Pełny tekst orzeczenia

UCHWAŁA Z DNIA 26 WRZEŚNIA 2002 R.
I KZP 24/02
Przepis art. 54 ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuratu-
rze (Dz. U. z 2002 r. Nr 21, poz. 206) nie dotyczy Prokuratora Generalne-
go.
Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki.
Sędziowie SN: P. Kalinowski, M. Sokołowski (sprawozdawca).
Zastępca Prokuratora Generalnego: R. Stefański.
Sąd Najwyższy w sprawie Lecha K., po rozpoznaniu, przekazanego
na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w W., postanowie-
niem z dnia 28 maja 2002 r., zagadnienia prawnego wymagającego za-
sadniczej wykładni ustawy:
„Czy przepisy rozdziału 54 ustawy o prokuraturze z dnia 30 czerwca
1985 r. (tekst jednolity: Dz. U. z 1994 r. Nr 19, poz. 70 z późn. zm.)
mają również zastosowanie do Prokuratora Generalnego w zakresie
praw i obowiązków w nim zawartych, a w szczególności, czy Prokura-
torowi Generalnemu przysługuje immunitet wynikający z art. 54 ust. 1
tejże ustawy?”
u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi j a k w y ż e j.
2
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne wyłoniło
się na tle następującej sytuacji faktycznej:
Pełnomocnik PHZ B. i Aleksandra G. złożył w dniu 5 lipca 2001 r.
wniosek o ukaranie byłego Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora General-
nego Lecha K. za wykroczenie określone w art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 16
kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. Nr 47, poz.
211 ze zm.).
Sąd Rejonowy w W. postanowieniem z dnia 26 marca 2002 r. umo-
rzył postępowanie na podstawie art. 5 § 1 pkt 3 k.p.s.w. w związku z art. 54
ust. 4 ustawy o prokuraturze, przyjmując, że ustanowiony w tym przepisie
immunitet dotyczy także Prokuratora Generalnego.
Pełnomocnik pokrzywdzonych wniósł zażalenie na to postanowienie,
zarzucając obrazę art. 5 § 1 pkt 7 k.p.s.w. w związku z art. 54 ust. 4 ustawy
o prokuraturze, polegającą na błędnym przyjęciu, że ten ostatni przepis do-
tyczy również Prokuratora Generalnego, a w uzasadnieniu zażalenia pod-
niósł, że funkcja Prokuratora Generalnego ma charakter polityczny, ponie-
waż jest łączona ze stanowiskiem Ministra Sprawiedliwości, Prokuratora
Generalnego nie dotyczą przepisy określające kryteria wymagane do po-
wołania na stanowisko prokuratora (art. 14 ustawy o prokuraturze) czy też
zakazujące działalności politycznej (art. 44 ust. 3 ustawy o prokuraturze), a
ponadto brak jest regulacji dotyczącej trybu postępowania dyscyplinarnego
przeciwko Prokuratorowi Generalnemu.
Sąd Okręgowy w W., rozpoznając zażalenie na podstawie art. 441 §
1 k.p.k., przekazał Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia przytoczone
na wstępie zagadnienie prawne. W uzasadnieniu postanowienia Sąd
Okręgowy wskazał, że, wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, wykładnia
językowa nie wskazuje w sposób oczywisty na to, że przepisy dotyczące
3
prokuratorów mają zastosowanie także do Prokuratora Generalnego.
Ustawa o prokuraturze wyraźnie przeciwstawia Prokuratora Generalnego
podległym mu prokuratorom, a wiele przepisów dotyczących prokuratorów
w oczywisty sposób nie ma zastosowania do Prokuratora Generalnego.
Rozstrzygając sprawę Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie należy zauważyć, że przy sformułowaniu przedstawione-
go zagadnienia prawnego doszło do oczywistej omyłki, ponieważ ustawa o
prokuraturze (określana dalej „ustawą”) nie ma „rozdziału 54”, a mogący
mieć zastosowanie w niniejszej sprawie art. 54 znajduje się w rozdziale 4.
Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy niezbędne jest tylko wyjaśnienie, czy
art. 54 ust. 4 ustawy ma zastosowanie do Prokuratora Generalnego i do
tego powinna ograniczać się udzielona odpowiedź.
Stosownie do art. 1 ust 1 ustawy „Prokuraturę stanowią Prokurator
Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jed-
nostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy Instytutu Pamięci
Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu”.
Sformułowanie tego przepisu wskazuje na konieczność rozróżniania pojęć
„Prokurator Generalny” i „prokuratorzy”. Ustawa oddzielnie definiuje pojęcie
„Prokurator Generalny” (art. 1 ust. 2) i oddzielnie pojęcie „prokuratorzy”
(art. 6). Także w art. 3 ust. 1 ustawy o prokuraturze wyraźnie rozróżniono
„Prokuratora Generalnego” i „podległych mu prokuratorów”, jakkolwiek
wspólnie dla nich określono sposób wykonywania zadań stojących przed
prokuraturą.
Takie odróżnienie „Prokuratora Generalnego” od „prokuratorów” było
konieczne, ponieważ znaczna część istotnych przepisów mających zasto-
sowanie do „prokuratorów”, nie ma zastosowania do Prokuratora General-
nego.
Stosownie do art. 1 ust. 2 ustawy funkcję Prokuratora Generalnego
sprawuje Minister Sprawiedliwości. Nie mają zatem zastosowania do niego
4
przepisy regulujące wymagania, jakie musi spełniać osoba powołana na
stanowisko prokuratora (art. 14), tryb powołania na stanowisko prokuratora
(art. 11 i art. 12) oraz tryb odwołania (art. 16).
Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny jako członek Rady
Ministrów pełni funkcję polityczną, a zatem nie może go dotyczyć zakaz
brania udziału w działalności politycznej oraz przynależności do partii poli-
tycznych, sformułowany w art. 44 ust. 3 ustawy. Ten przepis zamieszczony
jest w rozdziale 4 pt. „Prokuratorzy – Obowiązki i prawa” i w sposób jedno-
znaczny dotyczy „prokuratorów”, lecz nie Prokuratora Generalnego. W tym
samym rozdziale znajduje się art. 54 ust. 4, będący przedmiotem wykładni
w niniejszej sprawie. Stanowi to istotną wskazówkę, że również ten przepis
określa prawa „prokuratorów”, lecz nie Prokuratora Generalnego.
Przeciwko takiej wykładni przemawiać może rozumowanie argumen-
tum a minori ad maius, skoro bowiem z immunitetu korzystają wszyscy
prokuratorzy podlegający Prokuratorowi Generalnemu, to tym bardziej po-
winien on przysługiwać ich przełożonemu. Racje, jakie przemawiają za
przyznaniem immunitetu prokuratorom, można uznać za zbliżone do tych,
jakie powinny przemawiać za przyznaniem immunitetu także Prokuratorowi
Generalnemu. Jest jednak istotna różnica między działaniem „prokurato-
rów” i „Prokuratora Generalnego”, wynikająca z nakazu apolityczności,
skierowanego tylko do „prokuratorów”. Immunitet ustanowiony w art. 54
ust. 4 ustawy dotyczy nie tylko czynów związanych z wykonywaniem obo-
wiązków prokuratora, lecz wszelkiej działalności osoby powołanej na to
stanowisko. Wydaje się wątpliwe, aby celem ustawy o prokuraturze było
przyznanie jednemu z członków Rady Ministrów – Ministrowi Sprawiedli-
wości – immunitetu wyłączającego jego odpowiedzialność za czyny stano-
wiące wykroczenia, a związane ściśle z jego działalnością polityczną. Na-
leży tu mieć także na uwadze, że w ogóle instytucja immunitetu ma charak-
5
ter wyjątkowy, a przepisy ustanawiające wyjątki nie powinny podlegać wy-
kładni rozszerzającej.
Przeciwko przyznaniu Prokuratorowi Generalnemu omawianego im-
munitetu przemawia także dalszy argument. Stosownie do art. 54 ust. 4
ustawy prokurator za popełnione wykroczenie odpowiada dyscyplinarnie.
Przepisy rozdziału 4 pt. „Prokuratorzy – Odpowiedzialność dyscyplinarna”
nie przewidują trybu wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko
Prokuratorowi Generalnemu. Stosownie do art. 77 ust. 1 ustawy rzecznik
dyscyplinarny składa wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego
na żądanie przełożonych dyscyplinarnych. Prokurator Generalny nie ma
przełożonego dyscyplinarnego (art. 69 ustawy). Jest oczywiste, że przy ta-
kim unormowaniu rzecznik dyscyplinarny nie może wszcząć postępowania
dyscyplinarnego przeciwko Prokuratorowi Generalnemu,ani z własnej ini-
cjatywy ani na polecenie innego prokuratora. Nie do przyjęcia też jest
uznanie, że Prokurator Generalny może (czy też nawet ma obowiązek) po-
lecać wszczęcie przeciwko sobie postępowania dyscyplinarnego. To z kolei
prowadziłoby do stwierdzenia, że Prokurator Generalny nie odpowiada za
wykroczenie ani na zasadach ogólnych (bo korzysta z immunitetu na pod-
stawie art. 54 ust. 4 ustawy), ani w postępowaniu dyscyplinarnym (bo nie
istnieje tryb pozwalający na przeprowadzenie takiego postępowania). Wy-
kładni prowadzącej do takiego wniosku nie sposób zaaprobować, chociaż-
by ze względu na poczucie sprawiedliwości.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy uchwalił udzielić odpowiedzi
jak na wstępie.