Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 listopada 2001 r.
II UKN 565/00
W sprawie o rentę z tytułu pracy przymusowej w okresie odbywania
służby wojskowej nie ma zastosowania art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 29 maja
1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 13, poz. 68 ze zm.), według którego warunkiem
nabycia prawa do renty z tytułu inwalidztwa wojskowego jest zaliczenie posz-
kodowanego do jednej z grup inwalidów w ciągu 3 lat od zwolnienia ze służby.
Przewodniczący SSN Maria Tyszel, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar, Barbara
Wagner (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2001 r. sprawy z wniosku
Józefa P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o prawo
do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową, na skutek
kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 21 czerwca
2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 21 czerwca 2000 r. [...] zmienił wy-
rok Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 7 lutego 2000 r. [...], zmieniający decyzję
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w S. z dnia 31 lipca 1998 r. i przyznają-
cy Józefowi P. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku
ze służbą wojskową od dnia 30 listopada 1999 r. na stałe, oddalając odwołanie
ubezpieczonego od tej decyzji.
Sąd ustalił, że wnioskodawca w okresie odbywania - od 26 kwietnia 1952 r. do
3 lipca 1954 r.- służby wojskowej uległ w dniu 9 kwietnia 1954 r. wypadkowi podczas
przymusowego zatrudnienia w Kopalni Węgla Kamiennego „W.”. W związku z do-
znanymi urazami został uznany za inwalidę wojskowego III grupy i z tego tytułu po-
2
bierał rentę od 4 lipca 1954 r. do 5 czerwca 1962 r. na podstawie dekretu z dnia 14
sierpnia 1954 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych (Dz.U. Nr 37, poz.
159). Roszczenie Józefa P. powinno być zatem rozpoznane na gruncie ustawy z
dnia 2 września 1994 r. o dodatku i uprawnieniach przysługujących żołnierzom za-
stępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnionym w kopalniach węgla, kamie-
niołomach i zakładach wydobywania rud uranu (Dz.U. Nr 111, poz. 537). Według art.
7 ust. 1 tej ustawy, osobom które zostały zaliczone do jednej z grup inwalidów
wskutek inwalidztwa pozostającego w związku z przymusowym zatrudnieniem,
przysługują świadczenia i inne uprawnienia przewidziane w przepisach o zaopatrze-
niu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin. Ponieważ ustawa nie reguluje
zasad przyznawania świadczeń, zgodnie z jej art. 8, należy stosować w tym zakresie
przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Stosownie do art. 36
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), powoływanej dalej jako „ustawa o z.e.p.”, w
związku z art. 8 ustawy z dnia 2 września 1994 r., „prawo do renty inwalidzkiej, które
ustało z powodu ustąpienia inwalidztwa, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18
miesięcy od ustania prawa do renty pracownik ponownie stał się inwalidą”. Tego
warunku wnioskodawca nie spełnia. Od ustania jego inwalidztwa w związku z
wypadkiem w czasie przymusowego zatrudnienia w okresie odbywania służby woj-
skowej minęło 37 lat, co czyni przywrócenie prawa do żądanego świadczenia nie-
możliwym.
Sąd drugiej instancji podzielił pogląd organu rentowego, że art. 30 ust. 1 pkt 2
ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych
oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 13, poz. 68 ze zm.), powoływanej
dalej jako „ustawa o z.i.w.”, „nie może stanowić podstawy przyznania wnioskodawcy
świadczenia, skoro wnioskodawca nie spełnia określonego tym przepisem warunku
(powstania inwalidztwa w ciągu 3 lat od zwolnienia ze służby)”.
Nadto, w świetle opinii biegłych sądowych gastrologa, chirurga, neurologa i
diabetologa, przebyty w czasie służby wojskowej uraz nie ogranicza zdolności wnio-
skodawcy do pracy. Według natomiast biegłych kardiologa, neurologa i lekarza
przedstawiciela ZIWRP, Józef P. jest częściowo niezdolny do pracy w związku ze
służbą wojskową od dnia 30 listopada 1999 r. Sąd pierwszej instancji nie rozważył
opinii pierwszego zespołu biegłych lekarzy i niezbyt wnikliwie ocenił opinię drugiego
zespołu biegłych. Wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy z powodu prze-
3
bytego w 1995 r. udaru mózgu z porażeniem połowicznym prawostronnym. Zaburze-
nia trawienne nasiliły się u niego obecnie, ale z powodu znacznego ograniczenia
sprawności wskutek przebytego udaru mózgu, a nie urazu jamy brzusznej, którego
skutki „same w sobie nie powodują częściowej niezdolności do pracy wnioskodaw-
cy”.
Józef P. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę naruszenie
prawa materialnego, a to: art. 36 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. w związku z art. 8
ustawy z dnia 2 września 1994 r. „poprzez niewłaściwe zastosowanie pierwszego z
powołanych przepisów przejawiające się w przyjęciu, iż powodowi nie przysługuje
roszczenie o przywrócenie prawa do renty wojskowej z uwagi na fakt ponownego
powstania inwalidztwa po upływie 37 lat od daty jego pierwotnego ustania, w sytuacji,
gdy żądaniem powoda w sprawie niniejszej objęte było prawo do przyznania a nie
przywrócenia renty inwalidzkiej wojskowej”, oraz art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29
maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin „po-
przez jego niewłaściwe zastosowanie w okolicznościach faktycznych sprawy, przeja-
wiające się w przyjęciu, iż powód nie może być uznany za inwalidę wojskowego, z
uwagi na fakt powstania u niego inwalidztwa po upływie 45 lat od daty zwolnienia ze
służby wojskowej, w sytuacji, gdy w świetle materiału dowodowego zgromadzonego
w sprawie bezspornym jest fakt powstania inwalidztwa powoda w czasie odbywania
przez niego zastępczej służby wojskowej w okresie pokoju”, pełnomocnik skarżącego
wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie wnioskodawcy prawa do renty z
tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku ze służbą wojskową oraz o zasą-
dzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz „powoda” kosztów postępo-
wania według norm przepisanych lub o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Lublinie. Wywodził on, że
przedmiotem żądania wnioskodawcy nie było przywrócenie renty, lecz przyznanie
świadczenia i dlatego art. 36 ustawy o z.e.p. nie mógł stanowić podstawy prawnej
rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku, ale powinien nią być art. 78 ust. 1
tejże ustawy w związku z art. 8 i art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 2 września 1994 r.
Nadto, wobec stanowczego brzmienia art. 35 ust. 1 w związku z art. 30 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 29 maja 1974 r., prawo skarżącego do renty „inwalidzkiej wojskowej”
powstaje „niezależnie od momentu stwierdzenia niezdolności do pracy ani chwili wy-
stąpienia z wnioskiem o przyznanie renty”. Poza wszystkim, skoro Józef P. pobierał
rentę z tytułu inwalidztwa w związku ze służbą wojskową bezpośrednio po zwolnieniu
4
ze służby, znaczy to, że spełnia warunek przyznania świadczenia określony w art. 30
ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rację ma pełnomocnik skarżącego twierdząc, że Józef P. nie dochodził przy-
wrócenia prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku ze
służbą wojskową, lecz ponownego przyznania tego świadczenia. Przywrócenie
prawa do renty następuje, stosownie do art. 36 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, ex lege w razie ponownego po-
wstania niezdolności ubezpieczonego do pracy w ciągu 18 miesięcy od ustania
prawa przysługującego mu uprzednio. Zgodnie natomiast z art. 78 ust. 1 ustawy o
z.e.p., prawo do renty ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przepro-
wadzonego na wniosek lub z urzędu, ponownie powstanie niezdolność ubezpieczo-
nego do pracy. Przywrócenie prawa do renty stanowi więc szczególny przypadek
ponownego ustalenia prawa do tego świadczenia. Szczególny ze względu na czas
powstania niezdolności do pracy ponownie. Sąd drugiej instancji naruszył wobec
tego art. 36 ustawy o z.e.p. przez jego błędne zastosowanie, uchybiając zarazem art.
78 tej ustawy przez jego niezastosowanie.
Według art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pie-
niężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej
przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydo-
bywania rud uranu (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 60, poz. 622), żołnierzom, któ-
rzy zostali zaliczeni do jednej z grup inwalidów wskutek inwalidztwa pozostającego w
związku z zatrudnieniem przymusowym w kopalniach węgla, przysługują świadcze-
nia pieniężne i inne uprawnienia przewidziane w przepisach ustawy o zaopatrzeniu
inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin. Przepis ten odsyła do ustawy z
29 maja 1974 r. w zakresie rodzaju przysługujących świadczeń i uprawnień, lecz nie
warunków nabycia do nich prawa. W tej materii, zgodnie z art. 8, stosuje się odpo-
wiednio przepisy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Za-
tem nie ma zastosowania w sprawie o rentę z tytułu pracy przymusowej w okresie
odbywania służby wojskowej art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów
wojennych i wojskowych, wedle którego warunkiem nabycia prawa do renty z tytułu
inwalidztwa wojskowego jest zaliczenie poszkodowanego do jednej z grup inwalidów
5
w ciągu 3 lat od zwolnienia ze służby. Konstrukcja prawa do renty z tytułu niezdolno-
ści do pracy w związku z przymusowym zatrudnieniem w okresie służby wojskowej
jest podobna do przyjętej w ustawie z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z
tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr
30, poz. 144 ze zm.), której przepisy nie uzależniają prawa do renty wypadkowej od
terminu ujawnienia skutków wypadku w postaci stałego lub długotrwałego
uszczerbku na zdrowiu. Słuszny jest wobec tego zarzut kasacji błędnego zastosowa-
nia w sprawie art. 30 ustawy z dnia 29 maja 1974 r., aczkolwiek z innego niż podany
w kasacji powodu. Nie dlatego, że wnioskodawca pobierając rentę inwalidzką od 4
lipca 1954 r. spełnił warunek przewidziany w art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy o z.i.w., ale
dlatego, że warunek ten, jak również warunek określony w art. 30 ust. 1 pkt 2, jego
nie dotyczy i spełniać go nie musiał.
Kasacja jest szczególnym środkiem prawnym. Sąd Najwyższy rozpoznając
sprawę w rezultacie jej wniesienia jest związany granicami skargi, a pod rozwagę z
urzędu bierze jedynie nieważność postępowania (art. 39311
KPC). Pełnomocnik
skarżącego nie wskazał jako podstawy kasacyjnej naruszenia przepisów postępowa-
nia. Nie kwestionując ustaleń stanowiących faktyczną podstawę rozstrzygnięcia za-
wartego w zaskarżonym wyroku, uznał je - stąd wniosek - za prawidłowe. Tak też,
jako niewadliwe, musi je traktować Sąd Najwyższy.
Jednym z warunków nabycia prawa do renty na podstawie ustawy z dnia 2
września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnie-
rzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla,
kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu jest związek niezdolności do
pracy poszkodowanego z zatrudnieniem przymusowym (art. 7 ust. 1), a zachodzi on
wówczas, gdy niezdolność do pracy jest następstwem „zranień, kontuzji bądź innych
obrażeń lub chorób powstałych w związku z tym zatrudnieniem” (art. 7 ust. 2). Skoro
Sąd ustalił, że niezdolność Józefa P. do pracy nie pozostaje w związku z wypadkiem,
któremu uległ on w dniu 9 kwietnia 1954 r., a obecne schorzenia i dolegliwości wnio-
skodawcy są wyłącznie następstwem przebytego w 1995 r. udaru mózgu, to należy
stwierdzić, że nie spełnił on jednego z warunków koniecznych do nabycia prawa do
renty, o przyznanie której wnosił, a zaskarżony wyrok, pomimo częściowo błędnego
uzasadnienia, odpowiada prawu.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC,
orzekł jak w sentencji.
6
========================================