Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 grudnia 2002 r.
III RN 200/01
Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Andrzej Kijowski.
Sąd Najwyższy. po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 grudnia 2002 r.,
sprawy ze skargi Andrzeja S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego
w K. z dnia 28 kwietnia 1997 roku [...] w przedmiocie rozwiązania użytkowania wie-
czystego, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu Administracyj-
nego od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego Ośrodka Zamiejscowego w
Krakowie z dnia 13 grudnia 2000 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu - Ośrodkowi Zamiejscowemu w Krakowie.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 12 marca 1997 r. [...] wydaną na podstawie art. 104 KPA i art.
26 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu
nieruchomości (jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.), Zarząd Mia-
sta K. orzekł o odmowie rozwiązania przed terminem umowy użytkowania wieczy-
stego gruntu, położonego w K. przy ul. Z, o pow. 343 m2
(działka nr 8a), zawartej 28
marca 1968 r. Nieruchomość ta, wraz z działką nr 8b o łącznej powierzchni 557 m2
,
została zbyta przez Helenę S. i Czesława M. Skarbowi Państwa umową notarialną z
13 lipca 1967 r., a następnie, umową notarialną z 28 marca 1968 r., oddana przez
Skarb Państwa K. Spółdzielni Mieszkaniowej w użytkowanie wieczyste z przezna-
czeniem „na cele spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego”. W umowie o prze-
kazaniu gruntu w użytkowanie wieczyste nie określono terminu rozpoczęcia i zakoń-
czenia budowy osiedla mieszkaniowego. Grunt ten został skomunalizowany. Z wnio-
skiem o rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego wystąpił Andrzej S. - syn i je-
dyny spadkobierca Heleny S. Zarząd Miasta K. ustalił, że na części nieruchomości
(działki nr 8a) jest urządzona zieleń, a pozostałą część zabudowaną pawilonem o
wymiarach 10m x 10m, ogrodzonym płotem z prętów metalowych, K. Spółdzielnia
2
Mieszkaniowa wydzierżawia osobie fizycznej, która urządziła tam pijalnię piwa. Z tre-
ści art. 26 ust. 2 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości wy-
nika, że zarząd gminy w odniesieniu do gruntów stanowiących własność gminy może
wydać decyzję o rozwiązaniu umowy i zarządzić odebranie gruntów stosownie do art.
240 KC. Ten z kolei przepis przewiduje, że umowa o oddanie gruntu w użytkowanie
wieczyste może ulec rozwiązaniu, jeżeli użytkownik wieczysty korzysta z gruntu w
sposób oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem określonym w umowie, w
szczególności jeżeli wbrew umowie nie wzniósł określonych w niej budynków lub
urządzeń. Z przepisów tych wynika - zdaniem organu - że rozwiązanie umowy użyt-
kowania wieczystego jest aktem uznaniowym. Tymczasem, teren wydzierżawiony
przez użytkownika wieczystego został zagospodarowany zgodnie z przeznaczeniem,
bowiem budownictwo mieszkaniowe to nie tylko tereny zabudowane budynkami
mieszkalnymi, ale i urządzeniami niezbędnymi do ich funkcjonowania, a także za-
spokojenia potrzeb mieszkańców. W skład osiedli mieszkaniowych wchodzą również
tereny zielone, place zabaw, ciągi piesze i inne urządzenia służące mieszkańcom w
celach rekreacyjnych i wypoczynkowych.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K. decyzją z dnia 28 kwietnia 1997 r.
[...] utrzymało w mocy decyzję Zarządu Miasta K., uznając odwołanie Andrzeja S. za
nieuzasadnione. Zdaniem Kolegium ustalenia organu pierwszej instancji znajdują
potwierdzenie w zebranym materiale dowodowym. Nieruchomość oddana w użytko-
wanie wieczyste K. Spółdzielni Mieszkaniowej została zagospodarowana zgodnie z
celem ustanowienia na jej rzecz tego użytkowania. Wprawdzie celem tym było wybu-
dowanie budynków wielorodzinnych, o czym świadczy lokalizacja nr 45/65 z 1965 r.,
czego Spółdzielnia nie dokonała w zakresie objętym lokalizacją, jednak na działkach
sąsiednich zostały wybudowane budynki wielorodzinne, zaś tereny będące przed-
miotem postępowania stanowią bezpośrednią infrastrukturę całego osiedla. Cel wy-
właszczenia określony jako „spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe” obejmuje
również infrastrukturę. Zarzut skarżącego, że przedmiotowa nieruchomość stała się
zbędna dla użytkownika wieczystego, jest - zdaniem organu odwoławczego - nieuza-
sadniony. Bez znaczenia dla sprawy jest fakt, że część nieruchomości, o której zwrot
ubiega się Andrzej S., została wydzierżawiona osobie fizycznej, skoro usytuowanie
pawilonu i jego charakter stanowią obecnie integralną część terenu osiedla. Decyzja
lokalizacyjna, wskazująca konkretny sposób usytuowania budynków na wywłaszczo-
nych działkach, nie ma przesądzającego wpływu na sposób rozstrzygnięcia sprawy,
3
ponieważ dla przedterminowego rozwiązania umowy wieczystego użytkowania de-
cydujące znaczenie ma korzystanie z gruntu w sposób oczywiście sprzeczny z jego
przeznaczeniem określonym w umowie. W ocenianym przypadku cel został osią-
gnięty - użytkownik wieczysty zrealizował osiedle mieszkaniowe wraz z niezbędną
infrastrukturą. Tylko niedochowanie przez użytkownika wieczystego warunków
umowy notarialnej o ustanowieniu użytkowania wieczystego co do terminu zabudowy
działki stanowiłoby okoliczność usprawiedliwiającą rozwiązanie umowy. Tymczasem,
w umowie z 28 marca 1968 r. nie ma postanowień określających daty rozpoczęcia i
zakończenia budowy osiedla.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie wyrokiem z
dnia 13 grudnia 2000 r. [...] oddalił skargę Andrzeja S. Podzielając argumentację or-
ganów administracji publicznej, Sąd stwierdził, że w umowie o ustanowieniu użytko-
wania wieczystego na rzecz K. Spółdzielni Mieszkaniowej nie określono terminu roz-
poczęcia i zakończenia budowy osiedla mieszkaniowego. Przeprowadzone oględziny
nieruchomości wykazały, że działka nr 8a stanowi zieleń urządzoną, natomiast na
działce 8b został wybudowany pawilon handlowy, ogrodzony i otoczony chodnikiem
dla pieszych, który wydzierżawiono osobie trzeciej. Sąd podzielił pogląd wyrażony w
zaskarżonej decyzji, że cel nabycia nieruchomości przez Skarb Państwa, a następnie
cel ustanowienia wieczystego użytkowania został zrealizowany. W ocenie Sądu bu-
downictwo mieszkaniowe to nie tylko same bloki mieszkalne, ale także ich otoczenie,
a więc zieleń urządzona, chodniki, a także pawilony handlowe. Bloki mieszkalne zo-
stały wybudowane na sąsiednich działkach, a zieleń, pawilon i chodniki stanowią in-
tegralną całość i składają się na osiedle mieszkaniowe. W związku z tym Sąd uznał,
że brak było podstaw do stwierdzenia, iż użytkownik wieczysty korzysta z gruntu w
sposób oczywiście sprzeczny z przeznaczeniem określonym w umowie.
Rewizję nadzwyczajną od powyższego wyroku wniósł Prezes Naczelnego
Sądu Administracyjnego. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił rażące naruszenie: art.
22 ust. 2 pkt 2, art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Ad-
ministracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm., powoływanej w dalszym ciągu jako:
ustawa o NSA), art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce grun-
tami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jednolity: Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127
ze zm.) oraz art. 240 Kodeksu cywilnego. Na podstawie art. 57 ustawy o NSA wniósł
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu - Ośrodkowi Zamiejscowemu w Krakowie do ponownego rozpoznania.
4
Ponadto w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej znalazły się zarzuty rażącego naru-
szenia art. 7 i art. 77 § 1 KPA oraz art. 145 § 1 KPA.
W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej Prezes Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego wskazał, iż treść użytkowania wieczystego kształtuje ustawa oraz umowa
między właścicielem a wieczystym użytkownikiem o oddaniu gruntu w użytkowanie
wieczyste. W umowie powinien być określony sposób korzystania z gruntu, a jeżeli
oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste następuje w celu wzniesienia na gruncie
budynków, umowa powinna określać rodzaj budynków oraz termin rozpoczęcia i za-
kończenia robót (art. 239 § 2 KC). Użytkownik wieczysty nie może zmienić przezna-
czenia gruntu, jakie zostało określone w umowie. Jeżeli użytkownik wieczysty wbrew
umowie nie wzniósł określonych w niej budynków, cel użytkowania wieczystego nie
został osiągnięty, a w takiej sytuacji korzystanie z gruntu jest oczywiście sprzeczne z
przeznaczeniem określonym w umowie i umowa taka - zgodnie z art. 26 ust. 2
ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz art. 240 KC -
może ulec rozwiązaniu przed upływem określonego w niej terminu. Umowa z 28
marca 1968 r. o oddaniu K. Spółdzielni Mieszkaniowej w użytkowanie wieczyste
działek nr 8a i 8b, położonych w K. przy ul. Z., postanawia ogólnie, że oddanie gruntu
następuje „na cele spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego”. Przy tak ogólnym
określeniu celu niezbędne było, zdaniem wnoszącego rewizję nadzwyczajną, oparcie
się na innych dostępnych dokumentach, z których wynikałoby rzeczywiste i sprecy-
zowane zamierzenie użytkownika wieczystego w odniesieniu do nabytych działek. W
aktach administracyjnych pierwszej instancji znajduje się kserokopia pisma K. Spół-
dzielni Mieszkaniowej z 12 listopada 1992 r., skierowanego do Urzędu Rejonowego
w K., z którego wynika, że w roku 1965 lokalizacja [...] objęła całą nieruchomość przy
ul. Z. Na terenie tym przewidywano budowę dwóch budynków. Zarówno z tego pi-
sma, jak i z pisma z 17 grudnia 1962 r., skierowanego do Prezydium Miejskiej Rady
Narodowej w K. wynika, iż nieruchomość przy ul. Z. objęta była lokalizacją z 10
marca 1962 r. [...]. Planowanie zabudowy nieruchomości przez Spółdzielnię wynika z
kolejnego jej pisma z 19 marca 1965 r., skierowanego do Czesława M. (współwłaści-
ciela nieruchomości), w którym Spółdzielnia informuje, iż według zatwierdzonego
planu urbanistycznego, na miejscu domu [...], po jego „śmierci technicznej” i czę-
ściowo na innej posesji ma być wybudowany budynek 5-kondygnacyjny. Według
wnoszącego rewizję nadzwyczajną, powołane pisma wskazują, że już przed wyku-
pieniem gruntu przy ul. Z. Spółdzielnia miała przygotowane plany jego zabudowy. Na
5
ten cel wskazuje również treść § 5 umowy notarialnej o ustanowieniu użytkowania
wieczystego, zgodnie z którym części składowe znajdujące się nieruchomości podle-
gają wyburzeniu lub usunięciu, do czego zostaje upoważniona K. Spółdzielnia
Mieszkaniowa. Budynek został wyburzony i na tym użytkownik wieczysty zakończył
zagospodarowanie terenu, bowiem pawilon handlowy wybudowany został przez
osobę trzecią. W aktach sądowych z kolei znajduje się pismo Urzędu Rejonowego w
K. z 15 kwietnia 1994 r., z którego wynika, że Urząd ten prowadzi postępowanie o
zwrot działek nr 8a i 8b, w związku z czym zwraca się do Prezydenta Miasta K. o
wydanie decyzji o rozwiązaniu użytkowania wieczystego tych działek. Zdaniem
Urzędu Rejonowego w K. zagospodarowanie przedmiotowych działek nie jest
zgodne z celem, na jaki zostały nabyte.
Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzucił ponadto w rewizji nad-
zwyczajnej, iż Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie nie
wyjaśnił stanu faktycznego sprawy i nie rozpatrzył całego materiału dowodowego, a
opierając się tylko na umowie o oddaniu gruntu w użytkowanie wieczyste, nie usto-
sunkował się w ogóle do innych dokumentów świadczących niewątpliwie, iż celem
wykupu i oddania w użytkowanie wieczyste nieruchomości było jej zabudowanie bu-
dynkami mieszkalnymi. Planów tych użytkownik wieczysty przez kilkadziesiąt lat nie
zrealizował, co oznacza, że korzystał i nadal korzysta z tego gruntu w sposób oczy-
wiście sprzeczny z jego przeznaczeniem.
Ponadto Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego zwrócił uwagę, iż w po-
stępowaniu administracyjnym nie brali udziału wszyscy spadkobiercy Czesława M. -
byłego współwłaściciela przedmiotowej nieruchomości, a mianowicie jego synowie
Andrzej, Tomasz i Jerzy M., mimo iż ich następstwo prawne zostało stwierdzone
jeszcze przed wszczęciem postępowania administracyjnego. Postępowanie o roz-
wiązanie użytkowania wieczystego zostało wszczęte na wniosek Andrzeja S. - spad-
kobiercy Heleny S. Decyzje organów pierwszej i drugiej instancji doręczono Andrze-
jowi S., K. Spółdzielni Mieszkaniowej i pełnomocnikowi Stefanii M., wdowie po Cze-
sławie M. W aktach administracyjnych brak informacji, aby pozostali spadkobiercy
Czesława M. - Andrzej, Tomasz i Jerzy M. - udzielili pełnomocnictwa komukolwiek z
biorących udział w postępowaniu następców prawnych byłych współwłaścicieli nieru-
chomości, tj. Stefanii M. lub Andrzejowi S. Zdaniem wnoszącego rewizję nadzwy-
czajną, taki stan sprawy obligował Sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji na podsta-
wie art. 22 ust. 2 pkt 2 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Przepis ten
6
przewiduje bowiem uchylenie zaskarżonej decyzji, jeżeli Sąd stwierdzi naruszenie
prawa dające podstawę do wznowienia postępowania. Z kolei artykuł 145 § 1 pkt 4
KPA jako przesłankę wznowienia postępowania przewiduje brak udziału strony, bez
własnej winy, w postępowaniu. Oddalając skargę Naczelny Sąd Administracyjny na-
ruszył te przepisy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona ze względu na naruszenie art. 22 ust.
2 pkt 2 ustawy o NSA. Przepis ten stanowi, że zaskarżona decyzja podlega uchyle-
niu, jeżeli Sąd stwierdzi naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępo-
wania administracyjnego. Z kolei art. 145 § 1 pkt 4 KPA przewiduje, że w sprawie za-
kończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli strona bez własnej
winy nie brała udziału w postępowaniu.
Z akt postępowania administracyjnego wynika jednoznacznie, że Andrzej, To-
masz i Jerzy M. nie brali udziału w tym postępowaniu, przy czym brak ich udziału
sprowadzał się do tego, że nie zostali zawiadomieni o wszczęciu - na wniosek An-
drzeja S. - postępowania w sprawie o rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego,
nie zostali zawiadomieni o przeprowadzeniu oględzin nieruchomości i nie brali
udziału w tej czynności, nie zostali zawiadomieni o terminie rozprawy i nie uczestni-
czyli w niej, nie została im doręczona decyzja organu pierwszej instancji, nie zostali
zawiadomieni o wniesieniu odwołania przez Andrzeja S., nie została im doręczona
decyzja organu odwoławczego, ani odpis skargi Andrzeja Szkontera od tej decyzji i
odpis odpowiedzi na skargę wniesionej przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze
w K. Okoliczności powyższe znane były Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.
Dopiero w postępowaniu przed tym Sądem - po złożeniu przez pełnomocnika An-
drzeja S. informacji o tym, że spadkobiercami zmarłego współwłaściciela nierucho-
mości Czesława M. są jego synowie - Sąd zawiadomił ich o terminie rozprawy, po
której został wydany zaskarżony wyrok. Zawiadamiając wymienione osoby o terminie
rozprawy przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, Sąd ten wyraźnie uznał, że
powinny one uczestniczyć w postępowaniu jako osoby zainteresowane, których inte-
resu prawnego dotyczy to postępowanie, a zatem przyznał im przymiot strony w ro-
zumieniu art. 28 KPA.
7
W postępowaniu zakończonym wydaniem zaskarżonej decyzji administracyj-
nej pominięto zatem strony - Andrzeja, Tomasza i Jerzego M., co upoważnia do
stwierdzenia, że w sprawie naruszono zasadę zapewnienia im czynnego udziału w
każdym stadium postępowania oraz umożliwienia im przed wydaniem decyzji wypo-
wiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań (art.
10 KPA). To zaś uchybienie przepisom procedury, stanowiące podstawę wznowienia
postępowania (art. 145 § 1 pkt 4 KPA) obligowało Naczelny Sąd Administracyjny na
podstawie art. 22 ust. 2 pkt 2 ustawy o NSA do uchylenia zaskarżonej decyzji.
Naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu jest przesłanką
wznowienia postępowania uzasadniającą uchylenie decyzji przez Naczelny Sąd Ad-
ministracyjny bez względu na to, czy miało ono, czy też nie miało wpływu na wynik
sprawy (treść decyzji). Wniosek taki wypływa zarówno z treści przepisu art. 22 ust. 2
pkt 2 ustawy o NSA, jak też jest akceptowany w doktrynie postępowania administra-
cyjnego oraz w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok NSA
w Warszawie z dnia 26 stycznia 1999 r., III SA 979/98, LEX nr 39458, wyrok NSA w
Warszawie z dnia 4 kwietnia 1997 r., III SA 1795/95, LEX nr 29916). Przepis art. 22
ust. 2 pkt 2 ustawy o NSA nakazuje sądowi administracyjnemu uchylenie decyzji w
razie stwierdzenia naruszenie prawa dającego podstawę do wznowienia postępowa-
nia administracyjnego (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 26 maja 1998 r., II SA
915/97, Glosa 1999/1/28).
Dla zastosowania art. 22 ust. 2 pkt 2 ustawy o NSA nie ma przy tym znacze-
nia, że zgodnie z art. 147 KPA wznowienie postępowania z przyczyny określonej w
art. 145 § 1 pkt 4 KPA następuje tylko na żądanie strony. Również tylko na żądanie
strony wznowienie postępowania następuje z przyczyny określonej w art. 145a KPA,
a mianowicie w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Kon-
stytucją, umową międzynarodową lub ustawą aktu normatywnego, na podstawie któ-
rego została wydana decyzja. W przypadku tej podstawy wznowienia postępowania
administracyjnego, traktowanej w art. 147 KPA analogicznie do podstawy przewi-
dzianej w art. 145 § 1 pkt 4 KPA, w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyj-
nego przyjmuje się jednolicie, że skoro stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny
niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą aktu normatyw-
nego, na podstawie którego została wydana decyzja, jest podstawą do wznowienia
postępowania administracyjnego (przesłanką wznowieniową), to taka sytuacja uza-
sadnia uchylenie zaskarżonej decyzji przez Naczelny Sąd Administracyjny na pod-
8
stawie art. 22 ust. 2 pkt 2 ustawy o NSA. Jest bowiem zasadą, że Naczelny Sąd Ad-
ministracyjny uchyla zaskarżoną decyzję, jeżeli stwierdzi występowanie w sprawie
przesłanek do wznowienia postępowania administracyjnego (por. wyrok NSA w War-
szawie z dnia 25 października 1999 r., II SA 1294/99, LEX nr 46246, wyrok NSA w
Warszawie z dnia 2 września 1999 r., IV SA 1360/97, LEX nr 47852, wyrok NSA w
Warszawie z dnia 11 sierpnia 1999 r., II SA 1027/99, LEX nr 46809).
Przedstawione okoliczności obligowały Naczelny Sąd Administracyjny do
uchylenia zaskarżonej decyzji, a skoro tak się nie stało, doszło do naruszenia art. 22
ust. 2 pkt 2 ustawy o NSA w związku z art. 145 § 1 pkt 4 KPA, co uzasadniało
uwzględnienie rewizji nadzwyczajnej i uchylenie zaskarżonego wyroku.
Zarzuty naruszenia art. 7 i art. 77 KPA są o tyle uzasadnione, o ile Naczelny
Sąd Administracyjny nie odniósł się w istocie do całego zebranego w postępowaniu
administracyjnym materiału dowodowego, opierając swoje rozstrzygnięcie jedynie na
treści umowy z 28 marca 1968 r. o oddaniu gruntu w użytkowanie wieczyste, bez od-
niesienia się do pozostałych dokumentów, w tym wielu pism szczegółowo opisanych
w rewizji nadzwyczajnej.
Nie można jednak się zgodzić z argumentacją rewizji nadzwyczajnej, że w wy-
niku tego doszło do rażącego naruszenia art. 26 ust. 2 ustawy o gospodarce grun-
tami i wywłaszczaniu nieruchomości w związku z art. 240 KC. Pierwszy z tych prze-
pisów przewidywał, że w odniesieniu do gruntów stanowiących własność gminy za-
rząd gminy może wydać decyzję o rozwiązaniu umowy o oddanie gruntu w użytko-
wanie wieczyste i zarządzić odebranie gruntu stosownie do art. 240 KC. Z kolei ten
przepis stanowi, że umowa o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste może ulec
rozwiązaniu przed upływem określonego w niej terminu, jeżeli wieczysty użytkownik
korzysta z gruntu w sposób oczywiście sprzeczny z przeznaczeniem określonym w
umowie, w szczególności, jeżeli wbrew umowie nie wzniósł określonych w niej bu-
dynków lub urządzeń. W związku z dosłownym brzmieniem przepisu art. 240 KC
podkreślenia wymaga, że przy ocenie, czy użytkownik wieczysty korzysta z gruntu w
sposób zgodny z przeznaczeniem, czy tez w sposób oczywiście z nim sprzeczny,
decydujące znaczenie ma treść umowy. W związku z tym przy dokonywaniu oceny
bierze się pod uwagę przede wszystkim przeznaczenie określone w umowie o odda-
nie gruntu w użytkowanie wieczyste, a nie inne cele lub zamiary użytkownika wieczy-
stego. Umowa z 28 marca 1968 r., do której należy odnieść w rozpoznawanej spra-
wie, ocenę zgodności lub sprzeczności sposobu korzystania z gruntu przez użytkow-
9
nika wieczystego z określonym w niej przeznaczeniem, przewidywała niezwykle la-
konicznie, że oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste następuje na cele “spół-
dzielczego budownictwa mieszkaniowego”. Nie przewidywała natomiast wzniesienia
określonych budynków lub urządzeń ani też nie określała terminu ich wzniesienia.
Wobec braku precyzyjnego określenia w umowie przeznaczenia gruntu oddanego w
użytkowanie wieczyste trudno jest mówić o tym, że “wieczysty użytkownik korzystał z
gruntu w sposób oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem określonym w umo-
wie” (por. uzasadnienie wyroku NSA w Warszawie z dnia 9 czerwca 1998 r., I SA
1533/97, LEX nr 44517). Sam fakt wybudowania na gruncie przekazanym na realiza-
cję budownictwa mieszkaniowego innego obiektu niż budynek mieszkalny nie stano-
wi wykorzystywania gruntu niezgodnie z jego przeznaczeniem, jeżeli - jak to przyjął
Naczelny Sąd Administracyjny - budynek ten można potraktować jako część infra-
struktury towarzyszącej każdemu osiedlu mieszkaniowemu (na takich samych zasa-
dach, jak wzniesienie sklepu spożywczego, urządzenie placu zabaw dla dzieci, par-
kingu dla samochodów, boiska sportowego, itp.). Wykładnia art. 240 KC zapropono-
wana w rewizji nadzwyczajnej jest wykładnią rozszerzającą pojęcie “przeznaczenia
gruntu określonego w umowie” o jego oddaniu w użytkowanie wieczyste. W związku
z charakterem prawa użytkowania wieczystego (prawie tak silnym jak prawo własno-
ści) taka ekstensywna wykładnia przesłanek pozwalających na rozwiązanie umowy
użytkowania wieczystego nie może zostać zaakceptowana. Oddanie gruntu w użyt-
kowanie wieczyste na cele “spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego” powinno
być przy tym rozumiane nie tylko jako przeznaczenie gruntu na wzniesienie budyn-
ków mieszkalnych, ale także urządzenie całej infrastruktury towarzyszącej.
Odnosząc się do podniesionych w rewizji nadzwyczajnej zarzutów naruszenia
przepisów prawa materialnego - art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o go-
spodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz art. 240 KC - należy ponadto
zwrócić uwagę na to, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy uwzględnienia wyma-
gać będzie zmiana stanu prawnego wynikająca z wejścia w życie (z dniem 1 stycznia
1998 r.) ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jednolity
tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543). Oznacza to konieczność uwzględnienia re-
gulacji wynikającej z art. 233 ustawy o gospodarce nieruchomościami, zgodnie z któ-
rym sprawy wszczęte, lecz nie zakończone decyzją ostateczną przed dniem wejścia
w życie tej ustawy, prowadzi się na podstawie jej przepisów.
10
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie oraz art. 39313
§ 1
KPC w związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępo-
wania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================