Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 lipca 2001 r.
II UKN 494/00
Zasiłek chorobowy nie przysługuje osobie prowadzącej działalność gos-
podarczą za okres wykonywania czynności związanych z tą działalnością w
czasie zwolnienia lekarskiego, gdy nie zachodzą okoliczności określone w art.
18 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubez-
pieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U.
z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.).
Przewodniczący SSN Andrzej Kijowski, Sędziowie: SN Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), SA Kazimierz Josiak.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 lipca 2001 r. sprawy z wniosku
Aleksandry N. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w P. o
zasiłek chorobowy, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjne-
go w Poznaniu z dnia 18 kwietnia 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 28 sierpnia 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych pozbawił
wnioskodawczynię Aleksandrę N. prawa do zasiłku chorobowego wobec wykonywa-
nia w okresach pobierania zasiłku działalności zarobkowej.
Odwołanie wnioskodawczyni od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 14 września
1999 r. [...]. Sąd ustalił, że wnioskodawczyni wspólnie z Piotrem O. prowadziła za-
kład krawiecki. W czasie od 15 grudnia 1994 r. (z przerwami) do maja 1998 r. korzy-
stała ze zwolnień lekarskich. W czasie pobierania zasiłku chodziła do pracowni, spo-
rządzała deklaracje podatkowe, wystawiała rachunki, sporządzała całą dokumentację
płacową, doglądała produkcji, wydawała dyspozycje, prowadziła rejestr zakupu i
sprzedaży, zawierała umowy o pracę i wystawiała świadectwa pracy. Skoro wnio-
2
skodawczyni w czasie zwolnienia lekarskiego wykonywała normalne obowiązki, wy-
korzystywała zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego celem.
Po rozpoznaniu apelacji wnioskodawczyni od tego wyroku Sąd Apelacyjny-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z dnia 18 kwietnia
2000 r. [...] oddalił apelację. Sąd Apelacyjny uznał, że z mocy art. 18 ust. 1 ustawy z
dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego
w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze
zm.) wnioskodawczyni utraciła prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnie-
nia, ponieważ kontynuowała działalność gospodarczą osiągając z tego tytułu okre-
ślone zyski.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i wskazując jako podstawy
kasacji naruszenie prawa materialnego przez błędne zastosowanie art. 18 ust. 1
ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia spo-
łecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz naruszenie przepisów postępowania
- art. 233 § 1 i 328 § 2 KPC, wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co
do istoty sprawy, ewentualnie o uchylenie tego wyroku oraz poprzedzającego go wy-
roku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Poznaniu
do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu kasacji wnioskodawczyni zarzuciła, że
oba Sądy pominęły okoliczność, że w czasie zwolnienia lekarskiego wnioskodaw-
czyni wykonywała czynności polegające na sporządzaniu dokumentacji, natomiast
nie wykonywała czynności związanych z produkcją i marketingiem, które wykonywała
wcześniej. Jej obecność na terenie zakładu krawieckiego była oczywista, gdyż wnio-
skodawczyni tam mieszkała. Zwolnienie lekarskie było wystawione z uwagi na scho-
rzenia naczyń krwionośnych, które nie wymagały szczególnego zachowania wnio-
skodawczyni. Mogła ona chodzić i normalnie funkcjonować, o ile nie było to połączo-
ne z nadmiernym wysiłkiem fizycznym. Żadna z podejmowanych przez nią czynności
nie stanowiła zagrożenia dla procesu leczenia. Nie można zatem mówić o wykorzy-
stywaniu zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem. W konsekwencji
nie było podstaw do zastosowania art. 18 ust. 1 powołanej ustawy i pozbawienia
wnioskodawczyni zasiłku chorobowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia art. 328 § 2 KPC nie może być uwzględniony, gdyż nie
3
wskazano w kasacji - jak wymaga tego przepis art. 3931
pkt 2 KPC - w jaki sposób
ewentualne uchybienia w tym zakresie mogły wpłynąć na wynik sprawy. Nie ma
także podstaw do uznania, że zaskarżony wyrok zapadł z naruszeniem art. 233 § 1
KPC. Nie można dopatrzyć się błędu w ocenie materiału dowodowego, który dopro-
wadził do wniosku, że w okresie zwolnienia lekarskiego wnioskodawczyni wykony-
wała normalne czynności, które przy prowadzeniu działalności gospodarczej w ra-
mach spółki cywilnej należały do jej zakresu działania. O naruszeniu wskazanego
przepisu można mówić jedynie w odniesieniu do postępowania przed Sądem pierw-
szej instancji, gdyż wniosek tego Sądu, iż czynności wykonywane przez wniosko-
dawczynię były sprzeczne z celem zwolnienia lekarskiego, nie znajduje oparcia w
materiale dowodowym. Sąd Apelacyjny nie dopuścił się takiego uchybienia, gdyż za
podstawę pozbawienia zasiłku chorobowego uznał kontynuowanie działalności za-
robkowej. Faktów stanowiących podstawę do takiego ustalenia wnioskodawczyni nie
kwestionuje, gdyż nawet w kasacji przyznaje, że w czasie zwolnienia lekarskiego wy-
konywała czynności mające na celu normalne funkcjonowanie firmy.
Przepis art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pie-
niężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stanowi, że
pracownik traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia, jeżeli wyko-
nuje w czasie zwolnienia lekarskiego od pracy inną pracę zarobkową lub uciążliwe
czynności mogące przedłużyć okres niezdolności do pracy, albo wykorzystuje zwol-
nienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem. Przesłanki stanowiące podstawę
utraty prawa do zasiłku zostały wymienione alternatywnie, zatem do pozbawienia
pracownika prawa do zasiłku chorobowego wystarczy wystąpienie jednej z tych
przesłanek. Sąd pierwszej instancji uznał, że wystąpiła ostatnia z wymienionych w
przepisie przesłanek, natomiast zdaniem Sądu Apelacyjnego podstawą utraty prawa
do zasiłku jest wykonywanie przez wnioskodawczynię pracy zarobkowej. Podniesio-
ny w kasacji zarzut niewłaściwego zastosowania tego przepisu oparty jest głównie na
kwestionowaniu faktu wykorzystywania przez wnioskodawczynię zwolnienia lekar-
skiego sprzecznie z jego celem. Skoro okoliczność ta nie była podstawą rozstrzy-
gnięcia Sądu drugiej instancji, zarzut naruszenia prawa materialnego nie zasługuje
na uwzględnienie.
W istniejącym stanie faktycznym wnioskodawczyni nie uzyskała prawa do za-
siłku chorobowego za cały okres zwolnienia, nawet gdyby nie miała zastosowania
pierwsza z przesłanek wymienionych w art. 18 ust. 1 powołanej ustawy. Ustawa re-
4
guluje prawo do świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa pracowników, a do osób
prowadzących działalność gospodarczą ma zastosowanie odpowiednio z mocy art. 7
ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowa-
dzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr
46, poz. 250 ze zm.). Uprawnienie do zasiłku chorobowego powstaje w przypadku
niezdolności do pracy, co wynika z definicji zawartej w art. 2 pkt 1 ustawy o świad-
czeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyń-
stwa. Zasiłek chorobowy nie jest świadczeniem z tytułu choroby lecz przysługuje z
tego tytułu, że pracownik czasowo niezdolny do pracy nie uzyskuje wynagrodzenia.
W przypadku pracownika jest to rekompensata za utracone wynagrodzenie, a w
przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczą rekompensata za utracony
dochód. Osoba taka będąc niezdolna do pracy albo zaprzestaje wykonywania dzia-
łalności gospodarczej, albo w przypadku jej kontynuowania musi zatrudnić pracowni-
ka zastępującego ją w czynnościach wykonywanych dotychczas osobiście albo też
czynności takie wykonywane są kosztem dodatkowego czasu przez wspólnika lub
wspólników.
Przepis art. 18 ust. 1 przewiduje utratę prawa do zasiłku chorobowego pra-
cownika wykonującego w czasie zwolnienia lekarskiego inną pracę zarobkową, za-
tem wykonywanie dotychczasowej pracy nie pozbawia pracownika prawa do zasiłku.
Pracownik wykonujący dotychczasową pracę w czasie zwolnienia lekarskiego nie
nabywa prawa do zasiłku z mocy art. 14 ust. 1, bowiem zachowuje prawo do wyna-
grodzenia za pracę. Literalne brzmienie art. 18 ust. 1 w stosunku do osób prowadzą-
cych działalność gospodarczą mogłoby sugerować, że osoby, które nie wykonują
innej pracy zarobkowej, lecz kontynuują dotychczasową działalność, nie tracą prawa
do zasiłku chorobowego. W obecnym stanie prawnym wątpliwości w tym zakresie zo-
stały usunięte, bowiem przepis art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macie-
rzyństwa (Dz.U. Nr 60, poz. 636) stanowi, że ubezpieczony wykonujący w okresie
niezdolności do pracy pracę zarobkową traci prawo do zasiłku chorobowego za cały
okres tego zwolnienia. Jednako również w poprzednim stanie prawnym nie było pod-
staw do korzystniejszego traktowania w zakresie prawa do zasiłku chorobowego
osób prowadzących działalność gospodarczą niż pracowników. Podobnie - jak pra-
cownik - nie może otrzymywać zasiłków chorobowych równolegle z wynagrodze-
niem, osoba prowadząca działalność gospodarczą nie może korzystać z zasiłków
5
chorobowych równolegle z osiąganymi lub spodziewanymi zarobkami związanymi z
osobiście wykonywanymi czynnościami. Różnica między brakiem prawa do zasiłku
chorobowego wobec pobierania wynagrodzenia a utratą prawa do zasiłku w związku
z wykonywaniem innej pracy zarobkowej polega na tym, że w pierwszym przypadku
zasiłek nie przysługuje jedynie za okres pobierania wynagrodzenia, a w drugim przy-
padku za cały okres zwolnienia. Jeżeli osoba prowadząca działalność gospodarczą
w czasie zwolnienia lekarskiego wykonuje czynności związane z tą działalnością, a
nie zachodzą okoliczności określone w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974
r., zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres wykonywania tych czynności. Wnio-
skodawczyni, która przez cały okres zwolnienia lekarskiego kontynuowała działal-
ność gospodarczą na takich samych zasadach jak przed zwolnieniem, nie ma prawa
do zasiłku chorobowego za cały okres także w sytuacji, gdyby podstawą braku prawa
do tego świadczenia był przepis art. 14 ust. 1 tej ustawy.
Zaskarżony wyrok jest więc zgodny z prawem niezależnie od zastosowanej
podstawy prawnej, a kasacja podlega oddaleniu z mocy art. 39312
KPC.
========================================