Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 21 stycznia 2003 r.
I PK 105/02
Wygranie konkursu na stanowisko dyrektora okręgu Poczty Polskiej nie
rodzi obowiązku zatrudnienia na tym stanowisku.
Przewodniczący SN Herbert Szurgacz (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 stycznia 2003 r.
sprawy z powództwa Elżbiety P. przeciwko Państwowemu Przedsiębiorstwu Uży-
teczności Publicznej „Poczta Polska" Dyrekcji Okręgu Poczty w Ł. o odszkodowanie,
na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 grudnia
2001 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Pozwem z dnia 22 marca 2000 r. Elżbieta P. domagała się od Państwowego
Przedsiębiorstwa Użyteczności Publicznej „Poczta Polska” Dyrekcji Okręgowej
Poczty odszkodowania, określonego w petitum pozwu jako odszkodowanie za czas
pozostawania bez pracy, a sprecyzowanego w uzasadnieniu pozwu jako odszkodo-
wanie z powodu nienawiązania z nią stosunku pracy. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi oddalił powództwo. Sąd ustalił, że powódka zgło-
siła w 1998 r. swoją kandydaturę do udziału w konkursie na stanowisko dyrektora
Dyrekcji Okręgu Poczty w Ł. Komisja Konkursowa zarekomendowała powódkę na
stanowisko dyrektora. Dyrektor Generalny Poczty Polskiej pismem z dnia 15 wrze-
śnia 1998 r. złożył powódce propozycję nawiązania stosunku pracy na stanowisku
dyrektora, przy czym szczegółowe warunki zatrudnienia miały zostać powódce
przedstawione w trakcie spotkania w dniu 16 września. W trakcie spotkania dyrektor
generalny w obecności przewodniczącego Komisji Konkursowej wręczył powódce
projekt umowy o pracę na stanowisku dyrektora Okręgu na okres 3 lat, wynagrodze-
2
nie za pracę miało wynosić około 7 tysięcy miesięcznie. Spotkanie kierownictwa Dy-
rekcji Generalnej Poczty z nowymi dyrektorami Okręgu miało odbyć się 24 września
1998 r. w P. Dnia 22 września powódka została poinformowana o trudnościach zwią-
zanych z jej zatrudnieniem ze względu na stanowisko związków zawodowych, nie
wyraziła zgody na pracę na innych stanowiskach, które nie zostały jednak skonkrety-
zowane, natomiast pismem z dnia 24 września potwierdziła przyjęcie proponowa-
nych warunków zatrudnienia na stanowisku dyrektora Okręgu Poczty. W dniu 15
października dyrektor generalny Poczty Polskiej poinformował powódkę, że nie zo-
stanie zatrudniona na stanowisku dyrektora Dyrekcji Okręgu Poczty w Ł.
Pozwem z dnia 26 listopada powódka domagała się od P.P.U.P „Poczta Pol-
ska” Dyrekcji Generalnej w W. dopuszczenia do pracy, które zmodyfikowała na żą-
danie ustalenia istnienia stosunku pracy i zasądzenie wynagrodzenia. Powództwo to
zostało oddalone.
Odnosząc się do powołanej w pozwie podstawy prawnej roszczenia powódki -
art. 471 k.c. - Sąd Okręgowy stwierdził, że między stronami nie powstał stosunek zo-
bowiązaniowy, w związku z czym nie ma podstaw do dochodzenia odszkodowania
od pozwanej. Do zawarcia umowy o pracę z powódką zobowiązał się dyrektor gene-
ralny Poczty Polskiej, a nie pozwana Dyrekcja Okręgu Poczty. Sąd wskazał ponadto,
że nawet przyjmując, iż doszło do zawarcia umowy przedwstępnej między powódka,
a Centralnym Zarządem w W., roszczenie o naprawienie szkody z powodu nieza-
warcia umowy przyrzeczonej przedawnia się z upływem roku od dnia, w którym
umowa przyrzeczona miała być zawarta; termin ten upłynął 1 października 1999 r.
W apelacji powódka domagała się zmiany zaskarżonego wyrok i uwzględnie-
nia powództwa wskazując, że strona pozwana odpowiada za powstała szkodę, a
roszczenie może być dochodzone w ciągu 10 lat, a nie w okresie jednego roku. Sąd
Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z dnia 19 grud-
nia 2001 r. oddalił apelację. Sąd podzielił ustalenia i pogląd prawny Sądu Okręgowe-
go. Wskazał ponadto, że z decyzji komisji konkursowej nie wynikał obowiązek praco-
dawcy zatrudnienia powódki. Decyzja ta - w świetle postanowień regulaminu organi-
zacyjnego - należy do dyrektora generalnego „Poczty Polskiej”. Roszczenie powódki
mogłoby być rozważane w aspekcie odszkodowania za niezawarcie umowy przed-
wstępnej, ale w tym zakresie jest ono przedawnione.
Kasacja powódki została oparta na podstawie naruszenia art. 389 i 390 k.c.
przez niewłaściwe ich zastosowanie. Zdaniem skarżącej, po przeprowadzonym kon-
3
kursie na stanowisko dyrektora Okręgu Poczty w Ł., Dyrekcję Okręgu reprezentował
dyrektor generalny Centralnego Zarządu „Poczty Polskiej” Z.N. Zgodnie z art. 95 § 2
k.c. w związku z art. 300 k.p. czynność prawna dokonana przez przedstawiciela po-
ciąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Z chwilą wygrania konkur-
su między powódką a Dyrekcją Okręgu Poczty w Ł., reprezentowaną przez dyrektora
generalnego „Poczty Polskiej”, powstał stosunek prawny polegający na obowiązku
dokonania czynności o charakterze po części prawnym, a po części materialno-tech-
nicznym w postaci „samego podpisania umowy o pracę”. Dyrektor generalny nie miał
prawnych możliwości anulowania wyników konkursu. Naruszenie obowiązku zatrud-
nienia powódki rodzi odpowiedzialność przewidzianą art. 471 k.c. W zakresie szcze-
gółowego uzasadnienia tego stanowiska, kasacja odwołuje się do opinii prawnej
Z.G., dołączonej do kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podstawowe zagadnienie prawne w rozpoznawanej sprawie dotyczy kwestii,
czy w następstwie wygrania konkursu na stanowisko dyrektora Okręgu Poczty w Ł.
powstało zobowiązanie Okręgu Poczty w Ł. do zawarcia z powódką umowy o pracę
oraz obowiązek odszkodowawczy wynikający z niezawarcia tej umowy. Rozpoznają-
ce sprawę Sądy pierwszej i drugiej instancji przyjęły, że między stronami nie po-
wstała więź zobowiązaniowa z tej przyczyny, iż do zawarcia umowy o pracę zobo-
wiązał się dyrektor generalny Poczty Polskiej, a nie strona pozwana. Podstawę od-
powiedzialności odszkodowawczej mogłyby stanowić przepisy Kodeksu cywilnego z
tytułu niezawarcia przyrzeczonej umowy o pracę, jednak roszczenia z tego tytułu
uległy przedawnieniu. Sąd drugiej instancji przyjął ponadto, że z decyzji komisji kon-
kursowej o wygraniu konkursu nie wynikał obowiązek prawny zatrudnienia powódki.
Stanowisko to, w zakresie w jakim Sądy negują możliwość dokonywania działań
prawnych przez dyrektora generalnego Poczty Polskiej ze skutkiem dla dyrekcji
okręgu Poczty, jest nietrafne. Zgodnie z § 16 Statutu Państwowego Przedsiębiorstwa
Użyteczności Publicznej „Poczta Polska” z dnia 28 kwietnia 1998 r. (M.P. Nr 15, poz.
221) dyrekcje okręgu Poczty są jednostkami organizacyjnymi Poczty Polskiej, a za-
razem pracodawcami w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy (§ 18 ust. 2 Statutu).
W myśl § 17 ust. 2 jednostkami organizacyjnymi kierują ich kierownicy, których pod-
ległość służbową oraz zakres obowiązków i uprawnień określa regulamin organiza-
4
cyjny Poczty Polskiej. Kierownicy jednostek organizacyjnych działają zgodnie z re-
gulaminem organizacyjnym Poczty Polskiej. Regulamin organizacyjny Poczty Pol-
skiej i Centralnego Zarządu Poczty Polskiej ustanawia dyrektor generalny. Regula-
min Organizacyjny Poczty Polskiej, stanowiący załącznik do Zarządzenia Nr 25 dy-
rektora generalnego Poczty Polskiej z dnia 14 kwietnia 1998 r. przewiduje w roz-
dziale IV zatytułowanym „Zasady powoływania i odwoływania osób na stanowiskach
kierowniczych Poczty Polskiej”, że głównego księgowego Poczty Polskiej i zastęp-
ców głównego księgowego oraz dyrektorów jednostek organizacyjnych Poczty Pol-
skiej wymienionych w § 3 ust. 2 i 3 ( tj. między innymi dyrektorów dyrekcji okręgu
Poczty) zatrudnia dyrektor generalny Poczty Polskiej. Z przytoczonej regulacji praw-
nej wynika, że osobą upoważnioną do dokonywania czynności z zakresu prawa
pracy w postaci zawarcia umowy o pracę (zatrudnienia) z osobą mającą pełnić funk-
cję dyrektora dyrekcji okręgu Poczty jest dyrektor generalny Poczty Polskiej. Jest to
rozwiązanie zgodne z art. 31
§ 1 k.p., według którego za pracodawcę będącego jed-
nostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba
lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba. W kwestii
określenia osoby upoważnionej do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy za
pracodawcę będącego jednostka organizacyjną, zarówno w piśmiennictwie jak i w
judykaturze przyjęto stanowisko, że oznaczenie osoby (organu) wynika z przepisów
określających jej powstanie oraz wewnętrzną organizację. Organ ten (osoba) działa
na podstawie wyznaczenia do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy, w
rozpoznawanej sprawie - w zakresie zatrudniania dyrektorów dyrekcji okręgu Poczty
Polskiej. W tym zakresie należy podzielić stanowisko kasacji, że za pracodawcę - Dy-
rekcję Okręgu Poczty w Ł. działał dyrektor generalny Poczty Polskiej.
Trafnie natomiast Sąd Apelacyjny przyjął, że wygranie przez powódkę kon-
kursu na stanowisko dyrektora Okręgu Poczty w Ł. nie rodziło prawnego obowiązku
zawarcia z nią umowy o pracę na tym stanowisku. Argumentacja skarżącej odwołuje
się w tym względzie do opinii prawnej Z.G., według której przy ocenie charakteru
prawnego decyzji komisji konkursowej należy mieć na uwadze postanowienia regu-
laminu działania komisji konkursowej. Celem wieloetapowej procedury konkursowej
jest wyselekcjonowanie jednej tylko osoby, której przepisy regulaminu nie nazywają
już kandydatem . Stosownie do § 18 ust. 1 „po wysłuchaniu wszystkich kandydatów
Komisja Konkursowa wybiera osobę na stanowisko dyrektora..”. Sformułowanie to -
według opinii - odbiega od określeń występujących w przepisach niektórych ustaw,
5
według których w drodze konkursu wyłania się kandydata na określone stanowisko i
nie może być ono rozumiane jedynie jako rekomendacja dla pracodawcy. W konse-
kwencji - zdaniem skarżącej - z dokonanym przez komisję konkursową wyborem po-
wódki wiązał się obowiązek strony pozwanej zawarcia z nią umowy o pracę na sta-
nowisku dyrektora Okręgu Poczty.
Przytoczona argumentacja strony pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie.
Gdyby powołane wyżej sformułowanie regulaminu konkursu (podobnie zresztą brzmi
§ 30 ust. 1statutu: „w drodze konkursu wyłania się osoby na stanowiska dyrektorów
jednostek organizacyjnych, o których mowa w § 16 ust. 1 pkt 2 i 3” , tj. między innymi
dyrektorów okręgu Poczty) rozumieć dosłownie, to należałoby dojść do wniosku, że z
dokonaniem wyboru danej osoby na stanowisko dyrektora jednostki organizacyjnej
wiąże się wprost powstanie stosunku pracy. Wybór byłby w myśl tego stanowiska
sposobem zawiązania stosunku pracy (art. 73 k.p.). Wniosek taki pozostawałby w
sprzeczności z wyraźnym brzmieniem regulaminu organizacyjnego, przewidującym,
że zatrudnianie pracowników na wymienionych stanowiskach należy do kompetencji
dyrektora generalnego Poczty Polskiej, a ponadto oznaczałoby przekazanie komisji
konkursowej, będącej ciałem doradczym, kompetencji do zatrudniania na kluczowych
stanowiskach kierowników zakładów pracy, co byłoby nie do przyjęcia. Na charakter
komisji konkursowej jako ciała doradczego dla dyrektora generalnego przy podejmo-
waniu decyzji o zatrudnianiu osób na stanowiskach dyrektorów jednostek organiza-
cyjnych wyraźnie wskazuje § 31 statutu, który w związku z powoływaniem kierowni-
ków jednostek organizacyjnych w drodze konkursu posługuje się pojęciem kandyda-
tów na te stanowiska. Ustęp 3 powołanego przepisu przewiduje, że w razie braku
kandydatów bądź stwierdzenia przez komisje konkursową, że kandydaci nie speł-
niają wymogów regulaminu konkursu, dyrektor generalny powoła dyrektora jednostki
z pominięciem postępowania konkursowego. Regulamin konkursu nie może zmie-
niać zasad zatrudniania określonych statutem i regulaminem organizacyjnym, na któ-
rych został on oparty. Dyrektor generalny Poczty Polskiej w piśmie z dnia 15 wrze-
śnia 1998 r. informował powódkę, że została ona zarekomendowana przez komisję
konkursową na stanowisko dyrektora Okręgu Poczty w Ł. W sumie należy dojść do
wniosku, że jest trafne stanowisko Sądów pierwszej i drugiej instancji, iż w wyniku
wygrania przez powódkę konkursu nie powstał po stronie pozwanej prawny obowią-
zek jej zatrudnienia. Odmowa zatrudnienia nie powodowała więc powstania obo-
wiązku odszkodowawczego strony pozwanej.
6
========================================