Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 26 marca 2002 r.
I PKN 972/00
Domaganie się przez twórcę ustalenia prawa do wynagrodzenia za za-
stosowanie projektu racjonalizatorskiego nie wymaga zgody współmałżonka.
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Andrzej Wróbel,
Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2002 r. sprawy z powództwa
Czesława D., Franciszka B., Henryka G. i Tadeusza Z. przeciwko Hucie T.S. SA w K.
o zapłatę, na skutek kasacji powodów Czesława D. i Franciszka B. od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Krakowie z dnia 25 lipca 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Zaskarżonym kasacją powodów Czesława D. oraz Franciszka B. wyrokiem z
dnia 25 lipca 2000 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację tych powodów od wyroku Sądu
Okręgowego w Krakowie z dnia 25 lutego 2000 r. oddalającego ich powództwo o za-
sądzenie od Huty T.S. SA w K. określonych kwot na pokrycie niezaspokojonego
roszczenia z tytułu zastosowania projektu racjonalizatorskiego, którego powodowie
byli współtwórcami.
Podstawę faktyczną wyroku - stosownie do zaakceptowanych przez Sąd
Apelacyjny ustaleń wyroku Sądu pierwszej instancji - stanowiło ustalenie, iż powo-
dowie otrzymali za zastosowanie ich projektu wynalazczego od lipca 1992 r., okre-
ślone przez stronę pozwaną wynagrodzenie w 1994 r., odpowiednie do decyzji
uznającej, że projekt miał charakter organizacyjny. Ponadto w dniu 20 kwietnia 1995
r. złożyli pisemne oświadczenie, że jako współtwórcy projektu rezygnują z ewentual-
nych dalszych korzyści finansowych, uznając pobrane wynagrodzenie za „satysfak-
cjonujące”.
2
Sąd Apelacyjny rozpatrując podstawy apelacji zarzucającej naruszenie art. 37
§ 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przez uznanie ważności powyższego
oświadczenia powodów z dnia 20 kwietnia 1995 r. pomimo braku wymaganej zgody
małżonków - stwierdził, że powołany przepis nie ma zastosowania do praw twórcy
projektu racjonalizatorskiego. Te bowiem - zgodnie z art. 33 pkt 10 k.r.o. stanowiły
majątek odrębny powodów. Powodowie - według stanowiska Sądu Apelacyjnego -
poprzez zrzeczenie się praw z projektu racjonalizatorskiego pozbawili się dochodu z
tego prawa. Nie doszło zatem do powstania dochodu z odrębnego majątku w rozu-
mieniu art. 32 § 2 pkt 2 k.r.o. Zrzeczenie się natomiast ewentualnych dalszych rosz-
czeń majątkowych spowodowało w konsekwencji zwolnienie pozwanej z długu z
konsekwencjami prawnymi, o jakich mowa w art. 508 Kodeksu cywilnego.
Kasacja powodów jako swą podstawę wskazała naruszenie art. 33 pkt 10 w
związku z art. 32 § 2 pkt 2 k.r.o. przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu,
że wierzytelność o zapłatę wynagrodzenia przysługującego twórcy projektu racjona-
lizatorskiego należy do majątku odrębnego powodów, wobec czego do zrzeczenia
się roszczenia względnie zwolnienia z długu z tego tytułu nie była wymagana zgoda
małżonek powodów, wyrażona w trybie art. 36 § 2 k.r.o. Na tej podstawie kasacja
zawierała wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu pierwszej
instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Dla oceny wynikającego z podstawy kasacji zagadnienia prawnego miarodaj-
ny jest stan faktyczny przyjęty w zaskarżonym wyroku, którego kasacja - nie mająca
podstawy dotyczącej naruszenia przepisów postępowania (art. 3931
pkt 2 k.p.c.) -
skutecznie nie kwestionuje (por. art. 39311
§ 1 i § 2 k.p.c.). Uwzględniając dokonane
ustalenia faktyczne trzeba było uznać, że istotę zagadnienia, które podlegało rozpo-
znaniu przez Sąd Najwyższy, stanowiła kwalifikacja prawna - według art. 32 § 2 pkt 2
czy według art. 33 pkt 10 k .r.o. - tych praw majątkowych, które były przedmiotem
przedstawionego wyżej oświadczenia powodów z 20 kwietnia 1995 r. Otóż chodziło
wówczas - jak to wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku - o eliminację stanu
niepewności między stronami co do zaspokojenia praw powodów z tytułu zastoso-
wania projektu racjonalizatorskiego, stanu niepewności ujawnionego w związku z
tym, że inny współtwórca tego samego projektu wystąpił na drogę sądową o zapłatę
3
dalszego wynagrodzenia. Na tym tle przełożeni powodów prowadzili z nimi rozmowy,
sugerujące uciszenie - jak to stwierdza Sąd Apelacyjny - złej atmosfery, jaka po-
wstała w związku z ewentualnością wypłacenia dalszego wynagrodzenia kosztem
pozostałych pracowników strony pozwanej, przy czym pozwana uważała, że powo-
dowie uzyskali już odpowiednie wynagrodzenie. Tak więc przedmiotem oświadczenia
powodów z 20 kwietnia 1995 r. były „ewentualne” i nieokreślone „dalsze korzyści fi-
nansowe”, których zasadność była wątpliwa dla samych powodów, skoro uznawali
dotychczas uzyskane wynagrodzenie za „satysfakcjonujące”. W kontekście tych oko-
liczności - wbrew podstawie kasacji - nie budzi zastrzeżeń zasadnicza ocena zaskar-
żonego wyroku, według której przedmiotem czynności prawnej z 20 kwietnia 1995 r.
nie były „dochody” z odrębnego majątku małżonków w rozumieniu art. 32 § 2 pkt 2
k.r.o. Nie chodziło bowiem o świadczenie, czy wierzytelność, którą można byłoby
określić jako prawo majątkowe, po pierwsze - wyodrębnione od prawa twórców pro-
jektu racjonalizatorskiego należącego do odrębnego majątku (por. art. 33 pkt 10
k.r.o.) i po drugie - mające formę dochodu z tego prawa (art. 32 § 2 pkt 2 k.r.o.).
Prawo twórcy projektu do wynagrodzenia jest w zasadzie jedynym prawem majątko-
wym, które może być - co podkreślała kasacja - źródłem dochodów płynących ze
stworzenia projektu racjonalizatorskiego. Jeżeli tak, to takie majątkowe prawo twórcy,
które nie stało się jeszcze dochodem w postaci uzyskanego wynagrodzenia, ani też
w postaci skonkretyzowanej wierzytelności, odpowiada pojęciu prawa, należącego -
w myśl art. 33 pkt 10 k.r.o. - do majątku odrębnego twórcy. Jeszcze dalej idące ogra-
niczenie zakresu prawa majątkowego z powyższego przepisu powodowałoby prak-
tycznie pozbawienie go desygnatów, co pozostawałoby w oczywistej sprzeczności z
celem przepisu. Rozpatrywany przypadek charakteryzuje ponadto okoliczności poz-
walające uznać, że współtwórcy projektu racjonalizatorskiego nie rozporządzili do-
chodem, o jakim mowa w art. 32 § 2 pkt 2 k.r.o. W swym oświadczeniu z 20 kwietnia
1995 r. powodowie potwierdzili stan rzeczy wcześniej już między stronami ukształto-
wany, rezygnując z jego weryfikacji. Zasadnie Sąd Apelacyjny ocenił tę sytuację jako
taką, która nie dotyczyła zaistniałego przysporzenia majątkowego, a w każdym razie
nie była rozporządzeniem istniejącym już przysporzeniem majątkowym (dochodem),
skoro istotę oświadczenia wierzyciela stanowiła akceptacja sytuacji zaspokojenia i w
związku z tym usunięcie podstawy do uzyskania dopiero w przyszłości
„ewentualnego” dochodu.
4
Odmienne stanowisko kasacji jest bezzasadne przede wszystkim dlatego, że
kasacja - wbrew podstawie faktycznej wyroku - w uzasadnieniu swego stanowiska
ocenia w płaszczyźnie wskazanych przepisów prawa materialnego inny stan faktycz-
ny „status wierzytelności o zapłatę wynagrodzenia, która stanowi konkretyzację
prawa do wynagrodzenia wyrażającą się już w określonych kwotach płatnych w
określonych terminach, będąca zatem realną ekspektatywą wpływu odpowiednich
sum pieniężnych, mającą już samodzielny byt, oderwany od prawa, na gruncie które-
go wierzytelność ta powstała”. Taka sytuacja w rozpatrywanej sprawie nie zachodzi-
ła. Powodowie - jak to już wyżej przedstawiono - odnieśli się w swym oświadczeniu
woli z 20 kwietnia 1995 r. nie do istniejącej wierzytelności, ale do wynikającego z
mocy prawa ich uprawnienia (prawa) do domagania się wynagrodzenia za zastoso-
wanie ich projektu racjonalizatorskiego (por. art. 99 ustawy z dnia 19 października
1972 r. o wynalazczości - jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 26, poz. 117). W tych
okolicznościach wyrażenie przez twórcę projektu racjonalizatorskiego woli w przed-
miocie uprawnienia domagania się (także zaniechania domagania się ustalenia
prawa do wynagrodzenia wynikającego z ustawy), nie wymaga zgody drugiego mał-
żonka, gdyż dotyczyło prawa należącego do majątku odrębnego twórcy (art. 33 pkt
10 k.r.o.).
Z powyższych przyczyn, uznając że kasacja powodów nie miała usprawiedli-
wionej podstawy, Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39312
k.p.c.
========================================