Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 11 MARCA 2003 R.
SNO 6/03
Przewodniczący: sędzia SN Ewa Strużyna (sprawozdawca).
Sędziowie SN: Filomena Barczewska, Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w Warszawie z udziałem Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego sędziego Sądu Okręgowego po rozpoznaniu w dniu
11 marca 2003 r. sprawy sędziego Sądu Rejonowego w związku z odwołaniem
wniesionym przez obrońcę obwinionej od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 29 listopada 2002 r., sygn. akt (...)
1) u t r z y m a ł w mocy zaskarżony wyrok;
2) kosztami postępowania dyscyplinarnego w drugiej instancji obciążył Skarb
Państwa.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny, wyrokiem z dnia 29 listopada 2002
r., sygn. akt (...), uznał sędziego Sądu Rejonowego za winną przewinienia
zawodowego określonego w art. 107 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych, polegającego na oczywistej i rażącej obrazie przepisów prawa
procesowego:
1) art. 28 § 1 k.p.k. poprzez rozpoznanie sprawy i wydanie postanowienia
o umorzeniu postępowania karnego z jednoczesnym orzeczeniem,
tytułem środka zabezpieczającego, umieszczenia sprawcy
niepoczytalnego w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym, przez sąd
nienależycie obsadzony,
2
2) art. 79 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 79 § 3 k.p.k. poprzez rozpoznanie
sprawy bez udziału obrońcy, którego udział w rozprawie był
obowiązkowy,
3) art. 94 § 1 pkt 5 k.p.k. w związku z treścią art. 94 § 1 k.k. poprzez
zaniechanie określenia zarzucanych Elżbiecie J. czynów i ich
kwalifikacji prawnej, a także zaniechanie umotywowania, że podejrzana
dopuściła się zarzucanych jej czynów oraz brak dostatecznego
wyjaśnienia prawnych i faktycznych podstaw do zastosowania wobec
niej środka zabezpieczającego określonego w art. 94 § 1 k.k.,
to jest oczywiste i rażące naruszenia prawa – i na podstawie art. 107 § 1 oraz art.
109 § 2 pkt 1 cyt. ustawy orzekł wobec niej karę upomnienia.
Odwołanie od powyższego orzeczenia złożył obrońca obwinionej, sędzia
Sądu Rejonowego.
Obrońca obwinionej zaskarżył wyrok w części dotyczącej orzeczenia o
karze, i zarzucając:
- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku, polegający na
bezpodstawnym przyjęciu, iż obwiniona sędzia dopuściła się
przewinienia służbowego określonego w art. 107 § 1 ustawy z dnia 27
lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, podczas gdy
prawidłowa ocena całokształtu zebranego w sprawie materiału
dowodowego prowadzi do wniosku, iż przewinienie to jest wypadkiem
mniejszej wagi, o jakim mowa w art. 109 § 5 cyt. ustawy,
- rażącą niewspółmierność kary polegającą na wymierzeniu obwinionej
kary upomnienia, podczas gdy prawidłowa ocena stopnia szkodliwości
czynu obwinionej dla służby i stopień jej zawinienia uzasadniały
przyjęcie wystąpienia wypadku mniejszej wagi i odstąpienie od
wymierzenia kary dyscyplinarnej,
3
wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przyjęcie, iż przewinienie
dyscyplinarne, którego dopuściła się obwiniona, jest wypadkiem mniejszej wagi
określonym w art. 109 § 5 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych i
odstąpienie od wymierzenia kary dyscyplinarnej.
Na wstępie uzasadnienia odwołania obrońca obwinionej przyznaje, że
obwiniona, poprzez rozpoznanie sprawy przez sąd nienależycie obsadzony i bez
udziału obrońcy, w istocie naruszyła przepisy prawa doprowadzając do tego, że
wydane orzeczenie dotknięte zostało bezwzględnymi przyczynami
odwoławczymi określonymi w art. 439 § 1 pkt 2 i 6 k.p.k., a jego uzasadnienie
nie spełniało wymogów określonych w art. 94 § 1 pkt 5 k.p.k.
Kwestionuje natomiast ustalenie Sądu Dyscyplinarnego, że obwiniona
przeprowadziła w sprawie rozprawę. W rzeczywistości bowiem rozpoznała
sprawę na posiedzeniu, a jedynie przez nieuwagę protokolanta nie dokonano
skreślenia wyrazów „rozprawy głównej” w nagłówku protokołu. Obwiniona,
która wydała w sprawie zarządzenie o wyznaczeniu posiedzenia, rozpoznała
zatem sprawę, jak sama przyznała, z naruszeniem treści art. 354 pkt 2 k.p.k. na
posiedzeniu. Sąd Dyscyplinarny dokonując, jedynie w oparciu o druk protokołu,
ustalenia, że obwiniona rozpoznała sprawę na rozprawie, popada, zdaniem
obrońcy, w sprzeczność. Sąd Dyscyplinarny bowiem stwierdza, że obwiniona z
naruszeniem art. 354 pkt 2 k.p.k. wyznaczyła posiedzenie, a następnie ustala, nie
dając wiary oczywistym i logicznym wyjaśnieniom obwinionej, że
przeprowadziła rozprawę. Tymczasem, wobec braku protokołów posiedzenia i
zgodnie z rutynową praktyką w sprawie wykorzystano jedynie druk protokołu
rozprawy. W świetle tych wywodów niesłuszny jest zarzut naruszenia przez
obwinioną przepisu art. 28 § 1 k.p.k.
Obrońca obwinionej konstatuje, że spośród przedstawionych obwinionej
zarzutów, jedynie zarzut naruszenia prawa do obrony jest bezsporny, z czego
jednak nie wynika, że przewinienie to nie może być uznane za wypadek
4
mniejszej wagi o jakim mowa w art. 109 § 5 ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych.
Na przyjęcie, że przewinienie dyscyplinarne popełnione przez obwinioną
należy uznać za wypadek mniejszej wagi, pozwala zebrany w postępowaniu
dyscyplinarnym materiał dowodowy oraz analiza całokształtu okoliczności
sprawy. Zdaniem obrońcy na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, iż z
zebranego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że Elżbieta
J. popełniła zarzucane jej czyny oraz stanowiła i stanowi poważne zagrożenia
dla porządku prawnego, a pozbawienie jej wolności nie było bezzasadne i nie
spowodowało dla niej daleko idących skutków. Natomiast sam fakt wszczęcia i
prowadzenia przeciwko obwinionej postępowania dyscyplinarnego, i związany z
tym stres jest dla niej dostateczną dolegliwością, swoistą karą i nauczką na
przyszłość. Wskazuje także na fakt, że Rzecznik Dyscyplinarny wnosił w tej
sprawie o przyjęcie wypadku mniejszej wagi i odstąpienie od wymierzenia kary,
a w ocenie osób ze środowiska sędziowskiego do którego należy także
obwiniona, wyrok Sądu Dyscyplinarnego pozostaje w sprzeczności z ogólnie
przyjętym poczuciem sprawiedliwości.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego, uczestniczący w rozprawie
dyscyplinarnej odwoławczej, wniósł o utrzymanie w mocy zaskarżonego
wyroku.
Sad Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Odwołanie nie jest zasadne. W świetle analizy materiału dowodowego brak
podstaw do uwzględnienia podniesionego w odwołaniu zarzutu błędu w
ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, że obwiniona,
dopuściła się przewinienia służbowego określonego w art. 107 § 1 ustawy –
Prawo o ustroju sądów powszechnych, podczas gdy przewinienie to jest
wypadkiem mniejszej wagi.
Niesłuszny jest w szczególności zarzut, że Sąd Dyscyplinarny pierwszej
instancji bezpodstawnie ustalił, iż obwiniona przeprowadziła w sprawie
5
rozprawę i tym samym naruszyła przepis art. 28 § 1 k.p.k. Nie można bowiem
bezkrytycznie podzielić argumentacji zaprezentowanej, w tym względzie, w
odwołaniu.
Nawet gdyby przyjąć, że istotnie protokolant, przez nieuwagę nie skreślił
wyrazów „rozprawy głównej” figurujących w nagłówku druku protokołu, to
treść pozostałych w druku protokołu fragmentów tekstu, również nie
skreślonych, nie pozostawia wątpliwości co do tego, że są to zapisy informujące
o przebiegu rozprawy. Protokół, podpisany przez przewodniczącego i
protokolanta, jest dokumentem ilustrującym przebieg czynności
protokołowanych, którego wiarygodności nie jest w stanie skutecznie podważyć
zarzut zaniedbania obowiązków przez protokolanta.
Ustaleń dokonanych przez Sąd Dyscyplinarny pierwszej instancji w
omawianym zakresie nie podważa także argument, że obwiniona wydała
zarządzenie o wyznaczeniu posiedzenia.
Treść wydanego przez obwinioną zarządzenia o wyznaczeniu posiedzenia,
z pominięciem procedury przewidzianej w art. 354 pkt 2 k.p.k., wymaganej w
przypadku kierowania na posiedzenie wniosku prokuratora o umorzenie
postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i o zastosowanie środków
zabezpieczających, świadczy natomiast o braku wiedzy w jakim trybie wniosek
ten podlega rozpoznaniu.
Ilość i rodzaj przepisów naruszonych przez obwinioną, w ciągu zdarzeń i
na przestrzeni pewnego czasu, nie pozwala na podzielenie tezy odwołania, że
przewinienie obwinionej stanowi wypadek mniejszej wagi, przewidziany w art.
109 § 5 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. Ustosunkowując się do
tego zarzutu konieczne jest więc wyeksponowanie i dodatkowe zinterpretowanie
ustaleń dokonanych w tym zakresie przez Sąd Dyscyplinarny pierwszej
instancji.
Okoliczność, że obwiniona z rażącym naruszeniem przepisu art. 354 § 2
k.p.k. wyznaczyła termin posiedzenia nie może być skutecznie kwestionowana.
6
Ale dodatkowo na niekorzyść obwinionej przemawia fakt, że przed wydaniem w
tym przedmiocie zarządzenia nie zreflektowała się, iż osoba o zniesionej
poczytalności musi mieć w postępowaniu obrońcę. Wydała więc to zarządzenie
z pominięciem podstawowej wiedzy jaką powinien mieć każdy sędzia
orzekający w sprawach karnych. Wątpliwe jest także to, czy przed wydaniem
zarządzenia przeczytała wniosek prokuratora, skoro nie dostrzegła, że
podejrzanej wyznaczono obrońcę z urzędu, i wskazano we wniosku jego osobę
(por. str. 4 wniosku). Rozpoznając następnie wniosek na rozprawie, w składzie
jednoosobowym, naruszyła nie tylko przepis art. 28 § 1 k.k., ale także przepisy
art. 79 § 1 pkt 3 k.p.k. i art. 79 § 3 k.p.k., w więc niezwykle istotne normy
gwarancyjne, jaką jest m. in. prawo osoby niepoczytalnej do obrony i
zapewnienie obowiązkowego udziału obrońcy w rozprawie.
Z rażącym naruszeniem przepisów art. 94 § 1 pkt 5 k.p.k. i art. 94 § 1 k.k.
wydane zostało przez obwinioną postanowienie o umorzeniu postępowania.
Wydane bowiem zostało również z pominięciem podstawowej wiedzy każdego
sędziego, że decyzja o umieszczeniu w zakładzie psychiatrycznym musi być
poprzedzona ustaleniem sądu, że osoba podejrzana jest sprawcą czynu
zabronionego. Tymczasem orzeczenie o umieszczeniu podejrzanej w zakładzie
psychiatrycznym nie zostało poprzedzone ani ustaleniem, ani uzasadnieniem
stosownego ustalenia, że podejrzana popełniła czyn zabroniony, że czyn ten
charakteryzuje się znaczną społeczną szkodliwością, a ponadto, że zachodzi
wysokie prawdopodobieństwo popełnienia takiego czynu ponownie – jak
wymagają tego przytoczone przepisy.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w pełni podziela więc ocenę
zachowań obwinionej przez Sąd Dyscyplinarny pierwszej instancji, jako
oczywistą i rażącą obrazę prawa, uzasadniającą orzeczenie kary dyscyplinarnej.
Wobec wymierzenia obwinionej najniższej z przewidzianych w ustawie kar
dyscyplinarnych, nie ulega wątpliwości, na co wskazuje ponadto treść
uzasadnienia zaskarżonego wyroku, że Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
7
wziął pod uwagę wszystkie okoliczności świadczące pozytywnie o obwinionej i
podlegające zaliczeniu na jej korzyść.
Mając powyższe okoliczności na uwadze i orzekając na podstawie art. 110
§ 1 pkt 2 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, Sąd Najwyższy – Sąd
Dyscyplinarny utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.
O kosztach postępowania dyscyplinarnego w drugiej instancji orzeczono na
podstawie art. 133 cyt. ustawy.