Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 września 2001 r.
I PKN 624/00
Obowiązek konsultacji związkowej zamiaru wypowiedzenia umowy o
pracę na czas nie określony (art. 38 § 1 KP) nie dotyczy pracownika, który nie
jest członkiem związku zawodowego i nie zwracał się do niego o ochronę praw
pracowniczych.
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, rozpoznaniu w dniu 11 września 2001 r. sprawy z powództwa
Macieja Z. przeciwko W. Fabryce Okuć „W.” Spółce z o.o. w W. o uznanie wypowie-
dzenia umowy o pracę za bezskuteczne, na skutek kasacji strony pozwanej od wy-
roku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z
dnia 30 maja 2000 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Wolsztynie z dnia 21 stycznia 2000 r. w pkt 1 i 2 w ten sposób, że od-
dalił powództwo.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze wyro-
kiem z dnia 30 maja 2000 r. oddalił apelację pozwanej W. Fabryki Okuć „W.” Spółki z
o.o. w W. od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Wolsztynie z dnia 21 stycznia
2000 r., który zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda Macieja Z. kwotę
21.579,21 zł tytułem odszkodowania za wadliwe wypowiedzenie mu umowy o pracę
oraz oddalił powództwo o przywrócenie do pracy. W sprawie tej ustalono, że powód
był zatrudniony u strony pozwanej od 12 marca 1991 r. na stanowisku dyrektora, a
począwszy od dnia 12 lutego 1999 r. zawarto z nim umowę o pracę na stanowisku
Prezesa Zarządu. W dniu 27 sierpnia 1999 r. w związku ze złym stanem zdrowia
udał się do lekarza, który wystawił mu zwolnienie lekarskie od tego dnia do dnia 9
2
września 1999 r. Pomimo zwolnienia powód w dniu 27 i 28 sierpnia świadczył pracę,
podpisywał listy obecności i nie przedłożył zaświadczenia lekarskiego o niezdolności
do pracy w kadrach pozwanej, które powiadomił o zwolnieniu lekarskim dopiero w
dniu 30 sierpnia 1999 r. W dniu 28 sierpnia 1999 r. powód uczestniczył w posiedze-
niu Rady Nadzorczej pozwanej, w czasie którego został odwołany ze stanowiska
Prezesa i z tej przyczyny w tym samym dniu pozwana wypowiedziała mu umowę o
pracę z zastosowaniem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia. Powód przyjął do
wiadomości pismo z dnia 28 sierpnia 1999 r. Przed dokonaniem wypowiedzenia
strona pozwana nie przeprowadziła związkowej konsultacji zwolnienia powoda z
pracy, gdyż powód nie był członkiem żadnej z zakładowych organizacji związkowych,
do których nie zwracał się o obronę swoich praw pracowniczych. Na podstawie ta-
kich ustaleń Sądy meriti przyjęły, że powód był zatrudniony na podstawie umowy o
pracę, a nie aktu powołania, a ponadto, iż wypowiedzenie mu stosunku pracy nie
naruszyło zakazu z art. 41 KP, skoro w pierwszych dniach korzystania ze zwolnienia
lekarskiego był on obecny w miejscu pracy i wykonywał zatrudnienie. Wskazana po-
wodowi przyczyna wypowiedzenia w postaci odwołania go ze stanowiska Prezesa
Zarządu była rzeczywista i konkretna, przeto uzasadniała wypowiedzenie mu umowy
o pracę. Jednakże wypowiedzenie to zostało dokonane z naruszeniem obli-
gatoryjnego trybu związkowej konsultacji wypowiedzenia z art. 38 § 1 KP, skoro
strona pozwana nie zażądała od zakładowych organizacji związkowych informacji w
przedmiocie związkowej ochrony praw pracowniczych powoda. W ocenie obu Sądów
meriti pracownik niezrzeszony w związku zawodowym ma prawo do obrony swoich
praw na zasadach dotyczących pracowników będących członkami związków
zawodowych, jeżeli wybrana przez niego zakładowa organizacja związkowa wyrazi
zgodę na zapewnienie mu takiej ochrony (art. 30 ust. 21
ustawy z dnia 23 maja 1991
r. o związkach zawodowych). Strona pozwana miała zatem bezwzględny obowiązek
zasięgnięcia informacji w zakładowych organizacjach związkowych, czy powód ko-
rzysta z takiej ochrony, „mógł on bowiem zwrócić się do organizacji związkowej o
ochronę swoich praw pracowniczych”.
W kasacji strona pozwana podniosła następujące zarzuty: naruszenia prawa
materialnego przez błędną wykładnię art. 38 i 45 § 1 KP w związku z art. 30 ust. 2 1
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 231 ze
zm.) i przyjęcie że pozwana była zobowiązana do konsultacji zamiaru wypowiedzenia
powodowi umowy o pracę na czas nie określony, pomimo że nie był on zrzeszony w
3
związku zawodowym, ani nie był reprezentowany przez żadną z zakładowych organi-
zacji związkowych (art. 30 ust. 21
ustawy o z.z.); niezbadania w postępowaniu dowo-
dowym okoliczności wypowiedzenia powodowi umowy o pracę oraz niedokonania
oceny roszczenia powoda z punktu widzenia art. 8 KP; niewyjaśnienia okoliczności
powołania powoda na stanowisko Prezesa Spółki i nawiązania stosunku pracy (art.
392 pkt 2 KPC); naruszenia prawa materialnego przez niezastosowanie art. 68 i 69
KP.
Zdaniem skarżącej powód w dniu wypowiedzenia mu umowy o pracę nie był
reprezentowany przez żadną z zakładowych organizacji związkowych, do których
uprzednio nie zwracał się o taką reprezentację, ale z niej świadomie i celowo zrezy-
gnował. W szczególności powód nie jest adresatem normy z art. 30 ust. 21
ustawy o
związkach zawodowych, której celem jest zwrócenie się pracodawcy do zakładowych
organizacji związkowych o wskazanie pracowników korzystających ze związkowej
obrony ich praw pracowniczych, a która nie tworzy dla powoda prawa podmiotowego,
jakie mógłby wywodzić z naruszenia art. 38 § 1 KP, którego pozwana nie naruszyła.
W konsekwencji Sądy meriti bezpodstawnie zasądziły na rzecz powoda odszkodo-
wanie z art. 45 § 1 KP. Ponadto powód został odwołany ze stanowiska Prezesa na
żądanie zakładowych organizacji związkowych ze względu na złą sytuację ekono-
miczną pozwanej, przeto uznanie zasadności jego roszczeń narusza art. 8 KP. Skar-
żąca zakwestionowała także stanowisko Sądu drugiej instancji, że powód był pra-
cownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, twierdząc, iż jego stosunek
pracy powstał z powołania, a rozwiązanie takiego stosunku pracy nie wymaga związ-
kowej konsultacji zwolnienia z pracy z art. 38 § 1 KP.
W odpowiedzi na kasację powód wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wstępnie należało wskazać, że Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami za-
skarżonego wyroku, jeżeli brak jest zarzutu uchybienia konkretnemu przepisowi pro-
ceduralnemu (wyrok z dnia 21 marca 1997 r., I PKN 58/97, OSNAPiUS 1997 nr 22,
poz. 436). Powoduje to miarodajność ustaleń w istotnych kwestiach zatrudnienia po-
woda w ramach umownego stosunku pracy oraz braku jego członkostwa w jednej z
dwóch istniejących u strony pozwanej zakładowych organizacji związkowych, do któ-
rych ponadto powód nie zwracał się o obronę jego praw pracowniczych. Sąd drugiej
4
instancji stwierdził, że takie ustalenia znalazły pełne oparcie w zgromadzonym mate-
riale dowodowym, przez co przyjął je jako „ustalenia własne”. Powyższe oznaczało
bezzasadność tych twierdzeń zawartych w kasacji, jakie skarżący odniósł do naru-
szenia przez Sąd drugiej instancji przepisów o stosunku pracy z powołania (art. 68 i
69 KP), które nie regulowały sytuacji prawnej powoda zatrudnionego na podstawie
umowy o pracę. Zresztą skarżący w tym zakresie powołał się na stanowisko judyka-
tury (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 1994 r., I PZP 42/94,
OSNAPiUS 1994 nr 11, poz. 174) oraz piśmiennictwo, z których wynika pozostawie-
nie pracodawcy swobody wyboru jednej z tych podstaw nawiązania stosunku pracy z
członkiem zarządu spółki prawa handlowego będącym równocześnie kierownikiem
zakładu pracy (jej organem zarządzającym - art. 3 1
§ 1 KP), a przeto skarżący bez-
podstawnie upierał się, że mógł być zatrudniony wyłącznie na podstawie powołania.
Równocześnie wiążące Sąd Najwyższy ustalenie o braku reprezentacji związ-
kowej powoda, które zresztą ma wyraźne oparcie w przywołanych przez Sąd pierw-
szej instancji pismach pochodzących od obu zakładowych organizacji związkowych
działających u strony pozwanej [...], potwierdziło zasadność kasacyjnych zarzutów
błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania art. 38 § 1 KP w związku z art. 30
ust. 21
ustawy o związkach zawodowych i art. 45 KP. Norma zawarta w art. 38 § 1
KP - przewidująca, że o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę za-
wartej na czas nie określony pracodawca zawiadamia na piśmie reprezentującą pra-
cownika zakładową organizację związkową, podając przyczynę uzasadniającą roz-
wiązanie umowy o pracę, może być naruszona wyłącznie wówczas, gdy pracownik
korzysta ze związkowej reprezentacji jego praw pracowniczych. Dyspozycje art. 38 §
1 KP w żadnym razie nie zobowiązują pracodawcy do zwrócenia się do zakładowych
organizacji związkowych o udzielenie informacji w przedmiocie związkowej ochrony
praw pracownika w trybie art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych, jeżeli
żadna z tych organizacji nie reprezentuje zwalnianego pracownika z tytułu członko-
stwa w związku zawodowym lub fakultatywnego podjęcia się reprezentacji praw pra-
cownika nie będącego członkiem związku zawodowego. Oznacza to, że obowiązek
pracodawcy dokonania związkowej konsultacji wypowiedzenia pracownikowi umowy
o pracę na czas nie określony (art. 38 § 1 KP) nie dotyczy tych pracowników, którzy
nie są reprezentowani przez związki zawodowe, a tak było w przypadku powoda,
który nie był członkiem żadnej z zakładowych organizacji związkowych i nie zwracał
się do nich o objęcie go fakultatywną związkową obroną jego praw pracowniczych.
5
Skoro zatem nie doszło do naruszenia tego przepisu, to brak było podstaw do uzna-
nia, że pozwany pracodawca naruszył art. 38 § 1 KP i tym samym przepisy sankcjo-
nujące wadliwe wypowiedzenie umowy o pracę normy zawarte w art. 45 § 1 i 2 KP.
Warto tu sygnalizować, że Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 stycznia
2001 r., I PKN 186/00 (dotychczas niepublikowany), analizował relacje pomiędzy re-
gulacjami zawartymi w art. 38 § 1 KP oraz w art. 30 ust. 21
ustawy o związkach za-
wodowych i wskazał, że konsekwencją unormowania ustanowionego w tym drugim
przepisie jest tylko to, iż pracodawca, który nie zwrócił się o stosowną informację nie
może tłumaczyć się tym, że dlatego nie przeprowadził związkowej konsultacji prze-
widzianej w art. 38 § 1 KP, iż nie wiedział, czy pracownik korzysta ze związkowej
reprezentacji praw pracowniczych. Oznacza to, że pracodawca ponosi konsekwencje
naruszenia art. 38 § 1 KP w związku z art. 45 KP tylko wówczas, gdy zaniechanie
zwrócenia się o informację przewidzianą wynikło z jego mylnego przeświadczenia, że
pracownik nie korzystał ze związkowej reprezentacji jego praw pracowniczych, pod-
czas gdy w rzeczywistości było inaczej.
W przedmiotowej sprawie pozwany pracodawca nie miał obowiązku zwracania
się o informację o powodzie w trybie art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych,
bo - z uwagi na jego wiedzę odpowiadającą rzeczywistemu stanowi rzeczy - powód
nie korzystał ze związkowej reprezentacji praw pracowniczych. Konsekwentnie za-
tem pozwany pracodawca nie miał obowiązku związkowej konsultacji wypowiedzenia
powodowi umowy o pracę, a przeto nie naruszył art. 38 § 1 KP. Dlatego zasądzenie
na rzecz powoda odszkodowania z tytułu zgodnego z prawem wypowiedzenia mu
umowy o pracę naruszyło dyspozycje art. 45 § 1 i 2 KP.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy wyrokował reformatoryjnie na
podstawie art. 39315
KPC.
========================================