Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 kwietnia 2002 r.
I PKN 233/01
Pracownik zwolniony w całości lub w części z obowiązku świadczenia
pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej (art. 31
ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, jednolity tekst:
Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) ma obowiązek niezwłocznie i bez uprzed-
niego wezwania pracodawcy przystąpić do pracy po upływie tej kadencji. Nie-
wykonanie tego obowiązku uprawnia pracodawcę do wyciągnięcia konsekwen-
cji dyscyplinarnych, aż do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia
włącznie, nie powoduje jednak wygaśnięcia stosunku pracy.
Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 kwietnia 2002 r.
sprawy z powództwa Przemysława K. przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubez-
pieczeń SA Oddziałowi Okręgowemu w S. o przywrócenie do pracy, na skutek kasa-
cji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Szczecinie z dnia 13 września 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Szczecinie wyrokiem wstępnym z dnia 3 kwietnia
2000 r. przywrócił powoda Przemysława K. do pracy w Powszechnym Zakładzie
Ubezpieczeń SA Oddział Okręgowy w S. na poprzednich warunkach. Ustalił, że pi-
smem z dnia 12 maja 1999 r. strona pozwana zawiadomiła powoda o tym, że na
podstawie art. 74 k.p. wygasł łączący go z nią stosunek pracy. Stało się to dlatego,
że w czasie od 29 października 1990 r. do 13 kwietnia 1999 r. powód korzystał ze
zwolnienia od pracy w związku z pełnieniem funkcji przewodniczącego Komisji Mię-
dzyzakładowej NSZZ „Solidarność” przy Państwowym Zakładzie Ubezpieczeń w S.,
2
która to organizacja została skreślona z rejestru organizacji związkowych w dniu 19
kwietnia 1999 r., a po zaprzestaniu przez nią działalności powód nie zgłosił się do
pracy. Powód pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Międzyzakładowej NSZZ „So-
lidarność”, korzystając ze zwolnienia od pracy na podstawie art. 31 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych. Nie korzystał natomiast z urlopu bezpłatnego
przewidzianego w art. 25 wymienionej ustawy. Rozróżnienie między zwolnieniem od
pracy w celu wykonywania funkcji związkowej poza zakładem pracy a zwolnieniem z
obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji
związkowej jest w ocenie Sądu Rejonowego bardzo istotne, gdyż tylko niezgłoszenie
się pracownika do pracy po zakończeniu urlopu bezpłatnego określonego w art. 25
ustawy o związkach zawodowych powoduje wygaśnięcie stosunku pracy. Skoro po-
wód nie korzystał z takiego urlopu, strona pozwana z naruszeniem przepisów prawa
stwierdziła wygaśnięcie stosunku pracy na podstawie art. 74 k.p. Następstwem tego
błędu jest zasadność roszczenia o przywrócenie do pracy. Ponieważ jednak powo-
dowi przysługuje również roszczenie o wynagrodzenie za czas pozostawania bez
pracy, które jest sprawą dalszą, powstały podstawy do wydania wyroku wstępnego
rozstrzygającego o przywróceniu do pracy.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie wyrokiem
z dnia 13 września 2000 r. sprostował wyrok Sądu pierwszej instancji przez wykre-
ślenie słowa „wstępny” odnoszącego się do wyroku i na jego miejsce wpisał wyraz
„częściowy”, jak również przez dopisanie po wyrazach: „przy udziale” słów: „NSZZ
„Solidarność 80” Zarządu Regionu P.Z. w S.”, a poza tym oddalił apelację złożoną
przez stronę pozwaną i zasądził na rzecz powoda zwrot kosztów zastępstwa proce-
sowego za instancję apelacyjną. Apelacja strony pozwanej powoływała się na naru-
szenie wielu przepisów postępowania oraz na naruszenie art. 74 k.p. Jej główne za-
rzuty sprowadzały się do tego, że Sąd Rejonowy nie przeprowadził zgłoszonych
przez stronę pozwaną dowodów i zamknął rozprawę bez wyjaśnienia istotnych dla
rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, w tym zwłaszcza kwestii, czy powód był rzeczy-
wiście uprawniony do korzystania ze zwolnienia od obowiązku świadczenia pracy ze
względu na liczebność zakładowej organizacji związkowej oraz czy Międzyzakłado-
wa Organizacja Związkowa NSZZ „Solidarność” mogła przejść do struktur NSZZ „So-
lidarność 80”, na co powoływał się powód w obronie przed skutkami niestawienia się
do pracy po skreśleniu Międzyzakładowej Organizacji Związkowej NSZZ „Solidar-
ność” z rejestru organizacji związkowych. Poza tym strona pozwana zarzuciła w
3
apelacji pominięcie faktu, że powód nie zgłosił się do pracy nawet po zwróceniu mu
uwagi i przypomnieniu w dniu 4 maja 1999 r., że jego obowiązkiem jest zgłoszenie
się do pracy w II Inspektoracie PZU.
Sąd Okręgowy przeprowadził uzupełniające postępowanie dowodowe i na
jego podstawie oraz na podstawie dotychczas przeprowadzonych dowodów ustalił,
że w sprawie [...] toczącej się przed Sądem Okręgowym-Sądem Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Szczecinie powód żądał wyrównania wynagrodzenia do pełnego
etatu za okres do dnia 12 maja 1999 r., twierdząc, że organizacja związkowa liczy -
bez emerytów i rencistów - 161 osób. Tymczasem według pracodawcy, członkami
organizacji związkowej były wówczas 122 osoby, czyli liczba, która pozwala na zwol-
nienie powoda od obowiązku świadczenia pracy jedynie częściowo, wobec czego
wynagrodzenie powoda mogło być ustalone tylko w wysokości odpowiadającej ¾
wymiaru czasu pracy. Pismem z dnia 10 czerwca 1998 r. dyrektor Oddziału Okręgo-
wego PZU SA w S. ustalił wynagrodzenie powoda w kwocie 2.635,30 zł. Ponadto
Sąd drugiej instancji ustalił, że powód, będąc przewodniczącym Komisji Międzyza-
kładowej NSZZ „Solidarność” działającej u strony pozwanej, korzystał jako pracownik
wskazany przez tę organizację związkową ze zwolnienia od pracy zawodowej na
podstawie przepisu art. 31 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych.
Ze zwolnienia tego korzystał już od 1990 r., przy czym z wnioskami o zwolnienie wy-
stępował zarząd Komisji Międzyzakładowej każdorazowo przy wyborze powoda na
przewodniczącego, zaś strona pozwana wyrażała zgodę na zwolnienie powoda od
obowiązku świadczenia pracy na okres i na warunkach wskazanych przez zarząd.
Ostatnią tego rodzaju uchwałę, tj. uchwałę nr 14/95, podjęła Międzyzakładowa Komi-
sja NSZZ „Solidarność” w dniu 19 grudnia 1995 r. Później już kolejną uchwałę pod-
jęła Komisja Międzyzakładowa NSZZ „Solidarność 80” w dniu 7 maja 1999 r. W
związku z pełnieniem funkcji przewodniczącego Komisji Międzyzakładowej powód
nie korzystał z urlopu bezpłatnego, przewidzianego w art. 25 ust. 1 ustawy o związ-
kach zawodowych dla pracowników pełniących z wyboru funkcje związkowe poza
zakładem pracy, lecz ze zwolnienia od pracy na podstawie art. 31 ustawy. Dlatego
też przepis art. 74 k.p. nie miał zastosowania do powoda. Skoro jednak strona po-
zwana z powołaniem się na wymieniony przepis stwierdziła wygaśnięcie umowy o
pracę, to znaczy, że czynność ta była wadliwa. Ocena ta uzasadniała więc roszcze-
nie powoda o przywrócenie do pracy. Odmowa świadczenia przez powoda pracy
4
mogłaby „co najwyżej uzasadniać rozwiązanie stosunku pracy”, jednak strona po-
zwana z takiej możliwości nie skorzystała.
Zdaniem Sądu Okręgowego, w przedmiotowej sprawie istniały podstawy do
przesądzenia zasadności roszczenia powoda o przywrócenie do pracy, lecz Sąd
Rejonowy zamiast wydać w tej kwestii wyrok częściowy, wydał wyrok wstępny. Z tej
przyczyny Sąd Okręgowy na podstawie art. 350 k.p.c. sprostował oznaczenie za-
skarżonego wyroku, nadając mu nazwę wyroku częściowego, zgodnie z art. 317
k.p.c. Sąd Okręgowy wyjaśnił również, że przywrócenie powoda do pracy oznacza
przywrócenie na ostatnich warunkach pracy i płacy, określonych pismem dyrektora
Oddziału Okręgowego PZU SA w S. z dnia 10 czerwca 1998 r., obowiązujących od
dnia 1 maja 1998 r. Zaznaczył też, że sądy pracy nie mogą wkraczać w ocenę struk-
tury organizacyjnej związku zawodowego, w związku z czym również Sądy rozpo-
znające sprawę powoda nie badały, czy wybór powoda na przewodniczącego Komi-
sji Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność 80” odbył się zgodnie ze statutem. W kon-
kluzji Sąd Okręgowy uznał, że stwierdzenie wygaśnięcia umowy o pracę nastąpiło z
naruszeniem przepisów prawa, co uzasadniało uwzględnienie roszczenia zgłoszo-
nego przez powoda.
W kasacji od wyroku Sądu Okręgowego opartej na obu podstawach przewi-
dzianych w art. 3931
k.p.c. strona pozwana zarzuciła naruszenie art. 74 k.p. w
związku z § 2 zdanie 2 i § 5 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 czerwca
1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracowni-
kom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień
przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy
(Dz.U. Nr 71, poz. 336), polegające na błędnym przyjęciu, że określony w art. 74 k.p.
termin siedmiodniowy przewidziany dla zgłoszenia przez pracownika powrotu do
pracy nie może być stosowany w odniesieniu do osób wymienionych w § 5 ust. 1 i 2
rozporządzenia oraz w art. 31 ustawy o związkach zawodowych, lecz wyłącznie do
osób, o których mowa w art. 25 tej ustawy oraz w § 2 zdanie drugie rozporządzenia,
podczas gdy brak w § 5 ust. 2 rozporządzenia wskazania terminu w celu realizacji
obowiązku przystąpienia do pracy należy wypełnić zastosowaniem § 2 ust. 2 rozpo-
rządzenia, który odsyła do stosowania art. 74 k.p. Naruszenie przepisów postępowa-
nia dotyczyło zaś art. 240 § 1 k.p.c. i polegało na nierozstrzygnięciu zgłoszonych
przez stronę pozwaną wniosków dowodowych zawartych w pismach z dnia 5 stycz-
nia 2000 r. i z dnia 17 lutego 2000 r., a ponadto art. 225 i art. 316 § 1 k.p.c. wskutek
5
nierozstrzygnięcia wniosku strony pozwanej o otwarcie na nowo zamkniętej rozpra-
wy. Strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i wydanie orzeczenia
co do istoty sprawy przez oddalenie powództwa (z zasądzeniem kosztów postępo-
wania za wszystkie instancje), albo o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania.
Zdaniem strony pozwanej Sądy obu instancji niezgodnie z rzeczywistością
przypisały jej pogląd, jakoby powód, pełniąc funkcję związkową, pozostawał na urlo-
pie bezpłatnym. W związku z tym rozważania Sądów na ten temat należało uznać za
bezprzedmiotowe. Stronie pozwanej chodziło i chodzi o to, że powód powinien zgło-
sić się do pracy w terminie siedmiu dni po wykreśleniu Komisji Międzyzakładowej
NSZZ „Solidarność”, gdyż w drodze analogii powinien mieć zastosowanie przepis § 2
ust. 2 rozporządzenia, który odsyła do stosowania art. 74 k.p. przewidującego taki
termin. Nie można bowiem uznać, że pracownik po ustaniu okoliczności uprawniają-
cych go do korzystania ze zwolnienia od pracy nie jest związany jakimkolwiek termi-
nem powrotu do pracy i może to uczynić w każdym czasie. Ponieważ jednak § 5 ust.
2 rozporządzenia nie określa tego terminu, należy przyjąć, że termin siedmiodniowy
obowiązujący pracownika, który korzystał z urlopu bezpłatnego i którego mandat wy-
gasł, dotyczy również pracownika korzystającego ze zwolnienia od pracy na podsta-
wie art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych.
Ponadto - w ocenie strony pozwanej - błędem ze strony Sądów obu instancji
było traktowanie powoda jako przewodniczącego jakiejkolwiek organizacji związko-
wej, gdyż bezprawna była uchwała Komisji Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność” z
dnia 9 kwietnia 1999 r. o wystąpieniu ze struktur NSZZ „Solidarność” i przejściu do
struktur NSZZ „Solidarność 80”. Poza tym „nowa organizacja związkowa” nie miała
wymaganego przepisami minimum członków.
W odpowiedzi na kasację powód wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według przepisów Kodeksu pracy ustanie stosunku pracy następuje w drodze
czynności prawnej stron tego stosunku (jednostronnej lub dwustronnej) lub w razie
zajścia innych zdarzeń prawnych przewidzianych w przepisach prawa pracy. Kwestię
wygaśnięcia stosunku pracy reguluje art. 63 k.p., stanowiąc, że umowa o pracę wy-
gasa w przypadkach określonych w Kodeksie pracy oraz w przepisach szczególnych.
6
Cechą charakterystyczną tej instytucji prawnej jest to, że ustanie stosunku pracy nie
następuje z woli stron stosunku pracy, lecz wskutek zdarzeń, z którymi prawo wiąże
skutek w postaci wygaśnięcia umowy. Jak z przedstawionej regulacji wynika, wyga-
śnięcie umowy o pracę (stosunku pracy) może wystąpić wyłącznie w przypadkach
określonych przez prawo i tylko w razie zaistnienia tych przypadków.
Przepis art. 63 k.p. został umieszczony w oddziale 7 działu II rozdziału II Ko-
deksu pracy, w którym znajduje się między innymi art. 67 o następującej treści: „w
razie naruszenia przez pracodawcę przepisów niniejszego oddziału, pracownikowi
przysługuje prawo odwołania się do sądu pracy. W zakresie roszczeń stosuje się od-
powiednio przepisy oddziału 6 niniejszego rozdziału”. Istota powyższego unormowa-
nia polega więc na tym, że gdy pracodawca błędnie zakwalifikuje określone zdarze-
nie jako zdarzenie, z mocy którego miałoby dojść do wygaśnięcia stosunku pracy,
pracownikowi przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich wa-
runkach albo o odszkodowanie, na podstawie odpowiednio stosowanego art. 56 i
dalszych przepisów oddziału 6 Kodeksu pracy.
Jednym z przepisów Kodeksu pracy, który przewiduje wygaśnięcie stosunku
pracy jest art. 74 tego Kodeksu. Odnosi się on do sytuacji, w której pracodawca
udzielił pracownikowi - w związku z jego wyborem - urlopu bezpłatnego na czas peł-
nienia zadań (funkcji) wiążących się z tym wyborem. Podczas urlopu określonego w
art. 74 k.p. stosunek pracy nie zostaje rozwiązany i trwa nadal, a jedynie ulega za-
wieszeniu jego realizacja. Natomiast po rozwiązaniu stosunku pracy z wyboru, obo-
wiązkiem pracownika jest zgłoszenie powrotu do pracy w ciągu 7 dni od rozwiązania
tego stosunku, zaś obowiązkiem pracodawcy - zatrudnienie pracownika na stanowi-
sku równorzędnym pod względem wynagrodzenia z poprzednio zajmowanym. Nie-
dotrzymanie przez pracownika powyższego warunku powoduje wygaśnięcie stosun-
ku pracy, chyba że nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika. Treść art. 74
k.p. wyraźnie zatem wskazuje, że do wygaśnięcia umowy o pracę dochodzi w sytua-
cji, której występują następujące elementy: 1) pracownik nawiązuje stosunek pracy z
wyboru z innym pracodawcą, 2) dotychczasowy stosunek pracy zostaje zachowany,
a jedynie zawieszeniu ulega realizacja praw i obowiązków stron, 3) po zakończeniu
stosunku pracy z wyboru pracownik ma prawo - a zarazem obowiązek - powrotu do
pracy do dotychczasowego pracodawcy na stanowisko równorzędne pod względem
wynagrodzenia z poprzednio zajmowanym, 4) termin zgłoszenia powrotu do pracy
7
wynosi 7 dni i liczy się od dnia rozwiązania stosunku pracy z wyboru, chyba że nie-
dotrzymanie tego warunku nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika.
Porównanie normy art. 74 k.p. ze stanem faktycznym sprawy prowadzi do
wniosku, że strona pozwana nie miała podstaw do stwierdzenia, że stosunek pracy
powoda wygasł z mocy wymienionego przepisu. Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych (tekst jednolity: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854) przewiduje
zasadniczo trzy formy wykonywania przez pracownika funkcji związkowych, które łą-
czą się z określonymi w tej ustawie obowiązkami pracodawcy. Jedna z nich, przewi-
dziana w art. 25 ust. 1 ustawy, polega na wykonywaniu poza zakładem pracy funkcji
związkowej na podstawie wyboru. W takim wypadku pracodawca jest obowiązany na
wniosek organizacji związkowej udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego, natomiast
obowiązkiem pracownika jest zgłoszenie w ciągu 7 dni gotowości do pracy w celu
zapobieżenia skutkowi w postaci wygaśnięcia stosunku pracy. Drugą formę, wskaza-
ną w art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, stanowi zwolnienie pracownika
w całości lub w części z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie
zakładowej organizacji związkowej. Udzielenie przez pracodawcę zwolnienia na wy-
mienionej podstawie następuje z zachowaniem prawa do wynagrodzenia lub bez-
płatnie. Wreszcie trzecia forma wykonywania przez pracownika funkcji poza zakła-
dem pracy (art. 25 ust. 2 ustawy) lub w zakładzie pracy (art. 31 ust. 3), wiążąca się z
obowiązkami pracodawcy, polega na zwolnieniu pracownika od pracy (z zachowa-
niem prawa do wynagrodzenia) na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności
wynikającej z funkcji związkowej pracownika, jeżeli czynność ta nie może być wyko-
nana w czasie wolnym od pracy.
Z art. 25 ust. 1 oraz art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych wynika, że
zwolnienie od pracy obejmuje czas pełnienia przez pracownika z wyboru funkcji
związkowej poza zakładem pracy lub okres trwania kadencji w zakładowej organiza-
cji związkowej. Przepisy te nie wyjaśniają jednak, kiedy pracownik powinien zgłosić
się do pracy po zakończeniu pełnienia funkcji związkowej. Kwestię tę uregulowało
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania
urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w
związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w
czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 71, poz. 336). Mianowicie §
2 odnoszący się do pracowników korzystających z urlopu bezpłatnego postanawia,
że w razie wygaśnięcia mandatu pracownika i zawiadomienia o tym pracodawcy
8
przez organizację związkową, na której wniosek został udzielony pracownikowi urlop
bezpłatny, ma odpowiednie zastosowanie art. 74 k.p. Oznacza to, że jeżeli pracownik
nie zgłosił swego powrotu do pracy w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z
wyboru, stosunek pracy wygasa. Gdy zaś chodzi o pracownika wykonującego funk-
cję związkową w ramach zwolnienia (całkowitego lub częściowego) z obowiązku
świadczenia pracy w okresie kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związko-
wej, to § 5 ust. 2 rozporządzenia przewiduje, że w razie ustania okoliczności upraw-
niających pracownika do korzystania ze zwolnienia od pracy, „pracownik ma obowią-
zek przystąpienia do pracy”. Wbrew zapatrywaniu strony pozwanej, wymieniony
przepis nie może być rozumiany jako przepis niezawierający żadnego terminu do
podjęcia przez pracownika pracy po zakończeniu jego kadencji w zarządzie zakła-
dowej organizacji związkowej, bądź też jako przepis uprawniający do przyjęcia w
drodze analogii terminu 7 dniowego, określonego w art. 74 k.p., do którego stosowa-
nia w sposób odpowiedni odsyła § 2 rozporządzenia. Wyrażenie „pracownik ma
obowiązek przystąpienia do pracy”, użyte jako konsekwencja sytuacji, w której ustały
okoliczności uprawniające pracownika do korzystania ze zwolnienia od pracy, ma
bowiem taki sens, że pracownik ten, nie czekając na odpowiednie polecenia praco-
dawcy, powinien przystąpić do pracy niezwłocznie. Niedopełnienie tej powinności z
przyczyn zależnych od pracownika może być traktowane jako naruszenie jednego z
podstawowych jego obowiązków pracowniczych (art. 100 § 2 pkt 1 i 2 k.p.), które
uprawnia pracodawcę do wyciągnięcia konsekwencji dyscyplinarnych, aż do rozwią-
zania umowy o pracę włącznie. Oczywiście, nieprzystąpienie pracownika do pracy
może być przez niego usprawiedliwione na zasadach przewidzianych w rozporzą-
dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu
usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od
pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281). W każdym razie nieprzystąpienie do pracy w razie
ustania okoliczności uprawniających pracownika do korzystania ze zwolnienia od
pracy nie jest zdarzeniem, które powoduje z mocy prawa wygaśnięcie stosunku
pracy.
Przedstawiona regulacja prawna i wynikające z niej wnioski pozwalają zatem
na stwierdzenie, że w ustalonym stanie faktycznym sprawy, zwłaszcza zaś ze
względu na okoliczność, iż powód nie korzystał z urlopu bezpłatnego w celu pełnie-
nia funkcji związkowej, lecz pełnił tę funkcję na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych, przepis art. 74 k.p. nie miał do niego zastosowania. Tym
9
samym stwierdzenie przez stronę pozwaną, że z mocy prawa wygasł stosunek pracy
powoda, wraz z wszystkimi tego konsekwencjami, stanowiło oczywiste naruszenie
przepisu art. 63 k.p., według którego stosunek pracy wygasa tylko w przypadkach
określonych w tym kodeksie oraz w przepisach szczególnych. Z tej też przyczyny
należało uznać, że wyrok Sądu Rejonowego uwzględniający roszczenie wybrane
przez powoda, tj. o przywrócenie do pracy, jak również wyrok Sądu Okręgowego od-
dalający apelację strony pozwanej od wyroku Sądu pierwszej instancji, nie naruszają
ani art. 63 k.p., ani powołanych w kasacji przepisów art. 74 k.p. w związku z § 2 zda-
nie drugie i § 5 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r., re-
gulującego sprawę udzielania urlopów bezpłatnych i zwolnień od pracy pracownikom
pełniącym funkcję w związkach zawodowych.
Nieskuteczny okazał się także zarzut naruszenia przepisów postępowania od-
niesiony do art. 240 § 1, art. 225 i art. 316 § 2 k.p.c. Przepis art. 240 § 1 k.p.c. sta-
nowi, że sąd nie jest związany swym postanowieniem dowodowym i może je sto-
sownie do okoliczności uchylić lub zmienić nawet na posiedzeniu niejawnym. Wyraża
więc zasadę, w myśl której sprawa uchylenia, zmiany lub uzupełnienia postanowienia
dowodowego zależy od oceny sądu orzekającego, a jedynym kryterium odstąpienia
od już wydanego postanowienia są „okoliczności” sprawy, takie jak przyznanie faktu,
wyjaśnienie spornych okoliczności za pomocą innych środków dowodowych, istnie-
nie innych nowych faktów, które strony mogą powoływać aż do zamknięcia rozprawy,
uprawomocnienie się wyroku karnego skazującego oraz inne okoliczności. Warun-
kiem uchylenia lub zmiany postanowienia dowodowego jest zatem jego wcześniejsze
wydanie przez sąd orzekający. Tymczasem w okresie poprzedzającym złożenie
przez stronę pozwaną odpowiedzi na pozew oraz pism procesowych z dnia 5 stycz-
nia 2000 r. i z dnia 17 lutego 2000 r., które strona pozwana wskazała w kasacji dla
poparcia swojego zarzutu o naruszeniu przepisów postępowania, Sąd Rejonowy nie
wydał żadnych postanowień dowodowych, które miałby następnie uchylić lub zmie-
nić. Podniesiony natomiast w kasacji zarzut „nierozstrzygnięcia zgłoszonych przez
pozwanego wniosków dowodowych”, wskutek czego „nie mógł zostać należycie wy-
jaśniony stan faktyczny”, nie mieści się w granicach naruszeń przepisu art. 240 § 1
k.p.c.
Gdy chodzi o pozostałe przepisy postępowania, to art. 225 k.p.c. pozwala są-
dowi otworzyć na nowo zamkniętą rozprawę z urzędu lub na wniosek strony (stron),
gdy po zamknięciu rozprawy ujawniły się istotne okoliczności, np. w wyniku narady
10
sędziowskiej (art. 324 k.p.c.) lub w wyniku postępowania dowodowego (art. 224 § 1
k.p.c.). Natomiast art. 316 § 2 k.p.c. stanowi, że rozprawa „powinna być otwarta na
nowo”, jeżeli istotne okoliczności ujawniły się dopiero po jej zamknięciu. Z obydwu
przepisów wynika więc w sposób niewątpliwy, że o otwarciu na nowo zamkniętej roz-
prawy decyduje stan sprawy, który można przede wszystkim określić jako niedosta-
teczne jej wyjaśnienie do stanowczego rozstrzygnięcia o spornym stosunku. W wy-
roku z dnia 3 kwietnia 2000 r. Sąd Rejonowy rozstrzygał wyłącznie o jednym z rosz-
czeń zgłoszonych przez powoda, tj. o przywróceniu do pracy, i w związku z tym wy-
dał tylko wyrok częściowy. Dla wydania orzeczenia w przedmiocie powyższego rosz-
czenia nie było natomiast konieczne wyjaśnianie okoliczności mających wpływ na
wysokość roszczenia o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, w tym mię-
dzy innymi kwestia liczebności związku zawodowego, w którym powód pełnił funkcję
związkową, ani też sprawa uchylania się powoda od przedłożenia deklaracji człon-
kowskich w celu ustalenia liczby członków związku zawodowego. Z punktu widzenia
roszczenia o przywrócenie do pracy istotne znaczenie miała ocena, czy rzeczywiście
mogło nastąpić i nastąpiło wygaśnięcie stosunku pracy powoda (art. 67 w związku z
art. 63 k.p.). O tym zaś Sąd Okręgowy orzekł nie naruszając przepisów prawa mate-
rialnego i prawa procesowego.
Nie znajdując zatem usprawiedliwionych podstaw do uwzględnienia kasacji,
Sąd Najwyższy orzekł o jej oddaleniu (art. 39312
k.p.c.).
========================================