu nieobecności w pracy z obu tych przyczyn (art. 23 ust. 1 pkt 2). Zakaz wypo-
wiedzenia stosunku pracy w okresie urlopu wypoczynkowego wynika pośrednio z
przepisów regulujących urlopy nauczycielskie oraz wypowiedzenie. Art. 64 Karty sta-
nowi, że nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewi-
dziano ferie letnie i zimowe, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowia-
dającym okresowi ferii i w czasie ich trwania, zaś z art. 23 ust. 2 pkt 1 i 4 wynika, że
termin trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia stosunku pracy z mianowania przy-
pada na koniec roku szkolnego. Ponieważ koniec roku szkolnego zbiega się w czasie
z końcem ferii letnich (31 sierpnia roku kalendarzowego), okres urlopu wypoczyn-
4
kowego (wynoszący 8 tygodni) musi przypadać w okresie wypowiedzenia (wynoszą-
cym 3 miesiące), a więc po dokonaniu wypowiedzenia (poza sytuacjami szczegól-
nymi).
Art. 41 KP dotyczy, jak niewątpliwie wynika z jego treści, tylko stosunku pracy
nawiązanego na podstawie umowy o pracę, a regulacja w nim zawarta nie ma cha-
rakteru powszechnego (zasady generalnej). Świadczy o tym chociażby treść art. 72 §
1 KP zezwalającego na odwołanie pracownika zatrudnionego na podstawie powoła-
nia w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Analiza szczególnych (poza-
kodeksowych) przepisów ograniczających swobodę rozwiązania stosunku pracy
przez pracodawcę prowadzi do wniosku, że ilekroć przepisy te mają być odnoszone
do innych niż umowny stosunków pracy, ustawodawca werbalizuje swój zamiar uży-
wając sformułowania „rozwiązanie (lub wypowiedzenie) stosunku pracy”, nie zaś
„rozwiązanie (lub wypowiedzenie) umowy o pracę” (np. w art. 32 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.; art. 29 ust. 1
ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora, Dz.U. Nr 73,
poz. 350 ze zm.; art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie teryto-
rialnym, Dz.U. Nr 16, poz. 95 ze zm.).
Co jednak istotniejsze, przeniesienie w stan nieczynny, jak słusznie podniosły
Sądy, nie jest wypowiedzeniem stosunku pracy i, aczkolwiek skutkiem trwania tego
stanu przez okres sześciu miesięcy jest wygaśnięcie stosunku pracy, czynność ta nie
zmierza bezpośrednio do rozwiązania stosunku pracy. Przeniesienie w stan nieczyn-
ny jest jedną z czynności zmieniających stosunek pracy nauczyciela mianowanego
(obok przeniesienia „na inne stanowisko w tej samej lub innej szkole, w tej samej lub
innej miejscowości, na takie samo lub inne stanowisko”, nałożenia obowiązku podję-
cia pracy w innej szkole w tej samej miejscowości i na tym samym lub, za zgodą nau-
czyciela, na innym stanowisku „w celu uzupełnienia tygodniowego obowiązkowego
wymiaru zajęć” oraz zawieszenia w pełnieniu obowiązków). Przeniesienie w stan nie-
czynny jest aktem jednostronnym pracodawcy, którego skutek powstaje niezależnie
od woli nauczyciela. Zdarzenia prawne, których skutkiem jest zmiana stosunku pracy
z mianowania wyliczone zostały taksatywnie. Nie ma wśród nich wypowiedzenia. Z
tego względu należy podzielić stanowisko, że art. 41 KP dotyczący wypowiedzenia
umowy o pracę nie może być bezpośrednio stosowany do przeniesienia w stan nie-
czynny - czynności zmieniającej, a nie rozwiązującej stosunek pracy.
5
Art. 41 KP ma jednak odpowiednie zastosowanie, poprzez art. 42 § 1 KP, do
wypowiedzenia wynikających z umowy o pracę warunków pracy i płacy. Skoro
zmiana warunków pracy i płacy wynikających z mianowania nie może nastąpić w
drodze ich wypowiedzenia, stosowanie tego przepisu jest bezprzedmiotowe.
Rozwiązanie i zmiana, a także nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem
mianowanym unormowane zostały w Karcie Nauczyciela w sposób zupełny. Ochrona
trwałości stosunku pracy nauczyciela mianowanego jest szersza niż ochrona trwało-
ści umownego stosunku pracy, choćby ze względu na zamknięty katalog zdarzeń
prowadzących do ustania zatrudnienia i enumerytywne wyliczenie skonkretyzowa-
nych przyczyn ustania stosunku pracy. Z drugiej strony, mniej rygorystyczne są
ograniczenia dopuszczalności zmiany tego stosunku, której pracodawca może nie-
kiedy dokonać także bez zgody nauczyciela. Można rzec, że mocna stabilizacja za-
trudnienia nauczycieli kompensowana jest pracodawcy rozluźnieniem rygorów mody-
fikujących stosunek pracy, lub - patrząc z pozycji nauczyciela - zwiększona możli-
wość zmiany stosunku pracy wyrównywana dalej idącą jego stabilizacją.
Zupełność regulacji nawiązania, zmiany i rozwiązania stosunku pracy z mia-
nowania nie znaczy unormowania wszystkich spraw wynikających ze stosunku pracy
nauczyciela. Do tych nie uregulowanych należy, na co trafnie wskazuje pełnomocnik
skarżącej, np. kwestia roszczeń w związku z wadliwym przeniesieniem w stan nie-
czynny.
Uwzględniając organizacyjny charakter przyczyn uzasadniających przeniesie-
nie nauczyciela w stan nieczynny czynność ta powinna być dokonana przed rozpo-
częciem kolejnego roku szkolnego. Art. 20 Karty Nauczyciela nie określa jednak ter-
minu w jakim powinno być dokonane przeniesienie w stan nieczynny. Nie wiąże też
skutków prawnych tej czynności z upływem czasu, a zatem przeniesienia nie musi
poprzedzać żaden określony okres. Może więc nastąpić, inaczej niż wypowiedzenie
stosunku pracy na wniosek nauczyciela, w każdym czasie.
Oświadczenie woli o przeniesieniu Krystyny M. w stan nieczynny zostało jej
złożone w dniu 10 maja 1999 r., po zakończeniu drugiej części urlopu dla poratowa-
nia zdrowia, a przed przedłużeniem zwolnienia na dalsze okresy. Skutek tego
oświadczenia - zmiana stosunku pracy - nastąpił z dniem 1 września 1999 r., a zatem
po zakończeniu trzeciej i rozpoczęciu czwartej, ostatniej części urlopu (12 sierpnia
1999 r.). Urlop dla poratowania zdrowia w okresie od 1 września 1999 r. do 10 listo-
pada 1999 r. przypadał na czas pozostawania w stanie nieczynnym. Skoro przenie-
6
sienie w stan nieczynny nie stanowi przeszkody w udzieleniu pracownikowi urlopu
dla poratowania zdrowia, to i przeniesienie w stan nieczynny w okresie urlopu dla
poratowania zdrowia powinno być dopuszczalne, o ile termin zakończenia tego
urlopu przypada przed wygaśnięciem stosunku pracy lub zbiega się z nim w czasie.
Zgodnie z art. 73 ust. 3 Karty Nauczyciela łączny wymiar urlopu dla poratowa-
nia zdrowia nauczyciela w okresie całego zatrudnienia nie może przekraczać trzech
lat. Powódka, jak ustalił Sąd, a którego to ustalenia skarżąca nie zakwestionowała,
wykorzystała przysługujący jej w okresie zatrudnienia urlop dla poratowania zdrowia
w całości. Po 10 listopada 1999 r. nie miała już prawa do tego świadczenia. Wie-
działa o tym. Zarzut, że pracodawca dokonując jej wyboru do przeniesienia w stan
nieczynny, przy zastosowaniu obiektywnych, niedyskryminujących kryteriów, naru-
szył zasady współżycia społecznego nie jest w tych okolicznościach uzasadniony.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================