Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 18 kwietnia 2001 r.
II UKN 335/00
Przy ustalaniu uprawnień do wcześniejszej emerytury na podstawie § 1
ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie wcze-
śniejszego przechodzenia na emeryturę pracowników zwalnianych z pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. Nr 29, poz. 159) okres zatrudnienia
liczony jest do dnia rozwiązania stosunku pracy.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Beata Gudowska, Jerzy Kuźniar.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2001 r. sprawy z wniosku
Franciszki K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W. o
wcześniejszą emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apela-
cyjnego we Wrocławiu z dnia 4 listopada 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 13 lutego 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
W. odmówił przyznania wnioskodawczyni Franciszce K. prawa do wcześniejszej
emerytury wobec braku wymaganego okresu zatrudnienia.
Odwołanie wnioskodawczyni od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 30 wrze-
śnia 1998 r. [...]. Sąd ustalił, że umowa o pracę z wnioskodawczynią została rozwią-
zana 30 listopada 1997 r. Udowodniony dokumentami okres zatrudnienia wyniósł 32
lata 8 miesięcy i 24 dni. Jako okres pracy w gospodarstwie rolnym uwzględniony zo-
stał między innymi okres od ukończenia 16 lat do podjęcia zatrudnienia i okres od 1
stycznia 1983 r. do 23 maja 1985 r. Żądanie doliczenia jako okresu pracy w gospo-
darstwie rolnym okresu od 15 marca 1982 r. do 31 grudnia 1982 r. nie zostało
uwzględnione, gdyż w tym okresie wnioskodawczyni pobierała rentę inwalidzką. Wo-
2
bec braku wymaganego 35-letniego okresu zatrudnienia wnioskodawczyni nie speł-
nia warunku określonego w § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25
marca 1997 r. w sprawie zasad wcześniejszego przechodzenia na emeryturę pra-
cowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. Nr 29,
poz. 159).
Po rozpoznaniu apelacji wnioskodawczyni od tego wyroku Sąd Apelacyjny-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem z dnia 4 listopada
1999 r. [...] oddalił apelację. Sąd Apelacyjny uznał za prawidłowe ustalenia Sądu
pierwszej instancji stwierdzając, że nawet przy doliczeniu żądanych okresów pracy w
gospodarstwie rolnym łączny okres zatrudnienia wyniósłby 33 lata, 6 miesięcy i 8 dni,
zatem warunek określony w powołanym rozporządzeniu nie zostałby spełniony.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i opierając kasację na obu
podstawach wymienionych w art. 3931
KPC wniosła o jego uchylenie i przekazanie
sprawy Sądowi pierwszej lub drugiej instancji do ponownego rozpoznania ewentual-
nie o jego zmianę i przyznanie wnioskodawczyni prawa do wcześniejszej emerytury.
Jako naruszenie prawa procesowego wnioskodawczyni wskazała pominięcie regula-
cji zawartej w art. 316 § 1 KPC, polegające na tym, że Sąd Apelacyjny nie wziął pod
uwagę zmienionego w dacie wyrokowania stanu faktycznego. Nie został bowiem
uwzględniony okres zatrudnienia wnioskodawczyni od 1 marca 1998 r. do daty wyro-
kowania czyli 4 listopada 1999 r., wynoszący 1 rok 8 miesięcy i 4 dni. Po doliczeniu
tego okresu do uznanego przez Sąd Apelacyjny okresu 33 lat, 8 miesięcy i 4 dni
łączny okres zatrudnienia wnioskodawczyni wynosi 35 lat, 4 miesiące i 26 dni. Jako
naruszenie prawa materialnego wnioskodawczyni wskazała niewłaściwe zastosowa-
nie przepisu § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w
sprawie zasad wcześniejszego przechodzenia na emeryturę pracowników zwalnia-
nych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. Nr 29, poz. 159) przez
przyjęcie, że wnioskodawczyni nie spełnia jednego z warunków określonych w tym
przepisie w sytuacji, gdy wszystkie warunki zostały spełnione.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny przepisu art. 316 § 1 KPC jest bez-
zasadny. Zgodnie z tym przepisem sąd wydając wyrok bierze za podstawę stan rze-
czy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Szczególne uregulowanie postępowania
3
w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 4778
i następne KPC) sprawia,
że powołana reguła zawarta w art. 316 § 1 KPC ma ograniczone zastosowanie.
Przedmiotem postępowania toczącego się na skutek odwołania od decyzji organu
rentowego jest badanie zasadności i legalności tej decyzji. Zasadą zatem jest orze-
kanie na podstawie stanu rzeczy istniejącego w dacie wydania decyzji. Tak orzekł
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 marca 1998 r., II UKN 555/97 (OSNAPiUS 1999
nr 5, poz. 181), stwierdzając, że sąd ocenia legalność decyzji rentowej według stanu
rzeczy istniejącego w chwili jej wydania. W tym samym wyroku dopuszcza się wyjątki
od tej zasady i stwierdza się, że sąd może przyznać ubezpieczonemu świadczenie,
jeżeli warunki je uzasadniające zostały spełnione po wydaniu zaskarżonej decyzji.
Zastosowanie w wyjątkowej sytuacji omawianego zapisu art. 316 § 1 KPC podykto-
wane jest względami ekonomii procesowej. O naruszeniu tego przepisu w sprawach
z zakresu ubezpieczeń społecznych można mówić tylko wówczas, gdy oczywiste
jest, że przy zastosowaniu obowiązującej w tych sprawach procedury świadczenie
zostałoby przyznane. W innych przypadkach obowiązuje zasada oceny zasadności
roszczeń według stanu istniejącego w dacie wydania decyzji.
Jednak nawet jeżeli przepisy proceduralne nie stałyby na przeszkodzie
uwzględnieniu przy wyrokowaniu zmienionego w toku postępowania stanu rzeczy,
zmiana ta w przypadku wnioskodawczyni nie daje podstaw do uznania zasadności jej
roszczeń. Uwzględnienie wskazanego przez nią okresu zatrudnienia do daty wyro-
kowania nie wpłynęłoby bowiem na ocenę spełnienia warunków wymaganych do
przyznania wcześniejszej emerytury. Przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Mini-
strów z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie zasad wcześniejszego przechodzenia na
emeryturę pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
stanowi, że pracownicy, z którymi stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn doty-
czących zakładu pracy, nabywają prawo do wcześniejszej emerytury bez względu na
wiek, jeżeli osiągnęli do dnia rozwiązania stosunku pracy okres zatrudnienia wyno-
szący dla kobiet 35 lat. Przy ustalaniu uprawnień do wcześniejszej emerytury datą
końcową, do której liczony jest okres zatrudnienia, jest data rozwiązania stosunku
pracy. W przypadku wnioskodawczyni mogły zostać uwzględnione tylko okresy
składkowe, nieskładkowe i uzupełniające przypadające do dnia 30 listopada 1997 r.,
natomiast wskazany w kasacji okres zatrudnienia przypadający po tej dacie nie pod-
lega doliczeniu. Sąd Apelacyjny prawidłowo zastosował powołany przepis i słusznie
nie zajmował się kwestią udowodnienia przez wnioskodawczynię faktów uzasad-
4
niających doliczenie żądanych przez nią okresów. W istniejącym stanie faktycznym
nawet przy przyjęciu, że okresy składkowe, nieskładkowe i okresy pracy w gospo-
darstwie rolnym trwały nieprzerwanie od ukończenia przez wnioskodawczynię 16 lat
do daty rozwiązania stosunku pracy, łączny okres zatrudnienia jest krótszy od wy-
maganego. Zarzut naruszenia prawa materialnego okazał się więc również nieuza-
sadniony.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312
KPC oddalił ka-
sację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================