Pełny tekst orzeczenia

UCHWAŁA Z DNIA 29 STYCZNIA 2002 R.
I KZP 31/01
Penalizacja przewidziana w art. 70 § 4 k.k.s. obejmuje także posia-
danie lub przechowywanie przez osobę nieuprawnioną znaków akcyzy
usuniętych z wyrobu akcyzowego lub z opakowania z tym wyrobem.
Przewodniczący:sędzia SN T. Grzegorczyk (sprawozdawca).
Sędziowie SN: A. Deptuła, E. Strużyna.
Zastępca Prokuratora Generalnego: R. Stefański.
Sąd Najwyższy w sprawie Mirosława C., po rozpoznaniu, przekaza-
nego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w O., postano-
wieniem z dnia 10 października 2001 r., zagadnienia prawnego wymagają-
cego zasadniczej wykładni ustawy:
„Czy użyte w przepisie art. 70 § 4 k.k.s. sformułowanie «znaki akcy-
zy» dotyczy tylko tego, kto nie będąc do tego uprawniony posiada lub
przechowuje znaki akcyzy nabyte lub w inny sposób przyjęte od oso-
by nieuprawnionej, czy również tego, kto nie będąc do tego upraw-
nionym posiada lub przechowuje znaki akcyzy, które usunął z wyrobu
akcyzowanego lub opakowania z tym wyrobem?”
u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi j a k w y ż e j:
2
U Z A S A D N I E N I E
Zagadnienie prawne w niniejszej sprawie wyłoniło się w następują-
cym stanie faktycznym. W dniu 20 grudnia 2000 r. podczas przeszukania
cel w Zakładzie Karnym w K. znaleziono u odbywającego tam karę pozba-
wienia wolności Mirosława C. 141 sztuk banderol papierosowych - znaków
akcyzy. Oskarżono go w związku z tym o posiadanie, jako osobę nieu-
prawnioną, znaków akcyzy, tj. o czyn określony w art. 70 § 4 k.k.s. Oskar-
żony przyznał fakt posiadania tych znaków, wyjaśniając, że zdejmował je z
opakowań papierosów, które nabywał w zakładzie karnym, chcąc ustalić,
ile wypala papierosów. Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 23 kwietnia
2001 r. uznał go winnym zarzucanego mu przestępstwa i skazał na karę 2
miesięcy pozbawienia wolności, orzekając też przepadek zajętych 141
znaków akcyzy. Od orzeczenia tego apelację wywiódł oskarżony, a w toku
rozprawy odwoławczej w Sądzie Okręgowym w O. prokurator wystąpił o jej
odroczenie i wystąpienie z zagadnieniem prawnym do Sądu Najwyższego.
Sąd odwoławczy podzielił wątpliwości prokuratora i postanowieniem z dnia
10 października 2001 r. wystąpił z niniejszym pytaniem prawnym. W uza-
sadnieniu tej decyzji wskazano, że wątpliwości sądu rodzą się z zestawie-
nia § 4 z § 2 art. 70 k.k.s., który penalizuje usuwanie znaków akcyzy z wy-
robu akcyzowego lub z opakowania z tym wyrobem w celu ponownego
użycia lub puszczenia w obieg. W ocenie sądu odwoławczego inna jest sy-
tuacja osoby, która posiada znak akcyzy jako dowód uiszczenia podatku
akcyzowego, przyjmując ten znak od osoby nieuprawnionej, inna zaś tego,
kto nabywając wyrób akcyzowy, a więc regulując tym samym podatek ak-
cyzowy, usuwa następnie z wyrobu znak akcyzy i go posiada; inną rzeczą
zaś będzie wówczas cel takiego zachowania, który może ewentualnie wy-
pełniać znamiona czynu określonego w art. 70 § 2 k.k.s.
3
W związku z przedstawionym zagadnieniem prawnym Prokurator
Krajowy wystąpił o udzielenie przez Sąd Najwyższy odpowiedzi na to pyta-
nie i przyjęcie, że „znakiem akcyzy, o którym mowa w art. 70 § 4 k.k.s., jest
także znak usunięty z wyrobu akcyzowego lub z opakowania z tym wyro-
bem”.
Rozpoznając przedstawione zagadnienie prawne Sąd Najwyższy
zważył, co następuje:
W judykaturze i doktrynie zgodnie przyjmuje się, że skuteczne wystą-
pienie z pytaniem prawnym wymaga spełnienia trzech warunków, a mia-
nowicie, by zagadnienie, którego pytanie dotyczy wyłoniło się przy rozpa-
trywaniu środka odwoławczego, miało przy tym charakter prawny, czyli do-
tyczyło istotnego problemu interpretacyjnego i wymagało zasadniczej wy-
kładni ustawy, a więc odnosiło się do sytuacji, gdy norma prawna umożli-
wia rozbieżne interpretacje (zob. P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek : Ko-
deks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Warszawa 1999, s. 579-580;
T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. II, Kra-
ków 2001, s. 1029-1030 i powołane tam orzecznictwo SN oraz piśmiennic-
two). Nie budzi wątpliwości, że przedstawione Sądowi Najwyższemu za-
gadnienie wyłoniło się przy rozpoznawaniu środka odwoławczego oraz jest
powiązane z konkretną sprawą, i to w taki sposób, że rozstrzygnięcie w tej
kwestii ma wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Ma ono też charakter prawny,
dotyczy bowiem interpretacji przepisu, w powiązaniu przy tym z inną normą
tej samej ustawy. Wątpliwości rodzić może natomiast istnienie trzeciego z
przedstawionych wymogów, a więc, czy wymagana jest tu zasadnicza wy-
kładnia ustawy, zwłaszcza przy samym brzmieniu art. 70 § 4 k.k.s. Mieć
należy jednak także na uwadze, że przepisy prawa karnego skarbowego,
tam gdzie statuują one czyny zabronione, trzeba odczytywać w ścisłym
powiązaniu z ustawodawstwem finansowym, wprowadzającym określone
nakazy i zakazy, których naruszenie penalizuje dopiero kodeks karny skar-
4
bowy. Sąd odwoławczy wspomina wprawdzie o ustawie z dnia 8 grudnia
1993 r. o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy (Dz. U. Nr 127,
poz. 584 ze zm.), ale czyni to tylko dla wskazania, że dla kodeksu karnego
skarbowego znakami akcyzy są znaki określone w tej ustawie (art. 53 § 24
k.k.s.), zapominając o pozostałych jej normach. Tylko zaś właściwe odczy-
tanie przepisów ustawy z 1993 r. pozwala ustalić zakres penalizacji objętej
art. 70 § 4 k.k.s., a także jego § 2. Istnieje zatem, przy pomijaniu treści
ustawy o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy możliwość
błędnej interpretacji przepisów kodeksu karnego skarbowego, tym samym
zaś należy przyjąć, iż niezbędna jest zasadnicza wykładnia ustawy w
przedstawionej kwestii, aby wyeliminować niebezpieczeństwo nieprawidło-
wej interpretacji przepisów karnych kodeksu karnego skarbowego w prak-
tyce stosowania prawa. Dlatego też Sąd Najwyższy zdecydował się na
podjęcie uchwały w kwestii przedstawionego mu zagadnienia prawnego.
Przechodząc do meritum zagadnienia prawnego, stwierdzić należy,
co następuje. Przepis art. 70 k.k.s. penalizuje kolejno następujące zacho-
wania:
- zbywanie lub przekazywanie w inny sposób znaków akcyzy osobie nie-
uprawnionej (§ 1),
- nabywanie lub przyjmowanie w inny sposób znaków akcyzy od osoby
nieuprawnionej w celu użycia lub puszczenia w obieg (§ 2 in principio),
- usuwanie znaków akcyzy z wyrobu akcyzowego lub z opakowania z ta-
kim wyrobem w celu ponownego ich użycia lub puszczenia w obieg (§ 2
in fine),
- usiłowanie przestępstw skarbowych określonych w § 1 lub 2 (§ 3) oraz
- posiadanie lub przechowywanie znaków akcyzy przez tego, kto nie jest
do tego uprawniony (§ 4).
Przedmiotem wszystkich tych czynów są jedynie autentyczne znaki
akcyzy. Sprawcą zachowania opisanego w art. 70 § 1 k.k.s. (oraz § 3) mo-
5
że być tylko osoba uprawniona do posiadania znaków skarbowych akcyzy,
która zbywa je osobie nieuprawnionej (§ 1) lub usiłuje je zbyć (§ 3). W wy-
padku wskazanym w § 2 in principio (w zw. z § 3) sprawcą może już być
zarówno uprawniony do posiadania znaków akcyzy, który nabywa je (lub
usiłuje nabyć) od osoby nieuprawnionej w celu użycia tego znaku bądź
puszczenia go w obieg, jak i osoba nieuprawniona do jego posiadania, któ-
ra nabywa (usiłuje nabyć) znaki akcyzy jedynie dla dalszego puszczenia
ich w obieg. Czynu opisanego w art. 70 § 2 in fine k.k.s., czyli usuwania
znaków akcyzy z wyrobu (oraz § 3, tj. usiłowania takiego zachowania) do-
puścić się może też zarówno osoba uprawniona do posiadania tych zna-
ków, jak i osoba nieuprawniona, przy czym karalne jest jedynie takie usu-
nięcie znaku, którego celem jest ponowne użycie tego znaku (przez
uprawnionego) albo puszczenie go w obieg (przez uprawnionego lub nieu-
prawnionego). Natomiast w wypadku wskazanym w § 4 art. 70 k.k.s. pod-
miotem jest już wyłącznie osoba nieuprawniona do posiadania znaków ak-
cyzy, która posiada lub przechowuje te znaki, bez względu na przyświeca-
jący temu cel.
Znaki akcyzy, stosownie do art. 6 ust. 1 cytowanej już ustawy o
oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy, występują w postaci
banderol, znaków cechowych lub odcisków pieczęci. Banderole są wyda-
wane jedynie producentom i importerom wyrobów akcyzowych dla ozna-
czenia wyrobu, z tytułu uiszczenia zaliczki na podatek akcyzowy, stanowiąc
tzw. banderole podatkowe (art. 7 ust. 1 cyt. ustawy), oraz sprzedawane,
jako banderole legalizacyjne, przedsiębiorcom obciążonym obowiązkiem
oznaczenia wyrobu w razie pakowania, rozlewania, rozważania lub prze-
pakowywania albo wystąpienia w obrocie wyrobów nieoznaczonych lub
oznaczonych nieprawidłowo bądź nieodpowiednimi albo uszkodzonymi
znakami (art. 7 ust. 2 w zw. z art. 4 ust. 1 cyt. ustawy). Niedopuszczalne
jest przy tym zbywanie lub jakiekolwiek inne przekazywanie (odpłatnie lub
6
nieodpłatnie) banderol innym podmiotom niż urząd skarbowy lub podmiot
wskazany przez Ministra Finansów, od którego zakupiono lub otrzymano
banderole (art. 10 ust. 1 cyt. ustawy). Tym samym, jak wskazuje się w dok-
trynie, i co zaakcentował w swym wniosku Prokurator Krajowy, posiadać
(dla siebie) i przechowywać (cudze) znaki skarbowe akcyzy mogą jedynie
te podmioty, które według ustawy są ich legalnymi wytwórcami lub są zo-
bowiązane do oznaczania wyrobów znakami akcyzy, czyli legalni ich na-
bywcy, oraz te, które prowadzą obrót tymi znakami, tj. urzędy skarbowe i
wydający je wytwórcy znaków (zob. T. Grzegorczyk: Kodeks karny skarbo-
wy. Komentarz, Warszawa 2000, s. 288 ; wyd. II – 2001, s. 297). Osoba
nabywająca wyrób akcyzowy oznaczony znakiem akcyzy nie staje się po-
siadaczem samego znaku akcyzy, lecz jest posiadaczem wyrobu oznaczo-
nego takim znakiem. Znak akcyzy ma być przy tym umieszczony na wyro-
bie lub opakowaniu jednostkowym wyrobu tak, aby jego zdjęcie lub otwar-
cie opakowania powodowało trwałe i widoczne uszkodzenie znaku (art. 6
ust. 2 cyt. ustawy). Zakazane jest przy tym używanie do oznaczania zna-
ków uszkodzonych, jak również zbywanie towaru ze znakiem uszkodzo-
nym; wyrób taki bowiem musi być oznaczony nowym znakiem (art. 15 cyt.
ustawy).
W związku z powyższym kodeks karny skarbowy w art. 70 penalizuje
wszelkie postacie nielegalnego obrotu znakami akcyzy, tj. uzyskanie takie-
go znaku przez osobę nieuprawnioną, zarówno przez nabycie od innego
legalnego lub nielegalnego posiadacza znaku (§ 1 i 2 in principio), jak i w
formie usunięcia znaku z towaru bądź opakowania dla ponownego użycia
albo puszczenia w obieg (§ 2 in fine) oraz w formie samego posiadania –
bez względu na sposób wejścia w to posiadanie i cel posiadania – a także
przechowywania, jeżeli nie jest się uprawnionym do legalnego posiadania
lub przechowywania znaku (§ 4). Rozwiązanie przyjęte w § 4 art. 70 k.k.s.
jest konsekwencją konstrukcji zawartych w § 1 i 2 tegoż przepisu. Skoro
7
bowiem karalne jest wszelkie przekazywanie znaku akcyzy osobie nieu-
prawnionej przez legalnego posiadacza znaku (§ 1), a także przyjmowanie
znaku od nieuprawnionego, bez względu na to, w jaki sposób on sam
wszedł w jego posiadanie (§ 2 in principio), oraz usuwanie znaków z wyro-
bu dla ponownego użycia lub puszczenia w obieg (§ 2 in fine), to konse-
kwentnie również samo posiadanie lub przechowywanie znaku akcyzy
przez podmiot nieuprawniony do takiego posiadania bądź przechowywania
zostało także spenalizowane (§ 4). Na gruncie art. 70 § 4 k.k.s. istotne jest
więc jedynie, czy posiadacz (przechowawca) znaku jest podmiotem, który
według przepisów ustawy o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi ak-
cyzy jest upoważniony do posiadania (przechowywania) takich znaków.
Penalizacja przewidziana w art. 70 § 4 k.k.s. obejmuje zatem każde posia-
danie lub przechowywanie przez osobę uprawnioną znaków akcyzy, w tym
znaków usuniętych uprzednio przez nią lub przez inną osobę z wyrobu ak-
cyzowego lub z opakowania z takim wyrobem. Obojętny jest natomiast cel
takiego posiadania lub przechowywania, oraz sposób wejścia w posiadanie
znaku przez nieuprawnionego. Penalizację nielegalnych sposobów wejścia
w posiadanie znaków akcyzy regulują bowiem przepisy § 1 i 2 art. 70 k.k.s.
z tym zastrzeżeniem, że – jak już wcześniej wskazano – dotyczą one nie-
kiedy także podmiotu uprawnionego do posiadania znaku, gdyż karalne są
tam same niewłaściwe sposoby wchodzenia w posiadanie znaku.