Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 lipca 2001 r.
II UKN 466/00
Za przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospo-
darstwie rolnym wymienione w art. 5 pkt 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r.
o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) uważa się okresy wy-
konywania pracy na takich warunkach, jakie po tym dniu dawałyby podstawę
do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziowie: SN
Roman Kuczyński, SA Bogumiła Blok.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2001 r. sprawy z wniosku Ur-
szuli B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w B.-B. o prawo
do wcześniejszej emerytury, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 listopada 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 4 marca 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
B.-B. odmówił przyznania wnioskodawczyni Urszuli B. prawa do wcześniejszej eme-
rytury unormowanej przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989
r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się
dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz.U. Nr 28, poz. 149) wobec braku wymaga-
nego 20- letniego okresu zatrudnienia.
Odwołanie wnioskodawczyni od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej z dnia 23 lute-
go 1999 r. [...]. Sąd ustalił, że wnioskodawczyni udowodniła dokumentami 11 lat i 10
miesięcy okresów składkowych i 8 lat 10 miesięcy i 10 dni okresów nieskładkowych,
które uwzględnia się w rozmiarze 1/3 okresów składkowych czyli 3 lat i 11 miesięcy.
2
Łączny udowodniony okres zatrudnienia wynosi 15 lat i 9 miesięcy. Nie podlegają
uwzględnieniu wskazane przez wnioskodawczynię okresy pracy w gospodarstwach
rolnych dziadków w latach 1974 - 1982. W latach 1973 - 1977 wnioskodawczyni
uczęszczała do Liceum Ogólnokształcącego położonego w B.-B., a następnie konty-
nuowała naukę w innych szkołach. Praca w gospodarstwach rolnych dziadków miała
charakter dorywczej pomocy a nie stałej pracy.
Po rozpoznaniu apelacji wnioskodawczyni od tego wyroku Sąd Apelacyjny-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem z dnia 10 listopada
1999 r. [...] oddalił apelację. Po przeanalizowaniu dokumentów stwierdzających
okresy nauki i zatrudnienia wnioskodawczyni Sąd Apelacyjny ustalił, że po ukończe-
niu Liceum Ogólnokształcącego 26 maja 1977 r. wnioskodawczyni oprócz kontynuo-
wania nauki w szkołach pomaturalnych i na studiach wyższych podejmowała zatrud-
nienie w krótkich okresach w latach 1978 - 1984. Wszystkie te okresy zostały
uwzględnione jako okresy składkowe. Zarówno w czasie nauki w szkole, jak i w cza-
sie zatrudnienia oraz w przerwach w zatrudnieniu wnioskodawczyni wykonywała nie-
które prace w gospodarstwach rolnych dziadków, co potwierdzili świadkowie, jednak
nie była to stała praca a jedynie doraźna pomoc. Nawet gdyby uwzględnić okresy
przerw w zatrudnieniu jako okresy pracy w gospodarstwie rolnym łączny okres za-
trudnienia wyniósłby 19 lat, 10 miesięcy i 2 dni. Wymóg dwudziestoletniego okresu
zatrudnienia nie został zatem spełniony.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i wskazując jako podstawę
kasacji naruszenie przepisów postępowania - art. 227, 232 i 328 § 2 KPC - wniosła o
uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej
instancji i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Bielsku-Białej do ponownego
rozpoznania. Naruszenie powołanych przepisów polega na tym, że Sąd Apelacyjny
nie uzupełnił postępowania dowodowego mimo podniesionych w apelacji zarzutów
wadliwej oceny pracy wnioskodawczyni w gospodarstwach rolnych w sytuacji, gdy
siostrze wnioskodawczyni okres pracy w gospodarstwach rolnych został uznany. Sąd
Apelacyjny powinien był przeprowadzić dowód z akt rentowych jej siostry, której zali-
czono pracę w gospodarstwie rolnym w czasie uczęszczania do liceum. Sąd dokonał
wadliwej oceny zeznań świadków, którzy potwierdzali pracę wnioskodawczyni w go-
spodarstwie rolnym tak samo jak pracę jej siostry. Uzasadnienie Sądu Apelacyjnego
zawiera wadliwe ustalenia co do istotnych faktów takich jak wielkość gospodarstwa.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia art. 328 § 2 KPC jest bezzasadny. Przepis ten określa wy-
mogi formalne, jakim powinno odpowiadać uzasadnienie wyroku. Uzasadnieniem
zarzutu kasacyjnego w tym zakresie nie jest uchybienie wymogom formalnym lecz
przytoczenie w uzasadnieniu wyroku faktów, które zdaniem skarżącej są niezgodne
ze stanem rzeczywistym. Nawet gdyby twierdzenie to było słuszne, to uchybienie w
tym zakresie nie jest naruszeniem art. 328 § 2 KPC. Zasady oceny materiału dowo-
dowego, na podstawie którego ustalany jest stan faktyczny, reguluje przepis art. 233
§ 1 KPC. Przepis ten w kasacji nie został wskazany jako naruszony.
Zarzut naruszenia art. 227 i 232 KPC uzasadniony jest w kasacji tym, że
wbrew wymogom tych przepisów, Sąd nie przeprowadził dowodu z akt rentowych
siostry wnioskodawczyni. Zdaniem wnioskodawczyni przeprowadzenie tego dowodu
doprowadziłoby do odmiennych ustaleń, bowiem przy ustaleniu świadczenia siostrze
wnioskodawczyni zostały uwzględnione wszystkie okresy pracy w gospodarstwie rol-
nym, w tym także okres uczęszczania do szkoły średniej. Zarzut ten jest nieuzasad-
niony. Zgodnie z art. 227 KPC przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzy-
gnięcia sprawy istotne znaczenie. Dowód z akt rentowych siostry wnioskodawczyni
nie został powołany na ustalenie faktu wykonywania przez wnioskodawczynię we
wskazanych przez nią okresach różnych czynności w gospodarstwach rolnych jej
dziadków, gdyż ten fakt został przez Sąd przyjęty za ustalony. Powołując się na
omawiany dowód wnioskodawczyni zamierza wykazać, że wykonywanie przez nią
tych czynności powinno być uznane za tego rodzaju pracę w gospodarstwie rolnym,
która daje podstawę do uwzględnienia okresów jej wykonywania przy ustalaniu
prawa do świadczeń, gdyż tak zostały ocenione identyczne czynności wykonywane
przez jej siostrę. Sąd Apelacyjny słusznie uznał, że ustalenia dokonane w postępo-
waniu dotyczącym siostry wnioskodawczyni nie mogą być brane pod uwagę przy
ocenie spełnienia przez wnioskodawczynię warunków do przyznania świadczenia.
Zgodnie z art. 233 § 1 KPC sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według
własnego przekonania, nie może zatem sugerować się oceną dowodów dokonaną w
innym postępowaniu, dotyczącym innej osoby. Tym bardziej nie jest dla sądu wiążą-
cy pogląd prawny zaprezentowany w innym postępowaniu. Dla rozstrzygnięcia ni-
niejszej sprawy mniej istotne jest faktyczne ustalenie rodzaju i rozmiaru pracy wnio-
skodawczyni w gospodarstwach rolnych dziadków, a bardziej istotna jest ocena, czy
4
czynności przez nią wykonywane były pracą w gospodarstwie rolnym w rozumieniu
art. 5 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent o zasa-
dach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz.
450 ze zm.). Przepis ten pozwala na uwzględnienie okresów ubezpieczenia społecz-
nego rolników, obejmującego również domowników, a także okresów prowadzenia
gospodarstwa rolnego i pracy w nim domowników rolnika, przypadających w czasie,
kiedy nie funkcjonowało ubezpieczenie społeczne rolników. Przepis nie zawiera defi-
nicji prowadzenia gospodarstwa rolnego (na przykład w zakresie jego obszaru) ani
definicji pracy w gospodarstwie rolnym. Jednakowe traktowanie okresów podlegania
ubezpieczeniu społecznemu rolników z okresami, kiedy ubezpieczenie to nie funk-
cjonowało, oznacza, że przepis dotyczy prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy
w nim na takich zasadach, na jakich zostało ono objęte ubezpieczeniem społecznym
rolników. W przepisach regulujących ubezpieczenie społeczne rolników należy szu-
kać definicji gospodarstwa rolnego, osoby prowadzącej gospodarstwo rolne i osoby
wykonującej pracę w gospodarstwie rolnym. Za wymienione w art. 5 pkt 2 przypada-
jące przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym, uważa się
okresy wykonywania pracy na takich warunkach, jakie po dniu 1 stycznia 1983 r. da-
wałyby podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników. Definicja do-
mownika zawarta w art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) wymaga
zamieszkiwania z rolnikiem lub w bliskim sąsiedztwie i stałej pracy w gospodarstwie
rolnym. Stała praca w gospodarstwie rolnym nie polega na codziennym wykonywaniu
czynności rolniczych, co ze względu na rozmiar gospodarstwa lub rodzaj produkcji
rolnej może nie być w pewnych okresach konieczne, lecz polega na gotowości do
wykonania pracy rolniczej, jeżeli sytuacja tego wymaga. Dlatego wymogiem jest za-
mieszkiwanie w pobliżu gospodarstwa rolnego, co zapewnia dyspozycyjność osoby
pracującej w gospodarstwie. Warunkom tym nie odpowiada pomoc w pracach rolni-
czych osób uczących się w szkołach położonych w innej miejscowości niż gospodar-
stwo rolne. Nie wykonują one bowiem stałej pracy w gospodarstwie, gdyż stałym ich
zajęciem jest nauka w szkole. Mogą jedynie świadczyć pomoc przy pracach rolni-
czych w czasie wolnym od zajęć szkolnych.
Skoro okres nauki w szkole do 26 maja 1977 r. nie może być uznany za okres
pracy w gospodarstwie rolnym, ewentualne wady w ustaleniach, czy okresy przerw w
zatrudnieniu należy traktować jako okresy pracy w gospodarstwie rolnym, nie miały
5
wpływu na rozstrzygnięcie, bowiem nawet przy doliczeniu tych okresów łączny okres
zatrudnienia wnioskodawczyni jest krótszy od wymaganego. Nie ma więc znaczenia
ani obszar gospodarstwa rolnego dziadków wnioskodawczyni ani rodzaj wykonywa-
nej przez nią pracy. Zarzuty dotyczące niewyjaśnienia tych okoliczności nie mogą
być zatem uwzględnione.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312
KPC oddalił ka-
sację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================