II UK 139/02
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 18 lutego 2003 r.
II UK 139/02
W sprawie toczącej się po złożeniu w trybie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) ponownego wniosku o rentę z tytułu nie-
zdolności do pracy, niedopuszczalne jest wykazywanie, że wszystkie wymaga-
ne warunki były spełnione przed zamknięciem rozprawy w sprawie zakończo-
nej prawomocnym wyrokiem, którym odmówiono przyznania prawa do tego
świadczenia.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziwie SN:
Beata Gudowska, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 lutego 2003 r. sprawy
z wniosku Józefa Z. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w P.
o rentę z tytułu niezdolności do pracy, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 stycznia 2002 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 16 listopada 2000 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w P. odmówił przyznania wnioskodawcy Józefowi Z. prawa do renty z tytułu niezdol-
ności do pracy wobec powstania tej niezdolności po upływie 18 miesięcy od zaprze-
stania pobierania zasiłku chorobowego.
Po rozpoznaniu odwołania wnioskodawcy Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z dnia 4 września 2001 r. [...] zmienił za-
skarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do renty z tytułu
całkowitej niezdolności do pracy od 28 lipca 2000 r. do 30 kwietnia 2004 r. i oddalił
odwołanie w zakresie żądania przyznania renty od marca 1998 r. Sąd ustalił, że
wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu, a następnie pobierał zasiłek chorobowy
2
do dnia 5 lutego 1998 r. Po tej dacie nie wykazał żadnych okresów składkowych i
nieskładkowych. Powołani przez Sąd biegli lekarze stwierdzili, że wnioskodawca jest
całkowicie niezdolny do pracy, a niezdolność ta datuje się od 11 marca 1998 r. Oce-
niając ten stan faktyczny Sąd uznał, że wnioskodawca spełnia warunki określone w
art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubez-
pieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), bowiem jest niezdolny do
pracy, niezdolność ta powstała przed upływem 18 miesięcy od zaprzestania pobiera-
nia zasiłku chorobowego i legitymuje się wymaganym okresem składkowym i nie-
składkowym. Wypłata renty może nastąpić zgodnie z art. 129 ust. 1 powołanej
ustawy od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek. Wnioskodawca zgłosił
wniosek 28 lipca 2000 r., zatem renta przysługuje mu od tej daty, natomiast żądanie
przyznania renty od marca 1998 r. nie może być uwzględnione.
Od tego wyroku wniosły apelację obie strony. Wnioskodawca żądał przyzna-
nia renty od marca 1998 r., powołując się na pierwszy wniosek o rentę złożony 4 lu-
tego 1998 r. i zarzucając, że odmowa uwzględnienia tego wniosku w postępowaniu
przed organem rentowym i w wyniku odwołania przed sądem była błędem. Organ
rentowy wnosił o oddalenie odwołania, powołując się na opinie biegłych lekarzy wy-
dane w sprawie toczącej się w wyniku rozpoznania pierwszego wniosku, w których to
opiniach nie stwierdzono niezdolności wnioskodawcy do pracy.
Wyrokiem z dnia 10 stycznia 2001 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Poznaniu oddalił apelację wnioskodawcy i uwzględniając
apelację organu rentowego zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie. Sąd Ape-
lacyjny ustalił, że pierwszy wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy został zło-
żony 9 lutego 1998 r. Odwołanie wnioskodawcy od decyzji odmawiającej przyznania
prawa do tego świadczenia zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Pozna-
niu z dnia 17 listopada 1999 r. [...], a apelację wnioskodawcy od tego wyroku oddalił
Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 15 czerwca 2000 r. Przyczyną odmowy
przyznania świadczenia było niespełnienie warunku niezdolności do pracy. Z mocy
art. 365 § 1 k.p.c. ustalenia poczynione w tamtej sprawie wiążą nie tylko strony i sąd,
który wydał wyrok, ale także inne sądy i organy państwowe. Oznacza to, że Sąd
Okręgowy wydając zaskarżony wyrok winien przyjąć, iż wnioskodawca na dzień 15
czerwca 2000 r., a więc na dzień wydania wyroku przez Sąd Apelacyjny, był zdolny
do pracy. Wobec niespornej okoliczności, że wnioskodawca po dniu 5 lutego 1998 r.
nie pozostawał w zatrudnieniu, ani nie legitymuje się innym okresem, o którym mowa
3
w art. 57 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach, zbędne było badanie go przez bie-
głych sądowych dla ustalenia, czy stał się niezdolny do pracy do dnia 5 sierpnia 1999
r. Warunek powstania niezdolności do pracy przed upływem 18 miesięcy od ustania
tego okresu nie został spełniony, zatem wnioskodawcy nie przysługuje prawo do
renty mimo obecnej niezdolności do pracy. Wnioskodawca nie złożył wniosku o
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem w sprawie [...] a
zakres niniejszego postępowania wyznacza zaskarżona decyzja z dnia 16 listopada
2000 r.
Wyrok ten zaskarżył kasacją wnioskodawca i opierając kasację na podstawie
naruszenia przepisów postępowania - art. 365 § 1 k.p.c. i art. 378 § 1 w związku z
art. 379 pkt 3 k.p.c. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu ka-
sacji podniósł, że prawnomaterialne przesłanki przyznania renty określa art. 57
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Jedną z nich jest stwierdzenie niezdolności do pracy. Prawomocne
wyroki odmawiające przyznania renty opierały się na stwierdzeniu braku niezdolności
do pracy, która to przesłanka wynikała z ustaleń przyjętych na podstawie opinii bie-
głych. Pozostałe przesłanki wnioskodawca miał spełnione. Opinia biegłych wydana w
sprawie o ponowne ustalenie prawa do renty wskazuje, że niezdolność do pracy po-
wstała od marca 1998 r., a więc przed wydaniem wyroku w sprawie [...]. Nie można
przyjąć stanowiska, że wnioskodawca na dzień uprawomocnienia się wyroku w tej
sprawie był zdolny do pracy. Takie stanowisko jest sprzeczne z niewątpliwym
stwierdzeniem przez biegłego całkowitej niezdolności do pracy od marca 1998 r.
Stąd nie można aprobować stanowiska Sądu Apelacyjnego odnośnie rozważań o
braku zatrudnienia po dniu 5 lutego 1998 r., które nie było wymagane wobec po-
wstania niezdolności do pracy w okresie, o którym mowa w art. 57 pkt 3 ustawy. Po-
nowny wniosek o rentę powinien być potraktowany jako wniosek o wznowienie po-
stępowania w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem. Skargi o wznowienie
postępowania na podstawie art. 403 § 2 k.p.c. wnioskodawca nie mógł złożyć przed
ujawnieniem niezdolności do pracy, co nastąpiło po wydaniu opinii przez biegłego w
niniejszej sprawie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Zarzut naruszenia art. 378 § 1 w związku z art. 379 pkt 3 k.p.c. jest niezrozu-
miały. Ten ostatni przepis stanowi, że nieważność postępowania zachodzi, jeżeli o to
samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta
albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona. Zarzucając w związku z
zacytowanym przepisem naruszenie art. 378 § 1 k.p.c. wnoszący kasację chciał
prawdopodobnie wykazać, że Sąd Apelacyjny przekroczył granice apelacji uznając,
że sprawa została prawomocnie osądzona. Jednakże Sąd Apelacyjny nie stwierdził
ani nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji, ani nie uznał, że z
powodu prawomocnego osądzenia zachodzą podstawy do zastosowania art. 199 § 1
pkt 2 k.p.c. Wyrok Sądu pierwszej instancji nie został uchylony, co musiałoby nastą-
pić na podstawie art. 386 § 3 k.p.c., gdyby Sąd Apelacyjny zastosował przepis art.
379 pkt 3 k.p.c. Sąd Apelacyjny uwzględniając apelację organu rentowego orzekł
merytorycznie w granicach zaskarżenia tą apelacją, gdyż uznał, że postępowanie ni-
niejsze toczyło się na skutek odwołania od nowej decyzji organu rentowego, a w po-
stępowaniu zakończonym uprzednio prawomocnym wyrokiem zaskarżona odwoła-
niem była inna decyzja. Odwołanie od nowej decyzji zostało oddalone nie dlatego, że
sprawa została prawomocnie osądzona, lecz dlatego, że ustalenia prawomocnego
wyroku w poprzedniej sprawie nie pozwalają na uwzględnienie zgłoszonego żądania.
Żądanie sprecyzowane przez wnioskodawcę w toku postępowania sądowego i
podtrzymywane w kasacji w rzeczywistości zmierzały do wzruszenia prawomocnego
wyroku. Jest to z mocy art. 365 § 1 k.p.c. niedopuszczalne i przepis ten prawidłowo
został przytoczony w zaskarżonym wyroku. Zakres związania prawomocnym wyro-
kiem określa przepis art. 366 k.p.c., który stanowi, że wyrok prawomocny ma powagę
rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przed-
miot rozstrzygnięcia, a ponadto między tymi samymi stronami. Odnosząc to do spraw
o świadczenia emerytalne i rentowe wyrok oddalający odwołanie od decyzji odma-
wiającej przyznania prawa do tych świadczeń ma powagę rzeczy osądzonej w za-
kresie wynikającym z przepisów regulujących powstanie prawa do świadczeń. Zgod-
nie z art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Spo-
łecznych prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia
wszystkich warunków do nabycia tego prawa. Oddalenie prawomocnym wyrokiem
odwołania od decyzji odmawiającej przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności
do pracy oznacza, że według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy
(art. 316 § 1 k.p.c.) nie były spełnione wszystkie warunki wymagane przepisem art.
5
57 ustawy o emeryturach i rentach. W sprawie toczącej się po złożeniu ponownego
wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy niedopuszczalne jest wykazywanie, że
wszystkie wymagane warunki były spełnione w dacie zamknięcia rozprawy w sprawie
zakończonej prawomocnym wyrokiem, w której odmówiono przyznania prawa do
tego świadczenia. Opinia biegłego w zakresie, w jakim jest sprzeczna z ustaleniami
prawomocnego wyroku, nie podlega w ogóle ocenie. Nazwanie w kasacji zawartego
w tej opinii stwierdzenia co do daty powstania niezdolności do pracy „niewątpliwym”
jest nadużyciem, skoro nie było dopuszczalne prowadzenie dowodów przeciwnych.
Opinia ta była bowiem dla rozstrzygnięcia sprawy bezużyteczna.
Wydanie prawomocnego wyroku w sprawie, w której odmówiono prawa do
renty z tytułu niezdolności do pracy, nie pozbawia zainteresowanego prawa do wy-
stąpienia z ponownym żądaniem. Jak wskazano wyżej prawomocny wyrok wiąże
tylko co do tego, że do daty jego wydania prawo do renty nie powstało. Jednakże
prawo takie mogło powstać później przy spełnieniu wszystkich wymaganych warun-
ków. Złożenie przez wnioskodawcę po uprawomocnieniu się wyroku zaświadczenia o
pogorszeniu stanu zdrowia organ rentowy potraktował jako nowy wniosek i skierował
wnioskodawcę na badania lekarskie. Tak samo potraktował wniosek Sąd pierwszej
instancji, mimo że żądania zgłaszane w postępowaniu sądowym zmierzały do
zmiany decyzji wydanej w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem. W takiej
sytuacji wniosek należało traktować jako żądanie ponownego ustalenia prawa do
świadczeń zgłoszone w trybie art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach. Przepis
ten stanowi, że prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu,
jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone
nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które
mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. W nowym wniosku wnio-
skodawca nie powołał się ani na nowe dowody, ani okoliczności istniejące przed wy-
daniem decyzji, zatem wydaną w załatwieniu tego wniosku decyzję należało trakto-
wać jako odmowę ponownego ustalenia prawa do świadczenia. Od takiej decyzji
przysługuje odwołanie na zasadach ogólnych na podstawie art. 83 ust. 2 ustawy z
dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137,
poz. 887 ze zm.). Nie podlega ono odrzuceniu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.,
gdyż sprawa dotyczy innej materii niż przedmiot postępowania zakończonego pra-
womocnym wyrokiem. Rozpoznając odwołanie, które wyraźnie wskazywało, że wnio-
skodawcy chodzi o ponowne ustalenie prawa do świadczenia, Sąd pierwszej instan-
6
cji powinien był ograniczyć się do zbadania czy istnieją podstawy do zastosowania
art. 114 ust. 1 powołanej ustawy. Uczynił to Sąd Apelacyjny ograniczając rozpozna-
nie sprawy do przedmiotu objętego zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją i
słusznie uznając, że prawomocny wyrok stoi na przeszkodzie ponownemu ustaleniu
prawa do świadczeń w tym trybie. Wzruszenie prawomocnego wyroku mogłoby na-
stąpić tylko w drodze skargi o wznowienie postępowania, jeżeli występują ustawowe
podstawy wznowienia. Skargi takiej wnioskodawca nie wniósł, gdyż jak sam przy-
znaje w kasacji, nie było ustawowych podstaw do wznowienia postępowania sądo-
wego.
Wyrok Sądu Apelacyjnego jest więc prawidłowy, a kasacja okazała się pozba-
wiona usprawiedliwionych podstaw. Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie
art. 39312
k.p.c. oddalił kasację.
========================================
II UK 139/02
W sprawie toczącej się po złożeniu w trybie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) ponownego wniosku o rentę z tytułu nie-
zdolności do pracy, niedopuszczalne jest wykazywanie, że wszystkie wymaga-
ne warunki były spełnione przed zamknięciem rozprawy w sprawie zakończo-
nej prawomocnym wyrokiem, którym odmówiono przyznania prawa do tego
świadczenia.
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziwie SN:
Beata Gudowska, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 lutego 2003 r. sprawy
z wniosku Józefa Z. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w P.
o rentę z tytułu niezdolności do pracy, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 stycznia 2002 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 16 listopada 2000 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w P. odmówił przyznania wnioskodawcy Józefowi Z. prawa do renty z tytułu niezdol-
ności do pracy wobec powstania tej niezdolności po upływie 18 miesięcy od zaprze-
stania pobierania zasiłku chorobowego.
Po rozpoznaniu odwołania wnioskodawcy Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z dnia 4 września 2001 r. [...] zmienił za-
skarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do renty z tytułu
całkowitej niezdolności do pracy od 28 lipca 2000 r. do 30 kwietnia 2004 r. i oddalił
odwołanie w zakresie żądania przyznania renty od marca 1998 r. Sąd ustalił, że
wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu, a następnie pobierał zasiłek chorobowy
2
do dnia 5 lutego 1998 r. Po tej dacie nie wykazał żadnych okresów składkowych i
nieskładkowych. Powołani przez Sąd biegli lekarze stwierdzili, że wnioskodawca jest
całkowicie niezdolny do pracy, a niezdolność ta datuje się od 11 marca 1998 r. Oce-
niając ten stan faktyczny Sąd uznał, że wnioskodawca spełnia warunki określone w
art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubez-
pieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), bowiem jest niezdolny do
pracy, niezdolność ta powstała przed upływem 18 miesięcy od zaprzestania pobiera-
nia zasiłku chorobowego i legitymuje się wymaganym okresem składkowym i nie-
składkowym. Wypłata renty może nastąpić zgodnie z art. 129 ust. 1 powołanej
ustawy od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek. Wnioskodawca zgłosił
wniosek 28 lipca 2000 r., zatem renta przysługuje mu od tej daty, natomiast żądanie
przyznania renty od marca 1998 r. nie może być uwzględnione.
Od tego wyroku wniosły apelację obie strony. Wnioskodawca żądał przyzna-
nia renty od marca 1998 r., powołując się na pierwszy wniosek o rentę złożony 4 lu-
tego 1998 r. i zarzucając, że odmowa uwzględnienia tego wniosku w postępowaniu
przed organem rentowym i w wyniku odwołania przed sądem była błędem. Organ
rentowy wnosił o oddalenie odwołania, powołując się na opinie biegłych lekarzy wy-
dane w sprawie toczącej się w wyniku rozpoznania pierwszego wniosku, w których to
opiniach nie stwierdzono niezdolności wnioskodawcy do pracy.
Wyrokiem z dnia 10 stycznia 2001 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Poznaniu oddalił apelację wnioskodawcy i uwzględniając
apelację organu rentowego zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie. Sąd Ape-
lacyjny ustalił, że pierwszy wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy został zło-
żony 9 lutego 1998 r. Odwołanie wnioskodawcy od decyzji odmawiającej przyznania
prawa do tego świadczenia zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Pozna-
niu z dnia 17 listopada 1999 r. [...], a apelację wnioskodawcy od tego wyroku oddalił
Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 15 czerwca 2000 r. Przyczyną odmowy
przyznania świadczenia było niespełnienie warunku niezdolności do pracy. Z mocy
art. 365 § 1 k.p.c. ustalenia poczynione w tamtej sprawie wiążą nie tylko strony i sąd,
który wydał wyrok, ale także inne sądy i organy państwowe. Oznacza to, że Sąd
Okręgowy wydając zaskarżony wyrok winien przyjąć, iż wnioskodawca na dzień 15
czerwca 2000 r., a więc na dzień wydania wyroku przez Sąd Apelacyjny, był zdolny
do pracy. Wobec niespornej okoliczności, że wnioskodawca po dniu 5 lutego 1998 r.
nie pozostawał w zatrudnieniu, ani nie legitymuje się innym okresem, o którym mowa
3
w art. 57 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach, zbędne było badanie go przez bie-
głych sądowych dla ustalenia, czy stał się niezdolny do pracy do dnia 5 sierpnia 1999
r. Warunek powstania niezdolności do pracy przed upływem 18 miesięcy od ustania
tego okresu nie został spełniony, zatem wnioskodawcy nie przysługuje prawo do
renty mimo obecnej niezdolności do pracy. Wnioskodawca nie złożył wniosku o
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem w sprawie [...] a
zakres niniejszego postępowania wyznacza zaskarżona decyzja z dnia 16 listopada
2000 r.
Wyrok ten zaskarżył kasacją wnioskodawca i opierając kasację na podstawie
naruszenia przepisów postępowania - art. 365 § 1 k.p.c. i art. 378 § 1 w związku z
art. 379 pkt 3 k.p.c. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu ka-
sacji podniósł, że prawnomaterialne przesłanki przyznania renty określa art. 57
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. Jedną z nich jest stwierdzenie niezdolności do pracy. Prawomocne
wyroki odmawiające przyznania renty opierały się na stwierdzeniu braku niezdolności
do pracy, która to przesłanka wynikała z ustaleń przyjętych na podstawie opinii bie-
głych. Pozostałe przesłanki wnioskodawca miał spełnione. Opinia biegłych wydana w
sprawie o ponowne ustalenie prawa do renty wskazuje, że niezdolność do pracy po-
wstała od marca 1998 r., a więc przed wydaniem wyroku w sprawie [...]. Nie można
przyjąć stanowiska, że wnioskodawca na dzień uprawomocnienia się wyroku w tej
sprawie był zdolny do pracy. Takie stanowisko jest sprzeczne z niewątpliwym
stwierdzeniem przez biegłego całkowitej niezdolności do pracy od marca 1998 r.
Stąd nie można aprobować stanowiska Sądu Apelacyjnego odnośnie rozważań o
braku zatrudnienia po dniu 5 lutego 1998 r., które nie było wymagane wobec po-
wstania niezdolności do pracy w okresie, o którym mowa w art. 57 pkt 3 ustawy. Po-
nowny wniosek o rentę powinien być potraktowany jako wniosek o wznowienie po-
stępowania w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem. Skargi o wznowienie
postępowania na podstawie art. 403 § 2 k.p.c. wnioskodawca nie mógł złożyć przed
ujawnieniem niezdolności do pracy, co nastąpiło po wydaniu opinii przez biegłego w
niniejszej sprawie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Zarzut naruszenia art. 378 § 1 w związku z art. 379 pkt 3 k.p.c. jest niezrozu-
miały. Ten ostatni przepis stanowi, że nieważność postępowania zachodzi, jeżeli o to
samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta
albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona. Zarzucając w związku z
zacytowanym przepisem naruszenie art. 378 § 1 k.p.c. wnoszący kasację chciał
prawdopodobnie wykazać, że Sąd Apelacyjny przekroczył granice apelacji uznając,
że sprawa została prawomocnie osądzona. Jednakże Sąd Apelacyjny nie stwierdził
ani nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji, ani nie uznał, że z
powodu prawomocnego osądzenia zachodzą podstawy do zastosowania art. 199 § 1
pkt 2 k.p.c. Wyrok Sądu pierwszej instancji nie został uchylony, co musiałoby nastą-
pić na podstawie art. 386 § 3 k.p.c., gdyby Sąd Apelacyjny zastosował przepis art.
379 pkt 3 k.p.c. Sąd Apelacyjny uwzględniając apelację organu rentowego orzekł
merytorycznie w granicach zaskarżenia tą apelacją, gdyż uznał, że postępowanie ni-
niejsze toczyło się na skutek odwołania od nowej decyzji organu rentowego, a w po-
stępowaniu zakończonym uprzednio prawomocnym wyrokiem zaskarżona odwoła-
niem była inna decyzja. Odwołanie od nowej decyzji zostało oddalone nie dlatego, że
sprawa została prawomocnie osądzona, lecz dlatego, że ustalenia prawomocnego
wyroku w poprzedniej sprawie nie pozwalają na uwzględnienie zgłoszonego żądania.
Żądanie sprecyzowane przez wnioskodawcę w toku postępowania sądowego i
podtrzymywane w kasacji w rzeczywistości zmierzały do wzruszenia prawomocnego
wyroku. Jest to z mocy art. 365 § 1 k.p.c. niedopuszczalne i przepis ten prawidłowo
został przytoczony w zaskarżonym wyroku. Zakres związania prawomocnym wyro-
kiem określa przepis art. 366 k.p.c., który stanowi, że wyrok prawomocny ma powagę
rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przed-
miot rozstrzygnięcia, a ponadto między tymi samymi stronami. Odnosząc to do spraw
o świadczenia emerytalne i rentowe wyrok oddalający odwołanie od decyzji odma-
wiającej przyznania prawa do tych świadczeń ma powagę rzeczy osądzonej w za-
kresie wynikającym z przepisów regulujących powstanie prawa do świadczeń. Zgod-
nie z art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Spo-
łecznych prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia
wszystkich warunków do nabycia tego prawa. Oddalenie prawomocnym wyrokiem
odwołania od decyzji odmawiającej przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności
do pracy oznacza, że według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy
(art. 316 § 1 k.p.c.) nie były spełnione wszystkie warunki wymagane przepisem art.
5
57 ustawy o emeryturach i rentach. W sprawie toczącej się po złożeniu ponownego
wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy niedopuszczalne jest wykazywanie, że
wszystkie wymagane warunki były spełnione w dacie zamknięcia rozprawy w sprawie
zakończonej prawomocnym wyrokiem, w której odmówiono przyznania prawa do
tego świadczenia. Opinia biegłego w zakresie, w jakim jest sprzeczna z ustaleniami
prawomocnego wyroku, nie podlega w ogóle ocenie. Nazwanie w kasacji zawartego
w tej opinii stwierdzenia co do daty powstania niezdolności do pracy „niewątpliwym”
jest nadużyciem, skoro nie było dopuszczalne prowadzenie dowodów przeciwnych.
Opinia ta była bowiem dla rozstrzygnięcia sprawy bezużyteczna.
Wydanie prawomocnego wyroku w sprawie, w której odmówiono prawa do
renty z tytułu niezdolności do pracy, nie pozbawia zainteresowanego prawa do wy-
stąpienia z ponownym żądaniem. Jak wskazano wyżej prawomocny wyrok wiąże
tylko co do tego, że do daty jego wydania prawo do renty nie powstało. Jednakże
prawo takie mogło powstać później przy spełnieniu wszystkich wymaganych warun-
ków. Złożenie przez wnioskodawcę po uprawomocnieniu się wyroku zaświadczenia o
pogorszeniu stanu zdrowia organ rentowy potraktował jako nowy wniosek i skierował
wnioskodawcę na badania lekarskie. Tak samo potraktował wniosek Sąd pierwszej
instancji, mimo że żądania zgłaszane w postępowaniu sądowym zmierzały do
zmiany decyzji wydanej w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem. W takiej
sytuacji wniosek należało traktować jako żądanie ponownego ustalenia prawa do
świadczeń zgłoszone w trybie art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach. Przepis
ten stanowi, że prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu,
jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone
nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które
mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. W nowym wniosku wnio-
skodawca nie powołał się ani na nowe dowody, ani okoliczności istniejące przed wy-
daniem decyzji, zatem wydaną w załatwieniu tego wniosku decyzję należało trakto-
wać jako odmowę ponownego ustalenia prawa do świadczenia. Od takiej decyzji
przysługuje odwołanie na zasadach ogólnych na podstawie art. 83 ust. 2 ustawy z
dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137,
poz. 887 ze zm.). Nie podlega ono odrzuceniu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.,
gdyż sprawa dotyczy innej materii niż przedmiot postępowania zakończonego pra-
womocnym wyrokiem. Rozpoznając odwołanie, które wyraźnie wskazywało, że wnio-
skodawcy chodzi o ponowne ustalenie prawa do świadczenia, Sąd pierwszej instan-
6
cji powinien był ograniczyć się do zbadania czy istnieją podstawy do zastosowania
art. 114 ust. 1 powołanej ustawy. Uczynił to Sąd Apelacyjny ograniczając rozpozna-
nie sprawy do przedmiotu objętego zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją i
słusznie uznając, że prawomocny wyrok stoi na przeszkodzie ponownemu ustaleniu
prawa do świadczeń w tym trybie. Wzruszenie prawomocnego wyroku mogłoby na-
stąpić tylko w drodze skargi o wznowienie postępowania, jeżeli występują ustawowe
podstawy wznowienia. Skargi takiej wnioskodawca nie wniósł, gdyż jak sam przy-
znaje w kasacji, nie było ustawowych podstaw do wznowienia postępowania sądo-
wego.
Wyrok Sądu Apelacyjnego jest więc prawidłowy, a kasacja okazała się pozba-
wiona usprawiedliwionych podstaw. Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie
art. 39312
k.p.c. oddalił kasację.
========================================