Pełny tekst orzeczenia

Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 24 kwietnia 2002 r.
III ZP 14/01
Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera, Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Roman Kuczyński, Zbigniew Myszka
(współsprawozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczy-
szyn, w sprawie z powództwa Marka B. przeciwko Skarbowi Państwa - P. Kuratorowi
Oświaty w R. o przywrócenie do pracy, po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2002 r.
zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia
12 lipca 2001 r. [...]
Czy zatrudnionemu na stanowisku starszego wizytatora Kuratorium Oświaty i
Wychowania nauczycielowi, który w dniu wygaśnięcia stosunku pracy - 30 czerwca
1999 r. (art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzają-
ce ustawy reformujące administrację publiczną, Dz.U. Nr 133, poz. 872) - miał prawo
do emerytury na podstawie art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczy-
ciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.) przysługuje świadczenie
pieniężne przewidziane w art. 131
ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach
urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.) ?
p o d j ą ł uchwałę:
Mianowanemu urzędnikowi państwowemu, którego stosunek pracy wy-
gasł dnia 30 czerwca 1999 r. na mocy art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 październi-
ka 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację pub-
liczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.) nie przysługuje świadczenie pieniężne
przewidziane w art. 131
ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzę-
dów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.), jeżeli w dniu wygaśnięcia sto-
sunku pracy nabył prawo do emerytury.
2
U z a s a d n i e n i a
Istotą rozpoznawanego zagadnienia prawnego jest wykładnia przepisu art. 58
ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy
reformujące administracje publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.). Przepis ten
dotyczy dwóch grup mianowanych pracowników administracji publicznej, których sto-
sunki pracy ustały w związku z wprowadzoną od dnia 1 stycznia 1999 r. reformą ad-
ministracji. Pierwszą grupę stanowią osoby, których stosunki pracy wygasły z dniem
30 czerwca 1999 r. dlatego, że nie zaproponowano im przed dniem 31 maja 1999 r.
nowych warunków pracy lub płacy albo z powodu ich nieprzyjęcia (art. 58 ust. 1
Przepisów wprowadzających). Druga grupę stanowią pracownicy, którym wypowie-
dziano stosunek pracy (art. 58 ust. 3 tej ustawy). Zgodnie ze wskazanym przepisem
art. 58 ust. 5 pkt 1 obu grupom tych mianowanych pracowników „przysługuje świad-
czenie pieniężne przewidziane w art. 131
ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pra-
cownikach urzędów państwowych, (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.)”. Według art. 131
ust. 1 tej ustawy w razie rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem państwowym
mianowanym, z przyczyn określonych w art. 13 ust. 1 pkt 2 (likwidacja urzędu lub
jego reorganizacja), w okresie między ustaniem zatrudnienia w likwidowanym lub
reorganizowanym urzędzie, a podjęciem pracy lub działalności gospodarczej, urzęd-
nikowi temu przysługuje świadczenie pieniężne ze środków budżetu państwa, przez
okres nie dłuższy niż sześć miesięcy, obliczane jak ekwiwalent pieniężny za urlop
wypoczynkowy. Świadczenie to nie przysługuje urzędnikowi państwowemu, który
nabył prawo do emerytury. Dalsze regulacje przepisu art. 131
przewidują obniżenie
świadczenia pieniężnego o wymienione zasiłki (ust. 2) i określają warunki zaliczenia
okresu pobierania tego świadczenia do okresu zatrudnienia (ust. 3).
W sprawie, będącej przedmiotem rozpoznania składu przedstawiającego za-
gadnienie prawne, chodzi o prawo do świadczenia pieniężnego mianowanego
urzędnika państwowego, który nabył prawo do emerytury. Skład przedstawił dwie
możliwości rozumienia odesłania zawartego w art. 58 ust. 5 pkt 1 Przepisów wpro-
wadzających.
Pierwszy pogląd został wyrażony w wyroku z dnia 30 maja 2001 r., I PKN
427/00 (jeszcze nieopublikowanym). Sąd Najwyższy przyjął w nim wąskie rozumienie
zwrotu „przysługuje świadczenie pieniężne przewidziane w art. 131
ustawy o pracow-
nikach urzędów państwowych”. Jego zdaniem wynikające stąd prawo do tego świad-
3
czenia jest niezależne od spełnienia jakichkolwiek innych warunków, przysługuje ono
zatem także pracownikom mającym prawo do emerytury. Zwrot ten stanowi jedynie
wskazanie rodzaju świadczenia i sposobu jego obliczenia. Nie stosuje się ograniczeń
z art. 131
ust. 1 i 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Gdyby ustawo-
dawca zamierzał wprowadzić ich stosowanie, to w art. 58 ust. 5 pkt 1 Przepisów
wprowadzających użyłby zwrotu stanowiącego, że świadczenie przysługuje „na wa-
runkach i zasadach” lub „na zasadach i w wysokości” przewidzianych w art. 131
. W
wyroku tym podkreślono, że za przyjętym poglądem przemawia wyjątkowy sposób
ustania stosunku pracy. Wygasa on z mocy prawa, chyba że pracodawca złoży pra-
cownikowi propozycje nowych warunków pracy i płacy, przy czym w doborze tych
pracowników swoboda pracodawcy nie jest ograniczona żadnymi kryteriami. Na pra-
codawcy nie ciąży także obowiązek przewidziany w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o pra-
cownikach urzędów państwowych, przeniesienia mianowanego urzędnika państwo-
wego na inne stanowisko, w razie takiej możliwości.
Druga możliwość interpretacyjna art. 58 ust. 5 pkt 1 Przepisów wprowadzają-
cych polega na szerokim rozumieniu odesłania do art. 131
ustawy o pracownikach
urzędów państwowych. Według tego poglądu art. 131
stosuje się nie tylko w odnie-
sieniu do wysokości i terminów zapłaty świadczenia pieniężnego, ale także w zakre-
sie, w jakim pozbawia on pracownika prawa do świadczenia lub je ogranicza. Przyję-
cie tego poglądu oznacza udzielenie odpowiedzi przeczącej na przedstawione za-
gadnienie prawne, jako że art. 131
ust. 1 zdanie drugie ustawy o pracownikach urzę-
dów państwowych wprost wyłącza prawo do tego świadczenia tym urzędnikom pań-
stwowym, którzy nabyli prawo do emerytury.
Rozważając tę drugą możliwość interpretacyjną Sąd Najwyższy wskazał, że
art. 58 ust. 5 Przepisów wprowadzających obejmuje swoim zakresem podmiotowym
zarówno pracowników urzędów państwowych, jak i samorządowych. Wynika stąd, że
na podstawie art. 58 ust. 5 pkt 1 Przepisów wprowadzających, przewidujący sporne
świadczenie przepis art. 131
ustawy o pracownikach państwowych ma zastosowanie
również do pracowników samorządowych. Nadto prawo do tego świadczenia pows-
taje nie tylko w razie wygaśnięcia stosunku pracy z powodu niezłożenia pracowniko-
wi propozycji nowych warunków pracy lub płacy względnie jej nieprzyjęcia przez pra-
cownika, ale także w razie wcześniejszego rozwiązania tego stosunku przez praco-
dawcę za wypowiedzeniem. Podniesiono w uzasadnieniu pytania prawnego, że
zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządo-
4
wych (Dz.U. Nr 21, poz. 124 ze zm.) mianowanemu pracownikowi samorządowemu,
z którym rozwiązano stosunek pracy przez wypowiedzenie z powodu likwidacji lub
reorganizacji urzędu gminy lub innych jednostek oraz biur, połączonej ze zmniejsze-
niem zatrudnienia, przysługuje wynagrodzenie obliczone jak ekwiwalent za urlop wy-
poczynkowy za czas pozostawania bez pracy przez okres nie dłuższy niż sześć mie-
sięcy. Jest to regulacja korzystniejsza niż dotycząca świadczenia pieniężnego przy-
sługującego w analogicznej sytuacji mianowanemu pracownikowi państwowemu na
podstawie art. 131
ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Jednakże art. 58
ust. 5 pkt 1 Przepisów wprowadzających zrównuje ich sytuację. Zdaniem składu
Sądu Najwyższego przedstawiającego zagadnienie prawne ma to na celu zapobie-
żenie zróżnicowaniu sytuacji pracowników mianowanych samorządowych i państwo-
wych w zakresie prawa do świadczeń przysługujących z tytułu takiego samego zda-
rzenia prawnego (ustanie stosunku pracy), z tych samych przyczyn (likwidacja lub
reorganizacja urzędu administracji publicznej) w takich samych okolicznościach fak-
tycznych i prawnych (reforma administracji publicznej).
Skład przedstawiający pytanie prawne wskazał, że świadczenie pieniężne
przewidziane w art. 131
ustawy o pracownikach urzędów państwowych przysługuje
„w okresie między ustaniem zatrudnienia w likwidowanym lub reorganizowanym
urzędzie a podjęciem pracy lub działalności gospodarczej przez okres nie dłuższy niż
sześć miesięcy” (ust. 1 zdanie 1). Prawo do świadczenia pieniężnego zostało wyłą-
czone expressis verbis w razie nabycia przez urzędnika prawa do emerytury (ust. 1
zdanie 2). Świadczenie to, obliczane jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynko-
wy, ulega obniżeniu o pobrane zasiłki - wychowawczy, macierzyński lub chorobowy
(ust. 2). Okres pobierania świadczenia wlicza się do okresów pracy wymaganych do
nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych, a także do okresów zatrudnienia
w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach emerytalnym i rentowym na takich wa-
runkach, na jakich wlicza się okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Od świad-
czenia, wypłacanego ze środków budżetu państwa, urząd odprowadza składkę na
ubezpieczenia społeczne „na zasadach przewidzianych dla wynagrodzenia wypłaca-
nego w czasie trwania stosunku pracy” (ust. 3). Świadczenie pieniężne przysługuje
zatem nie tyle w związku z rozwiązaniem stosunku pracy, ile z brakiem zatrudnienia
po ustaniu stosunku pracy. Jest świadczeniem periodycznym, wypłacanym miesięcz-
nie (skoro składka na ubezpieczenie społeczne odprowadzana jest jak od wynagro-
dzenia za pracę, a jej podstawa - wysokość świadczenia - może być obniżona o po-
5
brane zasiłki). Status pracownika pobierającego świadczenie pieniężne jest podobny
w zakresie ubezpieczenia społecznego do statusu bezrobotnego pobierającego z
tego tytułu zasiłek (skoro okresy pobierania świadczenia i zasiłku wliczane są do
stażu ubezpieczeniowego na takich samych warunkach). Zbliżone jest funkcjonalnie
do świadczeń pieniężnych dla bezrobotnych.
Natomiast jednorazowa wypłata świadczenia pieniężnego w wysokości sześ-
ciomiesięcznego wynagrodzenia zupełnie zmieniłaby jego istotę, upodabniając je do
odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy.
Świadczenie pieniężne jest tymczasem należnością różną od odprawy pieniężnej nie
tylko z nazwy. Odprawa to świadczenie jednorazowe, przysługujące od pracodawcy
z tytułu - zasadniczo - rozwiązania stosunku pracy, wypłacane jako uzależniona od
okresu zatrudnienia wielokrotność wynagrodzenia obliczonego jak ekwiwalent za
urlop wypoczynkowy w limitowanej wysokości, do którego prawo, korygowane posia-
daniem źródeł utrzymania, powstaje w chwili ustania zatrudnienia.
Podniesiono także, iż argument o ochronie urzędników przed rozwiązaniem
stosunku pracy polegającej na powinności złożenia propozycji przeniesienia na inne
stanowisko - jeżeli jest to możliwe - nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzyganego
zagadnienia.
Zdaniem składu stawiającego pytanie prawne nie są przekonujące argumenty
językowe przedstawione w wyroku I PKN 427/00. Zwrot „świadczenie przewidziane w
art. 131
” można bowiem rozumieć jako odesłanie do pełnej regulacji świadczenia pie-
niężnego, przewidzianej w tym przepisie, bez jakiejkolwiek modyfikacji. Żadne sfor-
mułowanie art. 58 ust. 5 pkt 1 Przepisów wprowadzających nie wskazuje, iżby art.
131
ustawy o pracownikach urzędów państwowych należało stosować odpowiednio
lub z wyłączeniem ograniczeń.
Przyjęcie poglądu, że prawo pracowników do świadczenia pieniężnego prze-
widzianego w art. 131
przysługującego na podstawie art. 58 ust. 5 pkt 1 Przepisów
wprowadzających nie podlega żadnym ograniczeniom - ani co do wysokości, ani co
do warunków nabycia i zasad wypłaty - jeśli pominąć wspomnianą już całkowitą
zmianę jego charakteru, musiałoby znaczyć konieczność takiej samej wykładni
punktu 2 ust. 5 art. 58. Użyty w nim zwrot „odprawa, o której mowa” jest równoważni-
kiem znaczeniowym zwrotu z punktu 1 „świadczenie pieniężne przewidziane”. Prze-
widziane w przepisie to wszak takie, o którym w tym przepisie mowa i odwrotnie.
Przepis art. 8 ustawy o zwolnieniach grupowych należałoby z mocy art. 58 ust. 5 pkt
6
2 Przepisów wprowadzających stosować do pracowników zatrudnionych w likwido-
wanych i reorganizowanych jednostkach administracji publicznej na innej niż miano-
wanie podstawie bez ograniczeń prawa do odprawy (ust. 4) i wyłączeń (ust.3).
Aprobata dla stanowiska przyjętego w sprawie I PKN 427/00 znaczyłaby
zgodę na uprzywilejowanie pracowników urzędów państwowych, z którymi stosunki
pracy zostały rozwiązane przez wypowiedzenie z powodu likwidacji lub reorganizacji
urzędu w związku z reformą administracji publicznej (art. 58 ust. 3) w porównaniu z
urzędnikami zwalnianymi z pracy z tych samych przyczyn na podstawie art. 13 ust. 1
pkt 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Prowadziłaby w rezultacie do
różnicowania prawa do świadczenia pieniężnego według podstawy prawnej (aktu
prawnego) nabycia do niego prawa (art. 13 ust. 1 pkt 2 lub art. 58 ust. 1 i 3), nato-
miast przyczyny utraty zatrudnienia, które powinny stanowić zasadnicze kryterium
układania statusu pracowników w tym zakresie, pozbawiając jakiegokolwiek znacze-
nia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
1. Rozstrzygnięcie zapadłe w niniejszej sprawie ma praktyczne znaczenie wy-
kraczające poza wykładnię art. 58 ust. 5 pkt 1 Przepisów wprowadzających. Przepis
ten (a także art. 58 ust. 5 pkt 2) stanowi wzorzec dla późniejszych regulacji sytuacji
pracowników w likwidowanych lub przekształcanych państwowych jednostkach orga-
nizacyjnych. Wskazać tu należy na art. 91 ust. 7 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o
Służbie Celnej (Dz.U. Nr 72, poz. 802 ze zm.). Ustawa ta utworzyła Służbę Celną, a
art. 91 określa warunki przejścia do tej Służby dotychczasowych funkcjonariuszy cel-
nych. Osoby niespełniające warunków do przejścia do Służby Celnej otrzymały wy-
powiedzenia i wówczas „pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę
przysługuje odprawa pieniężna przewidziana w art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989
r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przy-
czyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw” (Dz.U. z 1990 r. Nr
4, poz. 19 ze zm.), zaś „pracownikom zatrudnionym na podstawie mianowania przy-
sługuje świadczenie pieniężne przewidziane w art. 131
ustawy z dnia 16 września
1982 r. o pracownikach urzędów państwowych” (art. 91 ust. 7 pkt 1 i 2 ustawy o
Służbie Celnej).
7
Także w ustawie z dnia 1 marca 2002 r. o zmianach w organizacji i funkcjono-
waniu centralnych organów administracji rządowej i jednostek im podporządkowa-
nych oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 25, poz. 253) przewidziano podobny
sposób ustania stosunków pracy, co w Przepisach wprowadzających. Stosunki pracy
wygasają w razie niezaproponowania pracownikom nowych warunków pracy lub
płacy względnie ich nieprzyjęcia oraz mogą być wcześniej wypowiedziane (art. 71
ust. 3 i 4). Pracownikom, których stosunki pracy ustały w ten sposób, „przysługują
świadczenia przewidziane dla pracowników, z którymi stosunki pracy rozwiązuje się
z powodu likwidacji urzędu lub agencji”. Należy przez to rozumieć świadczenie pie-
niężne z art. 131
ustawy o pracownikach urzędów państwowych oraz świadczenia
określone w art. 8 i art. 12 ustawy o zwolnieniach grupowych.
Podobną regulację - odnoszącą się jednakże tylko do pracowników umownych
- zawiera art. 10 ust. 7 ustawy z dnia 17 grudnia 2001 r. o zmianie ustawy o gospo-
darowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, ustawy o ochronie roszczeń
pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, ustawy o zatrudnieniu i prze-
ciwdziałaniu bezrobociu, ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających
azbest, ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno - Gospodarczych i woje-
wódzkich komisjach dialogu społecznego oraz ustawy o ułatwieniu zatrudnienia ab-
solwentom szkół (Dz.U. Nr 154, poz. 1793). Stanowi on, że w razie wygaśnięcia sto-
sunku pracy w następstwie niezaproponowania pracownikom reorganizowanego
Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych nowych warunków pracy lub
płacy albo w razie ich nieprzyjęcia, a także w razie wypowiedzenia stosunku pracy
„kierownikom i pracownikom przysługuje odprawa, o której mowa w art. 8 ustawy o
zwolnieniach grupowych”.
2. Za obydwoma poglądami przemawiają mocne argumenty. Użyty w art. 58
ust. 5 pkt 1 Przepisów wprowadzających zwrot „przysługuje świadczenie pieniężne
przewidziane w art. 131
” wprost dotyczy tylko nabycia prawa do świadczenia, a nie
przesłanek jego utraty. Świadczeniem tym jest zapłata przez pracodawcę odpowied-
niej kwoty pieniężnej przez okres między rozwiązaniem (wygaśnięciem) stosunku
pracy a podjęciem pracy lub działalności gospodarczej, nie dłuższy niż sześć miesię-
cy. Nie można odmówić istotnego znaczenia argumentowi, iż gdyby zamierzano od-
wołać się do całego przepisu art. 131
ustawy o pracownikach urzędów państwowych,
to bardziej właściwy byłby zwrot o świadczeniu przysługującym „na warunkach i za-
sadach” lub „na zasadach i w wysokości” przewidzianych w tym przepisie. Czym in-
8
nym jest bowiem świadczenie, a czym innym przesłanki - pozytywne i negatywne (tu:
np. nabycie prawa do emerytury) - określające warunki nabycia prawa do tego
świadczenia. Z drugiej strony trzeba jednakże zauważyć, że zamiar odwołania się do
wąskiego stosowania art. 131
mógł być zrealizowany przez wskazanie, że pracowni-
kowi przysługuje świadczenie „przewidziane w art. 131
ust. 1 zdanie pierwsze”.
Należy zgodzić się ze składem przedstawiającym zagadnienie prawne, iż nie
ma podstaw do przyjęcia, że omawiane świadczenie pieniężne, mające charakter
okresowy, przekształca się - na podstawie art. 58 ust. 5 pkt 1 Przepisów wprowa-
dzających - w świadczenie jednorazowe. Brak do tego podstaw nawet przy wąskim
rozumieniu odesłania zawartego w tym przepisie. Świadczenie pieniężne przewi-
dziane w art. 131
ustawy o pracownikach urzędów państwowych nadal ma charakter
okresowy. W dacie ustania stosunku pracy nie wiadomo, przez jaki okres będzie ono
przysługiwało, a w konsekwencji jaka będzie jego wysokość. Zależy to od okresu
pozostawania bez pracy lub niepodjęcia działalności gospodarczej. Świadczenie
może także ulec obniżeniu o pobrane przez pracownika zasiłki. Jeżeli mianowany
pracownik podejmie nowe zatrudnienie bezpośrednio po ustaniu stosunku pracy, to
w ogóle nie nabędzie prawa do tego świadczenia pieniężnego. Ta metoda regulacji
dotyczącej prawa do świadczenia pieniężnego z art. 131
oraz jego wysokości wyraź-
nie wskazuje na zasadność poglądu o szerokim charakterze odesłania z art. 58 ust.
5 pkt 1 Przepisów wprowadzających. Trudno przy tym znaleźć istotne argumenty
przemawiające za wyłączeniem z tego odesłania przepisu art. 131
ust. 1 zdanie dru-
gie ustawy o pracownikach urzędów państwowych, który pozbawia prawa do świad-
czenia pieniężnego pracowników mających prawo do emerytury. Słusznie podniesio-
no w uzasadnieniu pytania prawnego, że celem świadczenia z art. 131
jest dostar-
czenie mianowanemu urzędnikowi państwowemu środków utrzymania po rozwiąza-
niu z nim stosunku pracy z powodu likwidacji lub reorganizacji urzędu. Świadczenie
to nie jest konieczne wówczas, gdy urzędnik ma środki utrzymania w postaci emery-
tury.
3. Ogólnie rzecz biorąc zasadny jest pogląd leżący - obok wykładni językowej
- u podstaw stanowiska wyrażonego w wyroku I PKN 427/00. Polega on na tym, że
jeżeli przepisy szczególne (międzyczasowe) przewidują nabycie przez pracownika
świadczenia określonego w ustawach pragmatycznych, w innych sytuacjach niż wy-
mienione w tych ustawach, to dopuszczalne jest odmienne określenie (lub wyłącze-
nie) przesłanek pozbawiających pracownika prawa do tego świadczenia. Gdyby art.
9
58 Przepisów wprowadzających dawał pracodawcy całkowitą swobodę w doborze
pracowników, którym składał propozycję dalszego zatrudnienia, a dotyczyło to także
pracowników szczególnie chronionych przed rozwiązaniem stosunku pracy, to mo-
głoby to uzasadniać przyznanie pracownikom prawa do świadczenia pieniężnego
bez żadnych dodatkowych uwarunkowań. Przeciwko temu argumentowi przemawiają
jednakże dwie okoliczności. Po pierwsze swoboda pracodawcy w proponowaniu dal-
szego zatrudnienia w zmienionych warunkach pracy lub płacy - mimo że znacznie
szersza niż w przypadku wypowiadania stosunku pracy (art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o
pracownikach urzędów państwowych, art. 45 § 1 KP) - nie jest nieograniczona. Jak
trafnie przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 lipca 2001 r., I PKN 525/00 (jeszcze
nie opublikowanym), wygaśnięcie stosunku pracy na podstawie art. 58 ust. 1 Przepi-
sów wprowadzających uzasadnia roszczenie o przywrócenie do pracy (art. 56 § 1 w
związku z art. 63 i art. 67 KP), jeżeli będące przyczyną wygaśnięcia niezłożenie pra-
cownikowi propozycji nowych warunków pracy lub płacy stanowiło jego dyskrymina-
cję ze względu na działalność związkową (art. 113
KP). Po drugie należy odwołać się
do wykładni historycznej. W porównywalnej reformie administracji publicznej z 1990
r., przy podobnym sposobie ustania stosunków pracy, przepis art. 33 ust. 3 zdanie
pierwsze ustawy o pracownikach samorządowych stanowił, że pracownikom których
stosunek pracy ustał wskutek wygaśnięcia lub wypowiedzenia, przysługuje wynagro-
dzenie przewidziane w art. 10 ust. 3 ustawy (to jest wynagrodzenie obliczone jak za
urlop wypoczynkowy za czas pozostawania bez pracy, przez okres nie dłuższy niż
sześć miesięcy). Przepis ten nie był rozumiany jako przyznający prawo do jednora-
zowej odprawy w związku z wygaśnięciem stosunku pracy. Musiał być spełniony wa-
runek pozostawania bez pracy.
4. Zwroty odsyłające, podobne do art. 58 ust. 5 pkt 1 i 2 Przepisów wprowa-
dzających występują w innych ustawach. Przykładowo można wskazać na art. 17
ustawy o zwolnieniach grupowych stanowiący, że - w określonej w nim sytuacji, mia-
nowanym pracownikom „przysługuje odprawa, przewidziana w art. 8”. Podobna re-
gulacja, odnosząca się do nauczycieli umownych, jest w art. 20 ust. 2 Karty Nauczy-
ciela. Nauczycielowi, z którym rozwiązano stosunek pracy z przyczyn organizacyj-
nych wskazanych w art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, „przysługują świadczenia okre-
ślone w przepisach o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami sto-
sunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy”. W obu przypadkach mamy do
czynienia z tym samym zagadnieniem, co przy wykładni art. 58 ust. 5 pkt 1 Przepi-
10
sów wprowadzających: czy to odesłanie rozumieć wąsko (odprawa przysługuje zaw-
sze w razie spełnienia przesłanek pozytywnych) czy szeroko (mimo spełnienia prze-
słanek pozytywnych pracownik może nie nabyć prawa do odprawy w razie zajścia
przesłanek negatywnych określonych w art. 8 ust. 3 i 4 ustawy o zwolnieniach gru-
powych). Nie ma istotnych argumentów przemawiających za różnicowaniem sytuacji
pracowników tylko na tej podstawie, czy przepisy przyznające odprawę odnoszą się
do nich wprost, czy przez odesłanie wynikające z przepisu szczególnego.
Jeżeli nic innego nie wynika wyraźnie z regulacji szczególnej, to znaczenie
takiego odesłania polega na podstawieniu przesłanek nabycia prawa do świadczenia
określonych w przepisie szczególnym w miejsce przesłanek pozytywnych nabycia
prawa do tego świadczenia, określonych w przepisie podstawowym. Przykładowo w
odniesieniu do art. 17 ustawy o zwolnieniach grupowych oznacza to, że mimo iż ma
ona zastosowanie tylko do pracowników umownych, zwolnionych pracy z przyczyn
określonych w art. 1 tej ustawy, to zwolniony z tych przyczyn pracownik mianowany,
któremu przepisy regulujące jego prawa i obowiązki nie przyznają żadnych świad-
czeń z tego tytułu, nabędzie prawo do odprawy. W miejsce przesłanki „pracownik
umowny, z którym został rozwiązany stosunek pracy z przyczyn, o których mowa w
art. 1” następuje podstawienie przesłanki „pracownik mianowany, z którym rozwiąza-
no stosunek pracy w okolicznościach, o których mowa w art. 1 tej ustawy, jeżeli
przepisy regulujące jego prawa i obowiązki nie przewidują żadnych świadczeń z tego
tytułu.”
Ponieważ nie ma różnic w sytuacji prawnej starszego wizytatora Kuratorium
Oświaty i Wychowania w porównaniu z innymi mianowanymi pracownikami urzędów
państwowych w zakresie określonym przez art. 58 ust. 5 pkt 1 Przepisów wprowa-
dzających i art. 131
ustawy o pracownikach urzędów państwowych, a nadto mając na
uwadze, że wizytator nie jest nauczycielem, lecz urzędnikiem, któremu jedynie przy-
sługują niektóre uprawnienia przewidziane w Karcie Nauczyciela (w tym emerytura z
art. 88), przy czym podstawa nabycia prawa do emerytury jest obojętna z punktu wi-
dzenia prawa do świadczenia pieniężnego z art. 131
, celowe jest udzielenie rozsze-
rzonej odpowiedzi, obejmującej także innych mianowanych urzędników państwo-
wych.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji.
========================================